Θρησκεία και βία - Point of view

Εν τάχει

Θρησκεία και βία








Μόνο μύθο αποτελεί η πεποίθηση ότι κύρια αιτία της βίας και του κακού είναι οι θρησκείες και μάλιστα οι επικρατούσες σήμερα. Η βία και η επιθετικότητα είναι φαινόμενα απείρως πιο πολύπλοκα και πιο βαθειά ριζωμένα στον άνθρωπο απ' ό,τι πιστεύεται, κι ότι έτσι η εξάλειψη της θρησκείας ή της αξίωσης της Μίας Αλήθειας λίγα θα συνεισέφερε στην εξάλειψη της επιθετικότητας και του Κακού. Ιστορικά είναι διαπιστωμένο ότι η βία και η επιθετικότητα υπάρχουν σε ικανές ποσότητες και ποιότητες πολύ πριν την εμφάνιση αξιώσεων περί Μίας Αλήθειας και, εξ αρχής κόσμου, σε μορφές ριζικά έτερες της θρησκευτικής.




Η κριτική προς τη θρησκεία, από την πραγματιστική οπτική και με βάση αυτήν, είναι επίσης εσφαλμένη. Οι πολέμιοι της θρησκείας ισχυρίζονται ότι οι αξίες της θρησκείας και η ίδια η θρησκεία είναι βλαβερή, διότι προκαλεί βία και μάλιστα σε ποσότητα ανεπίτρεπτη κοινωνικά. Έτσι, ουσιαστικά θεωρούν ότι η πρακτική ωφελιμότητα ή βλάβη είναι κάτι το οφθαλμοφανές, κάτι μετρήσιμο π.χ. με «βιαιόμετρα». Όμως δεν αντιλαμβάνονται ότι η πραγματικότητα μπορεί να ιδωθεί εντελώς αντίθετα από τον τρόπο με τον οποίο την βλέπουν οι ίδιοι, δηλαδή ως εξής: Στα μάτια του πιστού η θρησκεία (του) είναι ωφέλιμη και μη βλαβερή, διότι οι αξίες της θρησκείας είναι αληθινές, δηλαδή επειδή θεωρεί τις αξίες της θρησκείας του αντικειμενικά αληθινές. Έτσι, η θρησκευτική βία ενδεχομένως να θεωρείται από τον πιστό ως παρεκτροπή ή κακό ή ότι είναι ωφέλιμη είτε αθροιζόμενη στο συνολικό όφελος είτε νομιμοποιημένη εξαρχής (τζιχάντ). Η «πρακτικότητα» και ωφελιμότητα βάσει της «αρχής της μη βίας» είναι θέμα οπτικής και όχι οφθαλμοφανές. Γιατί, αν η μη βία ήταν το ιδανικό, τότε λ.χ. η βίαιη καταπολέμηση των Ναζί θα ήταν βλαβερή και μη πρακτική.




Έτσι, η απόφανση βάσει του ποσού βίας ότι μια ιδεολογία στηρίζεται σε ψευδείς ή εσφαλμένες (προς την πραγματικότητα) αξίες είναι λανθασμένη. Γιατί έτσι απλώς αντιστρέφεται το πρόβλημα: Αν λ.χ. υποτεθεί ότι μια ιδεολογία είναι η αντικειμενικά ορθή (ηθικά και επιστημονικά), τότε η βία που η ίδια η ιδεολογία διακηρύσσει ως νόμιμη κι επιτρεπτή, δε θα ήταν κάτι κακό ή αφύσικο ή «πρακτικά βλαβερό», αλλά κάτι ωφέλιμο. Με τον τρόπο αυτόν, της μέτρησης της βίας, δεν επιλύεται το πρόβλημα του ποια ιδεολογία βασίζεται στις ορθές αξίες, απλώς μετατίθεται σε ποσοτικά δεδομένα: Η ποσοτική μέτρηση της βίας παρουσιάζει διάφορα προβλήματα. Είναι δυνατή η σύγκριση μεταξύ της ποσότητας βίας την οποία ασκεί όποιος κατέχει ένα τσεκούρι και δεν έχει ανακαλύψει πιο τελεσφόρες πρακτικές μαζικής εξόντωσης και όποιος, σε πρόσφατες εποχές, κατέχει έναν θάλαμο αερίων κι έχει εγκαταλείψει το τσεκούρι; Μπορούμε, δηλαδή να βεβαιώσουμε ελαφρά τη καρδία ότι ο αρχαίος κάτοχος τσεκουριού δεν θα εξόντωνε τόσο μαζικά και αδίστακτα όσο ο κάτοχος των θαλάμων αερίων, αν είχε στη διάθεσή του τους θαλάμους αερίων ή τα πυροβόλα όπλα; Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο αρχαίος πελεκυφόρος ήταν λιγότερο βίαιος από τον ναζί μόνο και μόνο επειδή ο πρώτος δεν μπορούσε – για λόγους τεχνικούς μόνον – να εξοντώσει τόσους όσους ο ναζί.




Το συμπέρασμα είναι ότι η πρακτική ωφέλεια και η αλήθεια των αξιών μιας ιδεολογίας και μιας θρησκείας έχουν τη σχέση αβγού-κότας. Αν κάποιος αποδεχτεί κάτι ως αληθές, τότε η βία που αυτό ενέχει μπορεί να γίνεται αποδεκτή και ηθική.



Αν, αντίθετα, κάποιος θεωρήσει κάτι ως ψευδές (ηθικά ή επιστημονικά), τότε η βία που αυτό ενέχει στοχεύει, στα μάτια του, σε ψευδείς νοηματοδοτήσεις κι επομένως είναι κατακριτέα η βία που ασκείται στο όνομά του. Έτσι, ο "πραγματισμός" των εχθρών της θρησκείας είναι τόσο αβάσιμος ή λογικός όσο και οι αιτιάσεις των οπαδών της θρησκείας για Γιατί, όπως είπαμε στο άρθρο περί βίας, η βία είναι βασική συνιστώσα του πολιτισμού (και κάθε ιδεολογίας) και συνεπώς κανείς πολιτισμός δεν παραιτήθηκε από το δικαίωμα στη βία, αλλά - κι εδώ ακριβώς ξεχωρίζει ο άνθρωπος από το ζώο - προέκρινε την ορθή από την άδικη βία
porta aurea

Pages