Κεφάλαιο 25 - Πώς πρέπει να περνά ο ησυχαστής

(το διάστημα από το βράδυ ως το πρωί. Αρχή της λεπτομερειακής διδασκαλίας )

25. Όταν δύει ο ήλιος, αφού επικαλεστείς τον υπεράγαθο και παντοδύναμο Κύριο Ιησού Χριστό να σε βοηθήσει, κάθισε σ' ένα σκαμνί σε ήσυχο και σκοτεινό κελί. Και αφού συγκεντρώσεις το νου σου από την εξωτερική συνηθισμένη περιφορά και περιπλάνηση και τον ωθήσεις ήρεμα μέσα στην καρδιά με την εισπνοή, κράτησε την ευχή, δηλαδή το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με». 

Μαζί δηλαδή με την αναπνοή να εισάγεις ενωμένα κατά κάποιο τρόπο και τα λόγια της προσευχής, όπως λέει ο άγιος Ησύχιος: «Με την εισπνοή σου ένωσε τη νήψη και το όνομα του Ιησού, καθώς και αδιάκοπη μελέτη θανάτου και ταπείνωση. Γιατί ωφελούν πολύ και τα δύο».

Και μαζί με την ευχή και όσα άλλα είπαμε, να έχεις και τη μνήμη της κρίσεως και της ανταποδόσεως των αγαθών και των φαύλων πράξεων, θεωρώντας ολόψυχα τον εαυτό σου πιο αμαρτωλό απ' όλους τους ανθρώπους και πιο ακάθαρτο από τους ίδιους τους δαίμονες και συνεπώς ότι μέλλεις να κολάζεσαι αιώνια. Οποιοσδήποτε από τους παραπάνω λογισμούς σού προξενήσει κατάνυξη και πένθος και δάκρυα, σ' αυτόν να επιμένεις ώσπου να περάσουν μόνα τους. 

Αν όμως δεν αξιώθηκες ακόμη να λάβεις τη δωρεά των δακρύων, αγωνίσου και παρακάλεσε ταπεινά να τα αποκτήσεις. Γιατί με αυτά καθαιρόμαστε από τα πάθη και τους μολυσμούς και αποκτούμε τα καλά και σωτήρια, όπως λέει ο Ιωάννης της Κλίμακος: «Όπως η φωτιά κατατρώει την καλαμιά, έτσι και το αγνό δάκρυ κάθε ακαθαρσία σωματική και ψυχική». 

Και άλλος όσιος Πατέρας λέει: «Εκείνος που θέλει να αποβάλει τις κακίες, τις αποβάλλει με το κλάμα. Και εκείνος που θέλει να αποκτήσει τις αρετές, τις αποκτά με το κλάμα». Αν δεν έχεις κατάνυξη, να γνωρίζεις ότι έχεις κενοδοξία. Αυτή δεν αφήνει την ψυχή να νιώσει κατάνυξη. Αν πάντως δε σου έρθουν δάκρυα, κάθισε και πρόσεχε σ' αυτούς τους λογισμούς, μαζί με την ευχή, μία ώρα. Έπειτα σήκω και ψάλε με προσοχή το μικρό απόδειπνο. 

Και πάλι κάθισε και συνέχισε την ευχή με όλη σου τη δύναμη, καθαρά και αρρέμβαστα, δηλαδή μακριά από κάθε φροντίδα και οποιοδήποτε λογισμό και οποιαδήποτε φαντασία με πολλή νηφαλιότητα, για μισή ώρα, σύμφωνα μ' εκείνον που λέει: «Εκτός από την αναπνοή και την τροφή, να αποξενωθείς κατά την ευχή απ' όλα τ' άλλα, αν θέλεις να μείνεις με μόνο το νου σου». 

Έπειτα, αφού σφραγίσεις τον εαυτό σου με το σημείο του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού, όμοια και το κρεβάτι σου, κάθισε σ' αυτό και φέρε στο νου σου τα μέλλοντα, τις απολαύσεις δηλαδή και τις τιμωρίες, και πόσο ρευστά και απατηλά είναι τα πρόσκαιρα, κι ακόμη και το αιφνίδιο και κοινό χρέος, δηλαδή το θάνατο και τη φρικτή εξέταση μετά το τέλος και προ του τέλους.
Και αφού θυμηθείς με συντομία το σύνολο των αμαρτημάτων σου και ζητήσεις με θέρμη την άφεση και εξετάσεις με ακρίβεια πώς πέρασες την ημέρα, τότε ξάπλωσε κρατώντας και την ευχή, σύμφωνα μ' εκείνον που λέει: «Του Ιησού η μνήμη ας κοιμηθεί μαζί σου». Και κοιμήσου πέντε ή έξι ώρες· ή μάλλον, σύμφωνα με τη διάρκεια της νύχτας κοιμήσου κι εσύ το ανάλογο.
--------------------------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 49-50).