( ο φόβος των αρχαρίων και ο φόβος των τελείων)
17. Δε θα αμελήσομε τώρα να αναφερθούμε και στο διπλό φόβο του Θεού, αν και εξαιτίας της αποφάσεώς μας να αναφέρομε τον τέλειο φόβο μετά το τέλος των δέκα κεφαλαίων που σημειώσαμε, παραμερίσαμε κάπως τη σειρά του πρώτου φόβου. Γιατί ο φόβος κατατάσσεται από τους Πατέρες μετά την πίστη.
Ο πρώτος φόβος, των αρχαρίων.
Να γνωρίζεις λοιπόν φίλτατε ότι ο φόβος του Θεού είναι δύο ειδών, ο φόβος των αρχαρίων και ο φόβος των τελείων. Για το πρώτο είδος έχει γραφεί: «Αρχή της σοφίας είναι ο φόβος του Κυρίου»(Παροιμ. 1, 7), και: «Ελάτε, τέκνα, ακούστε με· θα σας διδάξω το φόβο του Κυρίου»((Ψαλμ. 33, 12), και ότι «με το φόβο του Κυρίου φεύγει καθένας από το κακό»(Παροιμ. 15, 27), και: «Όπου υπάρχει φόβος, εκεί υπάρχει τήρηση των εντολών». Λέει και ο όσιος Ισαάκ: «Ο φόβος του Θεού είναι η αρχή της αρετής· λένε ότι γεννιέται από την πίστη και σπέρνεται μέσα στην καρδιά όταν αποχωριστεί η διάνοια από τον περισπασμό του κόσμου για να συνάξει τους λογισμούς της που περιπλανιούνται λόγω του μετεωρισμού και να τους στρέψει στη μελέτη της αποκαταστάσεώς μας στη μέλλουσα ζωή. Αρχή της αληθινής ζωής του ανθρώπου είναι ο φόβος του Θεού. Αυτός όμως δεν πείθεται να μείνει μέσα στην ψυχή όπου υπάρχει μετεωρισμός σε ο,τιδήποτε. Σοφίσου να βρεις κάποιο τρόπο να βάλεις αφετηρία στο δρόμο σου το φόβο του Θεού· και σε λίγες ημέρες φτάνεις στην πύλη της βασιλείας χωρίς κυκλογυρίσματα του δρόμου.»
Για τον δεύτερο, δηλαδή τον τέλειο φόβο του Θεού, έχει γραφεί: «Μακάριος ο άνθρωπος που φοβάται τον Κύριο· θ' αγαπήσει τις εντολές Του με όλη τη θέλησή του»(Ψαλμ. 111, 1), και: «Μακάριοι όλοι όσοι φοβούνται τον Κύριο, όσοι βαδίζουν τους δρόμους Του»(Ψαλμ. 127, 1), και: «Φοβηθείτε τον Κύριο όλοι οι άγιοί Του, γιατί δε θα στερηθούν τίποτε όσοι τον φοβούνται»(Ψαλμ. 33, 10), και: «Ιδού, έτσι θα ευλογηθεί ο άνθρωπος που φοβάται τον Κύριο»(Ψαλμ. 127, 4), και: «Ο φόβος του Κυρίου είναι αγνός και παραμένει στον αιώνα του αιώνος»(Ψαλμ. 18, 10). Γράφει και ο άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός: «Σημάδι του πρώτου φόβου είναι να μισεί κανείς την αμαρτία και να οργίζεται εναντίον της, σαν εκείνον που πληγώθηκε από θηρίο. Σημάδι του τέλειου φόβου, να αγαπά την αρετή και να φοβάται την αλλοίωση· γιατί κανείς δεν είναι αμετάβλητος. Σε κάθε πράγμα στη ζωή αυτή, οφείλομε πάντοτε να φοβόμαστε την πτώση». Γι' αυτό λοιπόν και συ, ακούγοντάς τα αυτά με σύνεση, φρόντισε τώρα, μαζί με όλα όσα είπαμε προηγουμένως, να έχεις αδιάλειπτα μέσα σου και τον πρώτο φόβο, γιατί είναι ένα είδος ασφαλέστατο θησαυροφυλάκιο κάθε αγαθής πράξεως. Έτσι θα καθοδηγούνται τα βήματά σου προς την εργασία όλων των εντολών του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Και προχωρώντας στο δρόμο των εντολών, θ' αποκτήσεις και τον τέλειο και αγνό φόβο, με τον πόθο των αρετών και με το έλεος του αγαθού Θεού μας.
--------------------------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 43-44).
Ο δεύτερος, ο τέλειος θείος φόβος.
Για τον δεύτερο, δηλαδή τον τέλειο φόβο του Θεού, έχει γραφεί: «Μακάριος ο άνθρωπος που φοβάται τον Κύριο· θ' αγαπήσει τις εντολές Του με όλη τη θέλησή του»(Ψαλμ. 111, 1), και: «Μακάριοι όλοι όσοι φοβούνται τον Κύριο, όσοι βαδίζουν τους δρόμους Του»(Ψαλμ. 127, 1), και: «Φοβηθείτε τον Κύριο όλοι οι άγιοί Του, γιατί δε θα στερηθούν τίποτε όσοι τον φοβούνται»(Ψαλμ. 33, 10), και: «Ιδού, έτσι θα ευλογηθεί ο άνθρωπος που φοβάται τον Κύριο»(Ψαλμ. 127, 4), και: «Ο φόβος του Κυρίου είναι αγνός και παραμένει στον αιώνα του αιώνος»(Ψαλμ. 18, 10). Γράφει και ο άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός: «Σημάδι του πρώτου φόβου είναι να μισεί κανείς την αμαρτία και να οργίζεται εναντίον της, σαν εκείνον που πληγώθηκε από θηρίο. Σημάδι του τέλειου φόβου, να αγαπά την αρετή και να φοβάται την αλλοίωση· γιατί κανείς δεν είναι αμετάβλητος. Σε κάθε πράγμα στη ζωή αυτή, οφείλομε πάντοτε να φοβόμαστε την πτώση». Γι' αυτό λοιπόν και συ, ακούγοντάς τα αυτά με σύνεση, φρόντισε τώρα, μαζί με όλα όσα είπαμε προηγουμένως, να έχεις αδιάλειπτα μέσα σου και τον πρώτο φόβο, γιατί είναι ένα είδος ασφαλέστατο θησαυροφυλάκιο κάθε αγαθής πράξεως. Έτσι θα καθοδηγούνται τα βήματά σου προς την εργασία όλων των εντολών του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Και προχωρώντας στο δρόμο των εντολών, θ' αποκτήσεις και τον τέλειο και αγνό φόβο, με τον πόθο των αρετών και με το έλεος του αγαθού Θεού μας.
--------------------------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, ε΄τόμος, σελ. 43-44).
