Τέλος των θεμάτων που αναπτύχθηκαν αναλυτικά, και μικρή παραίνεση προς τον ερωτήσαντα.
93. Ιδού λοιπόν, φίλτατο τέκνο, ικανοποιήθηκε η αίτησή σου με τη βοήθεια του Θεού. Αν αυτό έγινε όπως το περίμενες και το επιθυμούσες, δε γνωρίζομε ακριβώς· πάντως τόση είναι η δύναμή μας, και ο Θεός αγαπά να ενεργούμε κατά τη δύναμή μας.
Πρόσεξε λοιπόν να μη σταματήσει ως εδώ η φιλομάθεια και η φιλοπονία σου, αλλά να φανείς και στα έργα φιλομαθής και πρόθυμος.
Γιατί λέει και ο ένδοξος Αδελφόθεος: «Αγαπητοί αδελφοί μου, να γίνεστε τηρητές του λόγου κι όχι μόνο ακροατές, ξεγελώντας τον εαυτό σας. Γιατί όποιος είναι μόνο ακροατής του νόμου κι όχι τηρητής, αυτός μοιάζει με άνθρωπο που βλέπει τον εαυτό του μέσα σ' ένα καθρέφτη και φεύγοντας ξεχνάει αμέσως πώς ήταν. Όποιος όμως μελέτησε τον τέλειο νόμο της ελευθερίας και έμεινε σταθερός σ' αυτόν, όποιος δηλαδή δε στάθηκε απλός ακροατής που ξεχνάει, αλλά τον εφάρμοσε στην πράξη, αυτός με την έμπρακτη εφαρμογή θα είναι μακάριος»(Ιάκ. 1, 22-26).
Πώς πρέπει να ακούμε και να εννοούμε τα πνευματικά λόγια των Πατέρων.
Επειδή όμως ο πολύς λόγος είναι εχθρός της ακοής, όπως και η υπερβολική τροφή στο σώμα, και «παν μέτρον άριστον», πρέπει κι εμείς, αποφεύγοντας την υπερβολή και προτιμώντας το μέτρο, να πούμε λίγα ακόμη, σαν να κάνομε μιά σύντομη ανακεφαλαίωση της πραγματείας αυτής, και έπειτα να ρίξομε την άγκυρα του λόγου.
94. Πρώτα απ΄ όλα, να ακούς και να εννοείς με πίστη και με την πρέπουσα ευλάβεια τα θεία και πνευματικά θεσπίσματα των Πατέρων. Γιατί λέει ο άγιος Μακάριος: «Τα πνευματικά είναι απλησίαστα στους απείρους· στην αγία όμως και πιστή ψυχή έρχεται η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος για να την κάνει να τα εννοήσει. Και οι επουράνιοι θησαυροί του Πνεύματος γίνονται φανεροί μόνο σ' εκείνον που τους δοκίμασε. Ο αμύητος ούτε καν να τα εννοήσει μπορεί. Άκουε λοιπόν με ευλάβεια γι' αυτά, μέχρις ότου φτάσεις κι εσύ με την πίστη σου να αξιωθείς να τα επιτύχεις. Γιατί τότε θα μάθεις με την πείρα των οφθαλμών της ψυχής σε ποια αγαθά και μυστήρια μπορούν να μετάσχουν και εδώ οι ψυχές των Χριστιανών. Με αυτή τη γνώση, θα μαζέψεις πολύ γρήγορα και τους καρπούς και την ωφέλεια απ΄ όσα διάβασες στις Γραφές ή άκουσες· και από το να μαθαίνεις και να πράττεις θα προκόψεις και στο να παρακινείς με την πείρα σου και να οδηγείς και άλλους προς τα πνευματικότερα και άγνωστα στους πολλούς. Πράγμα που εΰχομαι να σου συμβεί, με τη στήριξή σου στο παντοδύναμο χέρι του Χριστού και την οδηγία Του. Αμήν».
Ανακεφαλαίωση. Πώς πρέπει να προσευχόμαστε. Ο αληθινός φωτισμός και η θεία δύναμη.
Και ο θειότατος Παύλος: «Ο Θεός που είπε να λάμψει φως από το σκοτάδι, αυτός έλαμψε μέσα στις καρδιές μας»(Β΄ Κορ. 4, 6). Με το φωτισμό αυτό, σαν λυχνάρι άσβηστο και ολόφωτο, οδηγούνται οι πραγματικοί πιστοί και βλέπουν καθαρά όσα είναι πέρα από τις αισθήσεις και ανοίγεται σ' αυτούς, επειδή είναι καθαροί στην καρδιά(Ματθ. 5, 8), η ουράνια πύλη όλης της ισάγγελης ζωής και καταστάσεως. και από αυτόν πάλι, σαν από ήλιο, ανατέλλει σ' αυτούς το χάρισμα της εξετάσεως των ψυχών, η διάκριση, η διόραση, η προόραση και τα όμοια. και γενικά, με αυτόν λάμπει σ' αυτούς όλη η φανέρωση και η αποκάλυψη των αφανών μυστηρίων, και με τη βοήθεια του Πνεύματος ξεχειλίζουν από δύναμη υπερφυσική και θεία.
Και με την υπερφυσική αυτή δύναμη ελαφρύνει το γήινο μέρος τους, ή μάλλον η βαριά σάρκα λεπτύνεται και ανυψώνεται και πετά προς τα επάνω. με αυτή τη φωτιστική δύναμη που χαρίζει το Άγιο πνεύμα μερικοί από τους αγίους Πατέρες, μέσα στο σώμα ακόμη, πέρασαν με στεγνά πόδια, σαν να ήταν άυλοι και ασώματοι, ποταμούς αδιάβατους και θάλασσες απέραντες, διάνυσαν μακρές και πολυήμερες πορείες σε μία στιγμή, κι έκαναν κι άλλα μεγάλα θαύματα στον ουρανό, στη γη, τον ήλιο, στη θάλασσα, σε ερημιές, σε πόλεις, σε κάθε τόπο και χώρα, με θηρία και ερπετά, και γενικά σε όλη την κτίση και με όλα τα στοιχεία της φύσεως, και δοξάστηκαν με όλα.
Και όταν στέκονταν σε προσευχή, τα άγια και τίμια σώματά τους σηκώνονταν από τη γη σαν να τα κρατούσαν φτερά, καθώς η ακαταμάχητη και ένθεη και άυλη φωτιά της χάρης μετέβαλε σε στάχτη τη σωματική παχύτητα και το βάρος και τους έκανε να ανυψώνονται πανάλαφροι —θαύμα εξαίσιο—, καθώς μεταστοιχειώνονταν και αναχωνεύονταν προς το θειότερο με τη θεουργική παλάμη της ισχύος και της χάρης που κατοικούσε μέσα τους.
Και μετά το θάνατο, μερικών από αυτούς και τα σεβάσμια σώματα παραμένουν αδιάλυτα, για να πιστοποιούν ολοφάνερα την υπερφυσική χάρη και δύναμη που κατοικεί μέσα σ' αυτούς και σε όλους εκείνους που έχουν βέβαιη πίστη. Μετά δε την κοινή και παγκόσμια ανάσταση με την ίδια φωτιστική δύναμη του Πνεύματος, βγάζοντας κατά κάποιο τρόπο φτερά, θ' αρπαχθούν μέσα στα σύννεφα για να προϋπαντήσουν τον Κύριο στον αέρα, όπως λέει ο μύστης των αρρήτων θειότατος Παύλος(Α. Θεσ. 4, 17), κι έτσι θα είναι πάντοτε μαζί με τον Κύριο.
Εκτός από αυτά, και ο διαγγελέας του Πνεύματος Δαβίδ ψάλλει: «Κύριε, θα πορευθούν με το φως του προσώπου Σου και με την πεποίθηση στο όνομά Σου θα αγάλλονται όλη την ημέρα —την αιώνια, εννοείται—, και με τη δικαιοσύνη Σου θα δοξαστούν. Γιατί Εσύ είσαι το καύχημα της δυνάμεώς τους, και εξαιτίας της ευαρέσκειάς Σου θα αποδειχθεί ακαταμάχητη η ισχύς μας»(Ψαλμ. 88, 16, 18), και: «Οι δυνατοί του Θεού υψώθηκαν από τη γη πάρα πολύ»(Ψαλμ. 46, 10).
Και ο μεγαλοφωνότατος Ησαΐας ανακηρύττει: «Εκείνοι που υπομένουν τον Κύριο, θα βγάλουν φτερά, θα πάρουν νέα δύναμη»(Ησ. 40, 31). Και ο άγιος Μακάριος: «Κάθε ψυχή, η οποία με την πίστη και την επιμέλεια όλων των αρετών αξιώθηκε από εδώ με δύναμη και εσωτερική βεβαιότητα να ντυθεί τελείως το Χριστό και να ενωθεί με το επουράνιο φως της άφθαρτης εικόνας, αξιώνεται να δέχεται πάντοτε χειροπιαστή γνώση των ουρανίων μυστηρίων. Και κατά την ημέρα της αναστάσεως, με την ίδια επουράνια εικόνα της δόξας το σώμα θα συνδοξαστεί με την ψυχή και θα αρπαχθεί, όπως είναι γραμμένο, από το Πνεύμα στους ουρανούς για να προϋπαντήσει τον Κύριο στον αέρα, και θα αξιωθεί να γίνει όμοιο με το δοξασμένο σώμα του Κυρίου(Φιλιπ. 3, 21). Και τότε θα βασιλέψουν ψυχή και σώμα αιώνια μαζί με το Χριστό».
95. Λένε οι Πατέρες: Όποιος θέλει να έχει έλλογη νήψη, ας προσπαθεί πάντοτε να προσεύχεται καθαρά και προσεκτικά μέσα στην καρδιά με την εισπνοή, και μόνο τα λόγια της προσευχής να προσέχει και να μελετά και να σκέφτεται, δηλαδή το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με».
Αυτό ως τον καιρό που θα φωτιστεί ο νους μέσα στην καρδιά, όπως λέει ο άγιος Διάδοχος: «Όσοι μελετούν ακατάπαυστα το ένδοξο και πολυπόθητο όνομα του Κυρίου Ιησού στο βάθος της καρδιάς τους, αυτοί μπορούν να βλέπουν καμιά φορά και το φως του νου τους».
Όταν γίνει αυτό, με τη βοήθεια του Θεού, από τότε και στο εξής θα πορευτούμε χωρίς πλάνη και εμπόδια τον υπόλοιπο δρόμο της κατά Θεόν ζωής μας, καθώς θα βαδίζομε μέσα στο φως ή μάλλον ως «υιοί φωτός», όπως λέει ο φωτοπάροχος Ιησούς: «Έως ότου έχετε μεταξύ σας το φως, πιστεύετε στο φως, για να γίνετε υιοί του φωτος»(Ιω. 12, 36), και: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου· εκείνος που με ακολουθεί δε θα βαδίσει στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως της ζωής»(Ιω. 8, 12). Και ο Δαβίδ λέει στον Κύριο: «Με το φως Σου θα δούμε φως»(Ψαλμ. 35, 10).
Και με την υπερφυσική αυτή δύναμη ελαφρύνει το γήινο μέρος τους, ή μάλλον η βαριά σάρκα λεπτύνεται και ανυψώνεται και πετά προς τα επάνω. με αυτή τη φωτιστική δύναμη που χαρίζει το Άγιο πνεύμα μερικοί από τους αγίους Πατέρες, μέσα στο σώμα ακόμη, πέρασαν με στεγνά πόδια, σαν να ήταν άυλοι και ασώματοι, ποταμούς αδιάβατους και θάλασσες απέραντες, διάνυσαν μακρές και πολυήμερες πορείες σε μία στιγμή, κι έκαναν κι άλλα μεγάλα θαύματα στον ουρανό, στη γη, τον ήλιο, στη θάλασσα, σε ερημιές, σε πόλεις, σε κάθε τόπο και χώρα, με θηρία και ερπετά, και γενικά σε όλη την κτίση και με όλα τα στοιχεία της φύσεως, και δοξάστηκαν με όλα.
Και όταν στέκονταν σε προσευχή, τα άγια και τίμια σώματά τους σηκώνονταν από τη γη σαν να τα κρατούσαν φτερά, καθώς η ακαταμάχητη και ένθεη και άυλη φωτιά της χάρης μετέβαλε σε στάχτη τη σωματική παχύτητα και το βάρος και τους έκανε να ανυψώνονται πανάλαφροι —θαύμα εξαίσιο—, καθώς μεταστοιχειώνονταν και αναχωνεύονταν προς το θειότερο με τη θεουργική παλάμη της ισχύος και της χάρης που κατοικούσε μέσα τους.
Και μετά το θάνατο, μερικών από αυτούς και τα σεβάσμια σώματα παραμένουν αδιάλυτα, για να πιστοποιούν ολοφάνερα την υπερφυσική χάρη και δύναμη που κατοικεί μέσα σ' αυτούς και σε όλους εκείνους που έχουν βέβαιη πίστη. Μετά δε την κοινή και παγκόσμια ανάσταση με την ίδια φωτιστική δύναμη του Πνεύματος, βγάζοντας κατά κάποιο τρόπο φτερά, θ' αρπαχθούν μέσα στα σύννεφα για να προϋπαντήσουν τον Κύριο στον αέρα, όπως λέει ο μύστης των αρρήτων θειότατος Παύλος(Α. Θεσ. 4, 17), κι έτσι θα είναι πάντοτε μαζί με τον Κύριο.
Εκτός από αυτά, και ο διαγγελέας του Πνεύματος Δαβίδ ψάλλει: «Κύριε, θα πορευθούν με το φως του προσώπου Σου και με την πεποίθηση στο όνομά Σου θα αγάλλονται όλη την ημέρα —την αιώνια, εννοείται—, και με τη δικαιοσύνη Σου θα δοξαστούν. Γιατί Εσύ είσαι το καύχημα της δυνάμεώς τους, και εξαιτίας της ευαρέσκειάς Σου θα αποδειχθεί ακαταμάχητη η ισχύς μας»(Ψαλμ. 88, 16, 18), και: «Οι δυνατοί του Θεού υψώθηκαν από τη γη πάρα πολύ»(Ψαλμ. 46, 10).
Και ο μεγαλοφωνότατος Ησαΐας ανακηρύττει: «Εκείνοι που υπομένουν τον Κύριο, θα βγάλουν φτερά, θα πάρουν νέα δύναμη»(Ησ. 40, 31). Και ο άγιος Μακάριος: «Κάθε ψυχή, η οποία με την πίστη και την επιμέλεια όλων των αρετών αξιώθηκε από εδώ με δύναμη και εσωτερική βεβαιότητα να ντυθεί τελείως το Χριστό και να ενωθεί με το επουράνιο φως της άφθαρτης εικόνας, αξιώνεται να δέχεται πάντοτε χειροπιαστή γνώση των ουρανίων μυστηρίων. Και κατά την ημέρα της αναστάσεως, με την ίδια επουράνια εικόνα της δόξας το σώμα θα συνδοξαστεί με την ψυχή και θα αρπαχθεί, όπως είναι γραμμένο, από το Πνεύμα στους ουρανούς για να προϋπαντήσει τον Κύριο στον αέρα, και θα αξιωθεί να γίνει όμοιο με το δοξασμένο σώμα του Κυρίου(Φιλιπ. 3, 21). Και τότε θα βασιλέψουν ψυχή και σώμα αιώνια μαζί με το Χριστό».
Άλλη ανακεφαλαίωση
96. Αρχή και αιτία αυτών των πρωτάκουστων και πέρα από το λόγο λόγων είναι η ησυχία με πλήρη αμεριμνία που αναφέραμε, η προσοχή και η προσευχή. Αυτές οι αρετές έχουν ως βάθρο τους στερεό και έπαλξη απόρθητη την κατά δύναμη εκπλήρωση όλων των θεοποιών εντολών.
Από την αμεριμνία, την ησυχία, την προσοχή και την προσευχή γεννιέται η κίνηση και η θέρμη της καρδιάς, η οποία καιει τα πάθη και τους δαίμονες και καθαρίζει την καρδιά όπως σε χωνευτήριο.
Από αυτή, γεννιέται ο πόθος και ο χωρίς τέλος έρωτας προς τον Κύριο Ιησού Χριστό. Από αυτόν χύνονται γλυκά οι κρουνοί των καρδιακών δακρύων, με τα οποία η ψυχή και το σώμα καθαίρονται και αλείφονται με τη μετάνοια, την αγάπη, την ευχαριστία και την εξομολόγηση, όπως με το αρωματικό ύσσωπο. Από αυτά προέρχεται η γαλήνη και η ειρήνη των λογισμών που δεν έχει κανένα όριο και ξεπερνά κάθε νου(Φιλιπ. 4, 7), και από αυτές η χιονοφεγγόφωτη έλλαμψη.
Και τέλος η απάθεια —όσο μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος— και η ανάσταση της ψυχής πριν από το σώμα και η αναμόρφωση και επιστροφή στο κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση με την πράξη, την θεωρία, την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη, και η ολική ανύψωση προς το Θεό και η άμεση ένωση με αυτόν και η έκσταση και η παύση και η στάση —κατά το παρόν όπως μέσα σε καθρέφτη και σαν απεικόνιση(Α΄ Κορ. 13, 12) και σαν πρόγευση, κατά το μέλλον όμως η τελείως τέλεια και αιώνια μέθεξη και απόλαυση του Θεού πρόσωπο προς πρόσωπο.
Η ησυχία με υπακοή είναι πράγματι η απλανής και αληθινή και πατροπαράδοτη και θεάρεστη ζωή. Αυτή ευλόγως ονομάστηκε από τους Αγίους «κρυμμένη εν Χριστώ ζωή».
97. Αυτή είναι η οδός και η κατά Θεόν νοερή ζωή και ιερή εργασία των πραγματικών Χριστιανών, η αληθινή και απλανής και γνήσια και ανόθευτη, η ολοφάνερα κρυμμένη στο Χριστό ζωή(Κολ. 3, 3). Αυτή τη χάραξε και τη μυσταγώγησε ο θεάνθρωπος και γλυκύτατος Ιησούς, την περπάτησαν οι θείοι Απόστολοι και κατόπιν ακολούθησαν πιστοί σ' αυτούς οι έπειτα από αυτούς ένδοξοι αρχηγοί και διδάσκαλοί μας, οι οποίοι από την αρχή της παρουσίας του Χριστού στον κόσμο και μέχρι σήμερα λάμπουν σαν φωτεινά αστέρια μέσα στον κόσμο με τις ακτινοβολίες των ζωοποιών λόγων τους και τα θαύματά τους.
Αυτοί διέδωσαν ο ένας στον άλλο και στα δικά μας χρόνια τον καλό αυτό σπόρο(Ματθ. 13, 24), την ιερή ζύμη(Ματθ. 13, 33), την αγία απαρχή(Ρωμ. 11, 16), την ασφαλή παρακαταθήκη(Α΄ Τιμ. 6, 20), τη χάρη, την εξ ύψους δύναμη(Λουκ. 24, 49), το πολύτιμο μαργαριτάρι(Ματθ. 13, 46), την ένθεη πατρική κληρονομιά, το θησαυρό τον κρυμμένο στο χωράφι(Ματθ. 13, 44), τον αρραβώνα του Πνεύματος(Β΄ Κορ. 1, 22), το βασιλικό σημάδι, το ζωντανό και ορμητικό νερό(Ιω. 4, 14), τη θεία φωτιά, το σεβάσμιο άλας, το χάρισμα, το σφράγισμα, το φως και τα όμοια με αυτά. Αυτό και θα κληροδοτείται και θα μεταβιβάζεται μυστικά από γενιά σε γενιά ως τη δευτέρα παρουσία του Χριστού.
Γιατί δεν ψεύδεται εκείνος που υποσχέθηκε: «Ιδού, εγώ θα είμαι μαζί σας για πάντα ως τη συντέλεια του κόσμου· αμήν»(Ματθ. 28, 20).
Αυτοί διέδωσαν ο ένας στον άλλο και στα δικά μας χρόνια τον καλό αυτό σπόρο(Ματθ. 13, 24), την ιερή ζύμη(Ματθ. 13, 33), την αγία απαρχή(Ρωμ. 11, 16), την ασφαλή παρακαταθήκη(Α΄ Τιμ. 6, 20), τη χάρη, την εξ ύψους δύναμη(Λουκ. 24, 49), το πολύτιμο μαργαριτάρι(Ματθ. 13, 46), την ένθεη πατρική κληρονομιά, το θησαυρό τον κρυμμένο στο χωράφι(Ματθ. 13, 44), τον αρραβώνα του Πνεύματος(Β΄ Κορ. 1, 22), το βασιλικό σημάδι, το ζωντανό και ορμητικό νερό(Ιω. 4, 14), τη θεία φωτιά, το σεβάσμιο άλας, το χάρισμα, το σφράγισμα, το φως και τα όμοια με αυτά. Αυτό και θα κληροδοτείται και θα μεταβιβάζεται μυστικά από γενιά σε γενιά ως τη δευτέρα παρουσία του Χριστού.
Γιατί δεν ψεύδεται εκείνος που υποσχέθηκε: «Ιδού, εγώ θα είμαι μαζί σας για πάντα ως τη συντέλεια του κόσμου· αμήν»(Ματθ. 28, 20).
Αν και υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι σωτηρίας, αυτός όμως είναι ο ξεχωριστός και βασιλικός που οδηγεί στην υιοθεσία.
98. Υπάρχουν βέβαια κι άλλοι καλοί δρόμοι και τρόποι ζωής και, αν θέλεις, και εργασίες καλές, που οδηγούν στη σωτηρία και αναπαύουν τον άνθρωπο που τις ασκεί, παίρνοντάς τον από το χέρι και φτάνοντάς τον μέχρι την κατάσταση του δούλου ή του μισθωτού, όπως είπε και ο Σωτήρας: «Κοντά στον Πατέρα μου υπάρχουν πολλοί τόποι διαμονής»(Ιω. 14, 2).
Αλλά αυτός ο δρόμος που αναφέραμε είναι ο βασιλικός και ξεχωριστός, και υψηλότερος και ανώτερος απ΄ όλες τις εργασίες όσο η ψυχή είναι ανώτερη από το σώμα, γιατί ανακαινίζει τον άνθρωπο που τον βαδίζει όπως πρέπει, και από χώμα και στάχτη τον κάνει με τη δύναμη του Πνεύματος υιό του Θεού και θεό με παράδοξο τρόπο, όπως λέει ο μέγας Βασίλειος: «Όταν έρθει το Άγιο Πνεύμα στην ψυχή του ανθρώπου, του δίνει ζωή, του δίνει αθανασία, κι ενώ είναι πεσμένος κάτω, τον σηκώνει· κι εκείνο που κινήθηκε με κίνηση αιώνια από το Άγιο πνεύμα, έγινε ον άγιο. Κι επειδή κατοίκησε μέσα του το Πνεύμα, ο άνθρωπος αποκτά αξία προφήτη, αποστόλου, αγγέλου, θεού, ενώ πρωτύτερα ήταν χώμα και στάχτη(Γεν. 18, 27)».
Αὐτὸς ὁ τρόπος ζωῆς ἔχει πολλὰ ὀνόματα ἐπειδὴ ἡ ἐργασία του εἶναι ὑψηλή.
99. Γι' αὐτὸ καὶ οἱ θεῖοι Πατέρες τιμοὺν αὐτὸ τὸ δρόμο μὲ πολλὰ καὶ ποικίλα καὶ ἔνδοξα ὀνόματα. Τὸν εἶπαν δρόμο γνώσεως, πράξῃ ἀξιέπαινη καὶ θεωρία εὔστοχη, προσευχή που ξεπερνᾶ κάθε πλάτος, νήψη τοῦ νοῦ, νοερὴ ἐργασία, ἔργο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ἀγγελικὴ ζωή, οὐράνια βιοτή, χώρα τῶν ζώντων, μυστικὴ ἐποπτεία, πνευματικὴ πανδαισία, θεουργικὸ παράδεισο, οὐρανό, οὐράνια βασιλεία, βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὑπέρφωτο γνόφο, κρυμμένη ἐν Χριστῷ ζωή, θεοπτία καὶ θέωση, ποὺ εἶναι τὸ πιὸ ὑπερφυσικό, καὶ τὰ ὅμοια.
Αὐτοὺς τοὺς θείους Πατέρες ἀκολουθώντας κι ἐμείς που συζοῦμε μὲ τή λάσπη καὶ μὲ τὴν κατασκευὴ πλίνθων(Ἐξ. 1, 14), δηλαδὴ μὲ τοὺς πονηροὺς καὶ ἀκαθάρτους λογισμοὺς καὶ λόγους καὶ ἔργα, σπεύσαμε, ἀγαπητέ, να ἐκπληρώσομε μὲ προθυμία τὴν αἴτησή σου.
Καὶ μάλιστα καθὼς ζήτησες, δὲ διστάσαμε να μιλήσομε καὶ πάνω ἀπὸ τὸ μέτρο τῶν δυνάμεων μας για χάρη τῆς ἀγάπης μας σ' ἐσένα καὶ τῆς ἐντολῆς τῶν Πατέρων, ὅπως εἴπαμε καὶ στο προοίμιο τοῦ λόγου. Σὲ αὐτὴ τὴν ἰσάγγελη ζωὴ πρυτανεύει ἡ καινὴ καὶ ἀπορρήτη οἰκονομία καὶ ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου καὶ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, μὲ τὴν εὐδοκία τοῦ ἄναρχου Πατέρα καὶ μὲ τή συνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ηθικός επίλογος
Μαζί με τη βοήθεια και τη χάρη του Θεού, πρέπει κι εμείς όσο μπορούμε να φροντίζομε και να αγωνιζόμαστε να αξιωθούμε αυτές τις υπερφυσικές και μέγιστες δωρεές από τώρα, σαν αρραβώνα, και να μην τις χάσομε, ο μη γένοιτο, από μιά μικρή ραθυμία.
100. Αφού λοιπόν έχομε μπροστά μας, αγαπητοί, τέτοια και τόσο μεγάλα αγαθά, όχι μόνο ως ελπίδες και μελλοντικές υποσχέσεις, αλλά αληθινά και πραγματικά από τώρα, ας σπεύσομε, σας παρακαλούμε, όσο έχομε καιρό. Ας τρέξομε, ας αγωνιστούμε για να τα αξιωθούμε κι εμείς αυτά με μικρή και σύντομη φροντίδα και λίγο κόπο μας, και περισσότερο με τη δωρεά και τη χάρη του Θεού.
Ας ακούσομε τον θείο κήρυκα Παύλο που λέει: «Δεν ισοσταθμίζουν όσα υποφέρομε τώρα τη δόξα που μας επιφυλάσσει ο Θεός να μας αποκαλύψει στο μέλλον»(Ρωμ. 8, 18). Ή μάλλον, αν αγωνιστούμε, θα λάβομε από τώρα, σύμφωνα με αυτόν, ως απαρχή και αρραβώνα(Ρωμ. 8, 23). Γιατί αν εκείνοι που καλούνται από τη χαμηλότερη τάξη σε βασιλική συγγένεια και φιλία, κάνουν τα πάντα και με έργα και με λόγια και με επινοήσεις και επιχειρούν και αυτά τα αδύνατα και πολλές φορές καταφρονούν και τη ζωή τους, για χάρη της δόξας αυτής και της τιμής, της ρευστής και πρόσκαιρης, που καμιά φορά καταλήγει όχι σε κάτι χρήσιμο, αλλά στον πλήρη όλεθρο· πόσο άραγε, όπως είναι εύλογο, πρέπει να πασχίσομε και να αγωνιστούμε όταν καλούμαστε σε κοινωνία και γάμο και ένωση με το Θεό, τον Βασιλέα όλων των βασιλέων και Δημιουργό, τον μόνο άφθαρτο και αιώνιο που δίνει στους δικούς Του δόξα και τιμή λαμπρή και μόνιμη; Και δεν είναι μόνο αυτό· αλλά έχομε λάβει και δικαίωμα να γίνομε παιδιά Του. Γιατί λέει: «Σε όσους τον δέχθηκαν και πίστεψαν στο όνομά Του έδωσε το δικαίωμα να γίνουν παιδιά του Θεού»(Ιω. 1, 12). Μάς δίνει το δικαίωμα, δε μας τραβά τυραννικά ούτε μας βιάζει χωρίς τη θέλησή μας· γιατί πάντοτε η τυραννία κάνει τον τυραννούμενο να ετοιμάζει εξέγερση εναντίον του τυράννου, για να θεραπεύσει με κακό το κακό. Αυτό το κάνει ο Θεός τιμώντας το αρχαίο αξίωμά μας της αυτεξουσιότητας, και για να είναι το καλό καμωμένο εντελώς από τη δική Του ευαρέσκεια και χάρη, αλλά το κατόρθωμα να το αποδώσει στη δική μας φροντίδα και επιμέλεια. και Εκείνος, αν και είναι Θεός και Κύριος, όλο το δικό Του έργο το έκανε —γιατί όλους και όμοια τους έπλασε και για χάρη όλων απέθανε, για να τους σώσει όλους εξίσου. Σ' εμάς όμως μένει να προσέλθομε, να πιστέψομε, να φιλιωθούμε με το Θεό, να λατρεύομε με φόβο, προθυμία και αγάπη τον φιλάνθρωπο Κύριο και Προνοητή που μάς αγάπησε πραγματικά, ώστε να θελήσει και θάνατο επονείδιστο να υπομείνει εκούσια για χάρη μας, για να μας απαλλάξει από την τυραννία του διαβόλου, του αρχέκακου εχθρού, να μας συμφιλιώσει με τον Πατέρα και Θεό και να μας κάνει κληρονόμους Θεού και συγκληρονόμους δικούς Του, πράγμα που είναι το παραδοξότατο και μακαριότατο. Ας μην αποξενώσομε λοιπόν, για χάρη μικρής και σύντομης ραθυμίας και αμέλειας και οποιασδήποτε ψεύτικης ηδονής, τους εαυτούς μας, από τόσα πολλά και μεγάλα αγαθά και βραβεία και απολαύσεις. Αλλά ας τα πράξομε όλα κι ας εργαστούμε, κι αν παραστεί ανάγκη ας μη λυπηθούμε ούτε και τη ζωή μας, όπως έκανε Εκείνος για χάρη μας, αν και Θεός. Έτσι θ' αξιωθούμε και τις από τώρα και όλες τις μέλλουσες δωρεές και τα στεφάνια. αυτά είθε να τα επιτύχομε όλοι μας με την ευαρέσκεια και τη χάρη του υπεραγάθου και ελεήμονος, του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, ο οποίος ταπείνωσε τόσο πολύ τον εαυτό Του για χάρη μας και ανταμείβει από τώρα τους ταπεινούς πλούσια και ενεργά με την υπερφυσική και θεοποιό χάρη Του. Σε αυτόν αρμόζει όλη η δόξα και η τιμή και η προσκύνηση, μαζί με τον άναρχο και άχραντο Πατέρα Του και το συναΐδιο και πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Του πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους απέραντους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
------------------------------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 119-125).
------------------------------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 119-125).
