Τι είναι ακριβώς μια συνήθεια; Μια συγκεκριμένη τεχνική εξοικονόμησης ενέργειας. Γεννιέται από την αρχή της συντήρησης: να μη χρειάζεται να ξαναφτιάχνουμε τα πάντα κάθε πρωί, να έχουμε δημιουργήσε αντανακλαστικά για να αφομοιώσουμε το τυχαίο, το ιδιαίτερο συμβάν. Η ζωή δίχως τη συνήθεια θα ήταν ένας εφιάλτης, μια και αφού γίνεται δεύτερη φύση μας, μας απαλλάσσει από επαναλαμβανόμενες προσπάθειες. Μας επιτρέπει να γίνουμε κύριοι μιας τέχνης ή ενός επαγγέλματος που στην αρχή μας αποθάρρυνε. Κρατούμε τις συνήθειές μας επειδή εντυπώνουν τους ρυθμούς της ζωής μας, συνιστώντας τη σπονδυλική της στήλη. Δεν είναι απλώς μια ρουτινιάρικη επανάληψη, μαρτυρούν επίσης και αν είμαστε πιστοί στον εαυτό μας. Αν τις απαρνηθούμε, απαρνούμαστε τον ίδιο τον εαυτό μας. Η μεγάλη τέχνη δεν είναι μόνο να σπας τη ρουτίνα, αλλά και να ξέρεις να παίζεις σαν ζογκλέρ με πολλές, δίχως να εξαρτάσαι από καμιά. Και μέσα από πολλές παλιές μας συνήθειες επινοούμε μια καινούρια. Αυτό ονομάζεται αναγέννηση.
Υπάρχει επίσης και μια ηδονή της επανάληψης που η ύστατη πονηριά της είναι να χάνεται, να περνάει απαρατήρητη τη στιγμή ακριβώς που κυριαρχεί ολοκληρωτικά. Με αυτήν ο χρόνος εξαφανίζεται, επειδή επανέρχεται διαρκώς ίδιος και απαράλλαχτος. Η Δύση, στοιχειωμένη από την ιδέα της πρωτοτυπίας, καλλιεργεί μια υπερβολικά αρνητική εικόνα της επαναληπτικότητας. Υπάρχουν κουλτούρες όπου η επιστροφή του ίδιου θέματος, όπως γίνεται στην αραβική και την ινδική μουσική, η ακινησία μιας νότας κρατημένης απεριόριστα τελικά δημιουργούν ανεπαίσθητες διαφορές. Αυτές οι φαινομενικώς αφόρητα μονότονες μελωδίες είναι δουλεμένες με απειροελάχιστες παραλλαγές. Συναγωνίζονται τη σιωπή και μας υπνωτίζουν με τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο προχωρούν παραμένοντας στην ίδια θέση.
Τελικά, αυτό που σκοτώνει τη ζωή δεν είναι η κανονικότητα, αλλά η ανικανότητά μας να τη δοξάσουμε εντάσσοντάς τη σε μια τέχνη ζωής που πνευματοποιεί αυτό που ανήκει στην τάξη του βιολογικού και ανυψώνει την πιο μικρή στιγμή στο επίπεδο μιας τελετουργίας. Και ίσως εδώ να βρίσκεται το διαχωριστικό σημείο μεταξύ των δύο τμημάτων του δυτικού κόσμου, έστω κι αν τείνουν σε μια αλληλοπροσέγγιση. Οι Αμερικάνοι, σαν άξιοι ωφελιμιστές, πιστεύουν στην ευτυχία, την έχουν εγγράψει στο Σύνταγμά τους, και είναι έτοιμοι να τη διδάξουν, να την καταστήσουν υποχρεωτική για όλους. Ενώ οι Ευρωπαίοι, πιο σκεπτικιστές, δίνουν έμφαση στις τέρψεις και στα σαβουάρ βιβρ που, σμιλεμένο από μια μακρόχρονη παράδοση, αποτελεί ένα είδος συλλογικής ευγένειας που καλύπτει χαρές και λύπες.
Κοιτάξτε την αντίθεση ανάμεσα στο φαστ-φουντ που υπόκειται στην αρχή της γρήγορης, μοναχικής και φτηνής διατροφής, και τη γαστρονομία που απαιτεί συντροφική καλοφαγία και κατανάλωση χρόνου. Δυο τρόποι να αντιμετωπίζεις τη διάρκεια: ή τη σκοτώνεις συντομεύοντας αυτό που επαναλαμβάνεται, ή την κάνεις σύμμαχό σου ανάγοντάς την στο επίπεδο μιας ιεροτελεστίας. Ο πρώτος τρόπος ανήκει σε μια κοινωνία παροχής υπηρεσιών, επικεντρωμένη στο βολικό και το άμεσο, ο άλλος σε μια κοινωνική εθιμική που μέσα στην πολιτιστική της κληρονομιά βλέπει θησαυρούς ευφυΐας και λεπτότητας που θα ήταν έγκλημα να ξεχαστούν. Η γοητεία του Παλαιού Κόσμου έγκειται στην ποικιλία των πολιτισμών του, που αντιστέκονται στην πλανητική ισοπέδωση. Ο μαγνητισμός που εξασκεί πάνω μας ο Καινούριος οφείλεται στο αντανακλαστικό του της συστηματικής καινοτομίας. Σε μας, το να γεννιέσαι σημαίνει πως πριν από εσένα προηγήθηκαν άλλοι, πως είσαι κάτοχος μιας πολύχρονης γνώσης. Εκεί, σημαίνει πως ακυρώνεις αυτούς που προηγήθηκαν και κάνεις ένα άλμα προς τη Γη της Επαγγελίας, που αποκαλείται μέλλον.
Η αλήθεια είναι πως μας ελκύουν και οι δυο στάσεις και πως θα θέλαμε να χαιρόμαστε τα καλά του παρελθόντος δίχως τα άσχημά του, και τα πλεονεκτήματα του παρόντος μείον την απογύμνωσή του. Παιδιά μιας σύνθετης κληρονομιάς, ταλαντευόμαστε ανάμεσα στη νοσταλγία του τελετουργικού και τα οράματα της μεγάλης απλούστευσης.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Πασκάλ Μπρυκνέρ, Η αέναη ευφορία, εκδ. Αστάρτη. Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Γάλλους συγγραφείς. Γράφει εναλλάξ μυθιστορήματα και δοκίμια, αρθρογραφεί στο Νουβέλ Ομπσερβατέρ, είναι διδάκτωρ της φιλοσοφίας στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού και διδάσκει ως καθηγητής επισκέπτης σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Συμμετείχε στον αναβρασμό του Μάη του ’68, τα ψέλνει εμμονικά στις φεμινίστριες και στην Ευρώπη που επαναπαύεται στον λήθαργό της κι έχει γράψει δοκίμια για την αέναη ευφορία της Δύσης και μια σειρά από τα σύγχρονα σύνδρομα που, όπως όλα δείχνουν, μας έφεραν εδώ που βρισκόμαστε σήμερα. Χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από τους Έλληνες αναγνώστες και ο ίδιος επισκέπτεται συχνά τη χώρα μας. Ανάμεσα στα μυθιστορήματά του, ξεχωρίζουν Τα Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα, Το Θείο Βρέφος, Η Μελαγχολική Δημοκρατία και η Αέναη Ευφορία.
