Πάντοτε οι άνθρωποι έχουμε από την φύση μας την ανάγκη να στηριχθούμε πάνω σε κάτι, οτιδήποτε και αν είναι αυτό για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στην ζωή γενικά, αλλά και στις δυσκολίες της. Το θέμα είναι, πως κανένα «δεκανίκι» δεν μπορεί να μας στηρίξει, αν εμείς οι ίδιοι δεν βασιστούμε πρώτα από όλα στον εαυτό μας!.
Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο σκεπτόμενη πως μεγάλη σημασία στη ζωή ενός ανθρώπου εκτός των άλλων παίζει και η (υπο)στήριξη που δέχεται από την οικογένεια του στην παιδική του ηλικία, αλλά και στην υπόλοιπη ζωή του.
Σε κάθε οικογένεια υπάρχει και ένα διαφορετικό μοντέλο συμπεριφοράς των γονέων προς τα παιδιά. Σε γενικές γραμμές όμως, μπορούμε να πούμε πως υπάρχουν τα εξής δυο διακριτά πρότυπα.
Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό και είναι ίσως το πιο «χτυπητό» είναι αυτό όπου οι γονείς είναι υπέρ του δέοντος προστατευτικοί προς τα παιδιά! Δεν τα αφήνουν να στεναχωριούνται και έχουν την τάση να τους δείχνουν ακόμα και μετά την ενηλικίωση τους πως για αυτούς θα είναι πάντα τα παιδιά τους που χρειάζονται προστασία!
Είναι πολύ πιθανό μια τέτοια οικογένεια να δείχνει πάντα πως είναι ιδιαίτερα δεμένη και ευτυχισμένη!. Αυτό από τη μία, αυτό είναι φυσικά καλό και επιθυμητό, διότι αυτά τα παιδιά νιώθουν ξεχωριστά καθώς και πως ζουν σε ασφαλή και σίγουρο περιβάλλον. Από την άλλη όμως,τα παιδιά αυτά μεγαλώνοντας, θα βρεθούν ξαφνικά αντιμέτωπα με έναν κόσμο, ο οποίος μπορεί να τους προκαλέσει πόνο, απογοήτευση, απομόνωση κ.α. Πράγματα τα όποια θα ήξεραν ως ένα βαθμό από μικροί, αν δεν ήταν τόσο «προστατευμένοι» μέσα στην οικογένεια τους. Επίσης, αυτές οι οικογένειες που ονομάζονται στη Συστημική προσέγγιση μαζοποιημένες, δεν είναι ιδιαίτερα φιλικές προς τους ξένους μέχρι να γίνουν όμοιοι τους! Θέλουν να είναι πάντα τα δεκανίκια για τα παιδιά τους και τα παιδιά αυτά πολύ συχνά νιώθουν πως όλη τους η ζωή πρέπει να περιστρέφεται γύρω από τους γονείς τους, αλλιώς είναι χαμένοι!
Ένα άλλο είδος οικογένειας που έχω συναντήσει αρκετές φορές και σε διάφορες παραλλαγές είναι αυτό στο οποίο οι γονείς αγαπούν πολύ φυσικά τα παιδιά τους , αλλά είναι πιο απασχολημένοι με άλλα πράγματα (δουλειά, προβλήματα μεταξύ τους ή και υπερβολική αγάπη μεταξύ του ζευγαριού που δεν «χωράει» τα παιδιά). Όπως στο προηγούμενο πρότυπο οικογένειας έτσι και σε αυτό υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Είναι πολύ πιθανό τα παιδιά να βιώνουν αυτή την έλλειψη προσοχής από τους γονείς ως κάτι που τα καθιστά «κατώτερα» από τα άλλα παιδιά που φαίνονται να ζουν πιο ευτυχισμένα στις δικές τους οικογένειες. Όμως, αν μπορέσουν να φανούν δυνατά θα στηριχθούν από πολύ μικρά στον εαυτό τους, θα ξεπεράσουν τα «βάρη» της οικογένειας και θα δημιουργήσουν πολλά πράγματα για τα οποία θα είναι υπερήφανοι για τον εαυτό τους. Αυτό είναι φυσικά το καλό σενάριο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου παιδιά για να γεμίσουν το κενό που νιώθουν μέσα τους καταφεύγουν σε διάφορα «δεκανίκια»!
Τα δεκανίκια αυτά μπορεί να είναι πολλών ειδών, χρήσιμα ή άχρηστα, ασφαλή ή επικίνδυνα, έμψυχα ή άψυχα! Για παράδειγμα, συχνά οι έφηβοι και όχι μόνο στρέφονται στις ουσίες, ώστε να έχουν μια διέξοδο από την δύσκολη ζωή που βιώνουν! Δυστυχώς πολλές φορές η χρήση ουσιών οδηγεί και σε εγκληματική συμπεριφορά! Το φαγητό είναι επίσης ένα πολύ συχνό μέσο που χρησιμοποιούμε οι άνθρωποι για να γεμίσουμε τα συναισθηματικά κενά που νιώθουμε και να νιώσουμε ευχαρίστηση άμεσα και εύκολα! Συνήθως οι υπέρβαροι άνθρωποι είναι άτομα που δεν είχαν πολλές επιλογές για διασκέδαση και ευχαρίστηση εκτός από το φαγητό! Άλλος ένας τρόπος στον οποίο καταφεύγουν οι άνθρωποι για να νιώσουν πιο «γεμάτοι» στη ζωή τους είναι ο καταναλωτισμός! Ακριβώς όπως γίνεται και με το φαγητό οι άνθρωποι αυτοί βρίσκουν χαρά στο να αγοράζουν συνεχώς πράγματα. Για την ακρίβεια μπορεί η αγορά πραγμάτων να τους κάνει για κάποιες ώρες να νιώθουν πλήρης (να μην διψούν, να μην πεινούν κ.λ.π)!
Πολλοί άνθρωποι στρέφουμε όλη την προσοχή μας στο να κάνουμε καριέρα και να βγάλουμε πολλά χρήματα, ώστε να νιώσουμε ότι αξίζουμε και είμαστε ευτυχισμένοι! Βέβαια, ούτε μια καλή δουλειά, ούτε τα πολλά χρήματα μπορούν να γεμίσουν ουσιαστικά την ζωή ενός ανθρώπου! Ωστόσο, θα πρέπει να τονισθεί πως η δημιουργικότητα γενικά είναι ένας πολύ υγιής τρόπος για να νιώθουμε υγιής σωματικά και πνευματικά και κατ’ επέκταση ευτυχείς!
Μια ακόμη επιλογή που έχουμε οι άνθρωποι, είναι φυσικά να δημιουργήσουμε σχέσεις με άλλους ανθρώπους! Οι φιλίες, η συμμετοχή σε ομάδες και οι ερωτικές σχέσεις είναι αυτές που μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους πραγματικά ευτυχισμένους! Ανέκαθεν οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα, έχουμε την ανάγκη να βρισκόμαστε με άλλους ανθρώπους και να μοιραζόμαστε μαζί τους σημαντικές στιγμές! Άλλωστε χωρίς την συνύπαρξη των ανθρώπων δεν θα μπορούσε να εξελιχθεί ο κόσμος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο!
Τέλος, θα ήθελα να αναφέρω ότι ειδικά τα τελευταία χρόνια πολλοί άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να στραφούν προς την θρησκεία και τον Θεό, για να καλύψουν τα κενά που νιώθουν και δεν μπορούν να αναπληρωθούν από τους ανθρώπους και τα υλικά πράγματα! Το να έχουμε κάτι ανώτερο από εμάς στο οποίο μπορούμε να στρεφόμαστε ανά πάσα στιγμή και να ελπίζουμε, είναι επίσης ένα χαρακτηριστικό που είχαν όλοι οι άνθρωποι και τους βοήθησε να επιβιώσουν σε αντίξοες συνθήκες! Ακόμα και οι ειδικοί ψυχικής υγείας που μπορεί να μην πιστεύουν στο Θεό, (όπως αναφέρει και ο Irvin Yalom) δεν στερούν από κάποιον πελάτη τους την πίστη του, αν δεν υπάρχει κάτι καλύτερο για να τους βοηθήσει να ανταπεξέλθουν σε μια δύσκολη κατάσταση!
Πάντοτε οι άνθρωποι έχουμε από την φύση μας την ανάγκη να στηριχθούμε πάνω σε κάτι, οτιδήποτε και αν είναι αυτό για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στην ζωή γενικά, αλλά και στις δυσκολίες της. Το θέμα είναι, πως κανένα «δεκανίκι» δεν μπορεί να μας στηρίξει, αν εμείς οι ίδιοι δεν βασιστούμε πρώτα από όλα στον εαυτό μας! Ο εαυτός μας είναι το μοναδικό μέσο που θα έχουμε σίγουρα πάντα για να ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες της ζωής! Θα υπάρξουν σίγουρα στιγμές, όπου ξαφνικά θα βρεθούμε μόνοι μας να πρέπει να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις και για αυτό θα πρέπει να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας! Ακόμα, θα πρέπει να θυμόμαστε πως οι άνθρωποι μόνοι μας γεννιόμαστε και μόνοι μας πεθαίνουμε, δεν είναι τυχαίο!
Αυτό που θέλω να πω, δεν είναι να μείνουμε όλοι μόνοι μας για να μάθουμε να στηριζόμαστε μόνο στον εαυτό μας, αλλά να είμαστε κοινωνικοί, να δίνουμε και να παίρνουμε αγάπη προς και από τους άλλους χωρίς όμως να αφηνόμαστε εντελώς σε πράγματα και καταστάσεις που είναι έξωθεν μας και να επαναπαυόμαστε!
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω τα λόγια του γνωστού ψυχοθεραπευτή Irvin Yalom στην ταινία «Ο κήπος του Yalom» που θεωρώ πως ταιριάζουν με όσα έχουν λεχθεί σε αυτό το άρθρο και εκφράζουν την πλειοψηφία των ανθρώπων. Κάποια στιγμή μέσα στην ταινία αναφέρει πως «είναι πολύ όμορφο να είναι κανείς αυτοδημιούργητος, ωστόσο οι άνθρωποι πάντα νιώθουμε την ανάγκη να έχουμε κάποιον δίπλα μας να μας στηρίζει στην πορεία μας»!
_______________________
~ Δάφνη Μουλαδάκη, Ψυχολόγος
