(και πόσο αξίζει να την τιμούμε)
22. Αν η ιερή πνευματική προσευχή τύχαινε να διδάσκει μόνο και να υποδεικνύει, όπως προείπαμε, όσα αρμόζουν στην αρετή, δε θα ήταν άξια για μεγάλους επαίνους; Τώρα όμως που είναι όχι μόνο διδάσκαλος και καθοδηγητής, αλλά και από τη φύση της προτρέπει σε κάθε αγαθό, από πόσα άραγε εγκώμια και πόσους επαίνους δεν είναι ανώτερη; Και αφού τόσο η διδασκαλία όσο και η προτροπή μένουν άπρακτες εξαιτίας της αδυναμίας αυτού που τις δέχεται κι έχουν ανάγκη από ανάλογη δύναμη, θα βρεις αν ζητήσεις ότι μόνο η προσευχή δίνει πνευματική δύναμη στην ψυχή.
Τόση και τέτοια δύναμη έχει στους εναρέτους η προσευχή, και πολύ εύλογα. Γιατί η εμπνευσμένη και ζωντανή, για να πω έτσι, προσευχή, αναβλύζοντας πάντοτε από την καρδιά με την ολοφάνερη μετοχή και ενέργεια του ζωοποιού Πνεύματος, έχει ως απαραίτητη συνέπεια τα εξής τρία αναγκαιότατα· διδασκαλία όσων αρμόζουν στους πνευματικούς, στήριξη στους αγώνες της πράξεως και προπάντων δύναμη που ευκολύνει την εκτέλεση των δυσχερών.
Γι' αυτό ο Κύριός μας και χορηγός του Πνεύματος λέει: «Θα λάβετε δύναμη όταν έρθει σε σας το Άγιο Πνεύμα»(Πράξ. 1, 8). Αυτή τη δύναμη πάλι την ονομάζει ρητά Παράκλητο και διδάσκαλο, λέγοντας: «Ο Παράκλητος, το Άγιο πνεύμα, που θα στείλει ο Πατέρας στο όνομά μου, αυτός θα σας διδάξει τα πάντα και θα σας υπενθυμίσει όσα σας είπα»(Ιω. 14, 26). Ότι στον καθένα με την προσευχή κυρίως δίνεται η φανέρωση του Πνεύματος προς το συμφέρον του, και σε άλλον δίνεται πνεύμα σοφίας, σε άλλον γνώσεως, σε άλλον πνεύμα θεραπειών και τα λοιπά που αναφέρει ο Απόστολος, και όλα αυτά τα ενεργεί το ένα και το αυτό Πνεύμα και τα μοιράζει στον καθένα όπως Εκείνο θέλει, το δηλώνει φανερά η διδασκαλία του ιερού Παύλου(Α΄ Κορ. 12, 7-11).
Ότι σ' εκείνον που έγινε κατά κάποιο τρόπο μέτοχος της δωρεάς του Πνεύματος, επακολουθούν εξ ανάγκης τα τρία αυτά, υπερφυσική δύναμη, υπερκόσμια διδασκαλία και θεία ενίσχυση, είναι φανερό από τα λόγια του Κυρίου που είπαμε. Άλλωστε και όταν λέει ο Κύριος «Δίχως εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε»(Ιω. 15, 5), δείχνει αναντίρρητα ότι σε όλα γενικά τα πρακτέα έχομε ανάγκη από τη θεία δύναμη. Κι όταν πάλι λέει «μην πείτε κανένα δάσκαλό σας πάνω στη γη, γιατί ο διδάσκαλός σας και ο καθηγητής σας είναι ένας, ο Χριστος»(Ματθ. 23, 8-10), φανερώνει ολοκάθαρα πως ο άνθρωπος χρειάζεται θεϊκή διδασκαλία για τα πρέποντα και τις κατά Θεόν πράξεις.
Κι όταν βεβαιώνει «Κι εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας στείλει άλλον Παράκλητο, το Πνεύμα της αλήθειας, για να μένει αιώνια μαζί σας»(Ιω. 14, 16), να θυμάσαι ότι είναι πάρα πολύ αναγκαία και αχώριστη από τη χάρη η θεία ενίσχυση. Έχει λοιπόν αποδειχθεί ότι η διαίρεση των χαρισμάτων παρουσιάζει αρκετές διαφορές· γιατί άλλο είδος είναι η σοφία και άλλο η γνώση, και η προφητεία δεν είναι το ίδιο με τα προηγούμενα, και άλλο είναι το χάρισμα των θεραπειών, και γενικά κάθε δωρεά του Πνεύματος όπως τις απαρίθμησε ο Απόστολος(Α΄ Κορ. 12, 8-9) είναι διαφορετική από την άλλη. Αλλά όμως οποιοδήποτε χάρισμα του ζωοποιού Πνεύματος είναι στολισμένο με τις αναφερθείσες τρεις ενέργειες.
Πώς δηλαδή ένας νους κτιστός, δεμένος με το σώμα, μπορεί να γίνει μέτοχος των νοερών πραγμάτων και της αρετής, αν δε λάβει υπερουράνια δύναμη για τη μετοχή αυτή, αφού ούτε οι Άγγελοι μπορούν κάτι τέτοιο; Πώς χωρίς μύηση του Πνεύματος θα γίνει κατάλληλος για τη μέθεξη των υπερκοσμίων; Είναι φανερό ότι θα νιώσει ίλιγγο για να φτάσει σε τέτοιο ύψος της θείας μεγαλοδωρίας και της ανυποχώρητης ορμής για την αρετή, εκτός αν λάβει την ιερή ενίσχυση από το αγαθό Πνεύμα.
Τι λοιπόν πρέπει να συμπεράνομε για την προσευχή που γίνεται με την έμπνευση του Πνεύματος, η οποία είναι πρόξενος κάθε πνευματικού δώρου στην ψυχή κι έχει μαζί της τη δύναμη και τη διδασκαλία και την ενίσχυση του Αγίου Πνεύματος ταυτοχρονα; Για πόσους επαίνους είναι υπεράξια μια τέτοια προσευχή, η οποία συνδέει με ιερούς δεσμούς το νου με το Θεό στο όνομα του Ιησού Χριστού, του αληθινά Υιού του Θεού; Και πόσο πρέπει να τιμάται από εκείνους που την επέτυχαν με τη χάρη, και πόσο πρέπει να τη ζητούν εκείνοι που ακόμη τη στερούνται;
------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 144-146).
Φιλοκαλία Ε΄Τόση και τέτοια δύναμη έχει στους εναρέτους η προσευχή, και πολύ εύλογα. Γιατί η εμπνευσμένη και ζωντανή, για να πω έτσι, προσευχή, αναβλύζοντας πάντοτε από την καρδιά με την ολοφάνερη μετοχή και ενέργεια του ζωοποιού Πνεύματος, έχει ως απαραίτητη συνέπεια τα εξής τρία αναγκαιότατα· διδασκαλία όσων αρμόζουν στους πνευματικούς, στήριξη στους αγώνες της πράξεως και προπάντων δύναμη που ευκολύνει την εκτέλεση των δυσχερών.
Γι' αυτό ο Κύριός μας και χορηγός του Πνεύματος λέει: «Θα λάβετε δύναμη όταν έρθει σε σας το Άγιο Πνεύμα»(Πράξ. 1, 8). Αυτή τη δύναμη πάλι την ονομάζει ρητά Παράκλητο και διδάσκαλο, λέγοντας: «Ο Παράκλητος, το Άγιο πνεύμα, που θα στείλει ο Πατέρας στο όνομά μου, αυτός θα σας διδάξει τα πάντα και θα σας υπενθυμίσει όσα σας είπα»(Ιω. 14, 26). Ότι στον καθένα με την προσευχή κυρίως δίνεται η φανέρωση του Πνεύματος προς το συμφέρον του, και σε άλλον δίνεται πνεύμα σοφίας, σε άλλον γνώσεως, σε άλλον πνεύμα θεραπειών και τα λοιπά που αναφέρει ο Απόστολος, και όλα αυτά τα ενεργεί το ένα και το αυτό Πνεύμα και τα μοιράζει στον καθένα όπως Εκείνο θέλει, το δηλώνει φανερά η διδασκαλία του ιερού Παύλου(Α΄ Κορ. 12, 7-11).
Ότι σ' εκείνον που έγινε κατά κάποιο τρόπο μέτοχος της δωρεάς του Πνεύματος, επακολουθούν εξ ανάγκης τα τρία αυτά, υπερφυσική δύναμη, υπερκόσμια διδασκαλία και θεία ενίσχυση, είναι φανερό από τα λόγια του Κυρίου που είπαμε. Άλλωστε και όταν λέει ο Κύριος «Δίχως εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε»(Ιω. 15, 5), δείχνει αναντίρρητα ότι σε όλα γενικά τα πρακτέα έχομε ανάγκη από τη θεία δύναμη. Κι όταν πάλι λέει «μην πείτε κανένα δάσκαλό σας πάνω στη γη, γιατί ο διδάσκαλός σας και ο καθηγητής σας είναι ένας, ο Χριστος»(Ματθ. 23, 8-10), φανερώνει ολοκάθαρα πως ο άνθρωπος χρειάζεται θεϊκή διδασκαλία για τα πρέποντα και τις κατά Θεόν πράξεις.
Κι όταν βεβαιώνει «Κι εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας στείλει άλλον Παράκλητο, το Πνεύμα της αλήθειας, για να μένει αιώνια μαζί σας»(Ιω. 14, 16), να θυμάσαι ότι είναι πάρα πολύ αναγκαία και αχώριστη από τη χάρη η θεία ενίσχυση. Έχει λοιπόν αποδειχθεί ότι η διαίρεση των χαρισμάτων παρουσιάζει αρκετές διαφορές· γιατί άλλο είδος είναι η σοφία και άλλο η γνώση, και η προφητεία δεν είναι το ίδιο με τα προηγούμενα, και άλλο είναι το χάρισμα των θεραπειών, και γενικά κάθε δωρεά του Πνεύματος όπως τις απαρίθμησε ο Απόστολος(Α΄ Κορ. 12, 8-9) είναι διαφορετική από την άλλη. Αλλά όμως οποιοδήποτε χάρισμα του ζωοποιού Πνεύματος είναι στολισμένο με τις αναφερθείσες τρεις ενέργειες.
Πώς δηλαδή ένας νους κτιστός, δεμένος με το σώμα, μπορεί να γίνει μέτοχος των νοερών πραγμάτων και της αρετής, αν δε λάβει υπερουράνια δύναμη για τη μετοχή αυτή, αφού ούτε οι Άγγελοι μπορούν κάτι τέτοιο; Πώς χωρίς μύηση του Πνεύματος θα γίνει κατάλληλος για τη μέθεξη των υπερκοσμίων; Είναι φανερό ότι θα νιώσει ίλιγγο για να φτάσει σε τέτοιο ύψος της θείας μεγαλοδωρίας και της ανυποχώρητης ορμής για την αρετή, εκτός αν λάβει την ιερή ενίσχυση από το αγαθό Πνεύμα.
Τι λοιπόν πρέπει να συμπεράνομε για την προσευχή που γίνεται με την έμπνευση του Πνεύματος, η οποία είναι πρόξενος κάθε πνευματικού δώρου στην ψυχή κι έχει μαζί της τη δύναμη και τη διδασκαλία και την ενίσχυση του Αγίου Πνεύματος ταυτοχρονα; Για πόσους επαίνους είναι υπεράξια μια τέτοια προσευχή, η οποία συνδέει με ιερούς δεσμούς το νου με το Θεό στο όνομα του Ιησού Χριστού, του αληθινά Υιού του Θεού; Και πόσο πρέπει να τιμάται από εκείνους που την επέτυχαν με τη χάρη, και πόσο πρέπει να τη ζητούν εκείνοι που ακόμη τη στερούνται;
"Η προσευχή"
23. Όταν ο νους, με την κατάλληλη μελέτη των θείων πραγμάτων και με τη βοήθεια της πνοής του ζωοποιού Πνεύματος, αποκτήσει μέσω της χάρης εναργή έννοια του Θεού, ας προσέξει πόση είναι η αδυναμία του και πόσο υστερεί από το πρέπον, από αμέλεια και λησμοσύνη των καθηκόντων του και κατά συνέπεια από άγνοια όσων χρειάζονται.
Και αφού έτσι εξασκήσει το δίκαιο και αληθινό έργο της αυτομεμψίας και της ταπεινοφροσύνης, ας πλησιάζει κατόπιν στο Θεό μέσω της προσευχής, με διάνοια ταπεινή και με πεποίθηση και ελπίδα στην ασύλληπτη αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο από ανέκφραστη αγαθότητα. Για την αγάπη αυτή, διδασκόμαστε από τον ιερό Παύλο να προσερχόμαστε με παρρησία στο θρόνο της χάρης(Εβρ. 4, 16). Γιατί ο Θεός δε συνηθίζει να κάνει ό,τι μάς αφορά όπως κάνομε εμείς, αλλά σύμφωνα με το άπειρο έλεός Του. Στον καιρό λοιπόν της προσευχής ας μη βλέπομε προς τον εαυτό μας, αλλά προς την ανεξίκακη και όλο συμπάθεια δύναμη του υπεράγαθου Θεού μας και Πατέρα, για να αποκτήσομε έτσι εύκολα μέσα μας τον έρωτα του Θεού, τον αληθινά σωτήριο.
24. Στο χωρίο· «Είπε ο Θεός στον Αβραάμ, "φύγε από την πατρίδα σου", και περί θεωρίας (προσεχώς)
------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 144-146).
