Σε όλη την ιστορία έχουν υπάρξει κάμποσοι σοφοί που δήλωσαν, προς έκπληξη πολλών, ότι είναι αδαείς ή ότι δεν ξέρουν τίποτα. Όχι μόνο ο Πλάτωνας, αλλά και άλλοι φιλόσοφοι πριν και μετά από αυτόν, έχουν υπερασπιστεί την ανάγκη να είμαστε ταπεινοί αναφορικά με τις γνώσεις που κατέχουμε.
Ο Σωκράτης μεταξύ αυτών.
Αλλά δεν μας είναι καθόλου εύκολο να παραδεχτούμε την άγνοιά μας, όπως δε μας είναι εύκολο και να παλέψουμε με τη γνώση, εξαιτίας δυο βασικών χαρακτηριστικών του ανθρώπινου μυαλού.
Από τη μια μεριά, έχουμε να κάνουμε με την πραγματικότητα που είναι κάτι υποκειμενικό, μια και κάθε άνθρωπος βλέπει τον κόσμο διαφορετικά, γιατί ο τρόπος που κάθε άνθρωπος καταχωρεί την πληροφορία εξαρτάται από την παιδεία του, τις αναμνήσεις του και τις εμπειρίες του.
Συνεπώς:
αυτό που ξέρουμε,
παρόλο που μας είναι πολύ σαφές,
μπορεί να είναι διαφορετικό από εκείνο
που ξέρει
κάποιος που βρίσκεται δίπλα μας.
Από την άλλη μεριά, η άγνοια έχει και την καλή της πλευρά.
Επιτρέπει να μαθαίνουμε περισσότερα.
Όταν το ποτήρι είναι άδειο ή εκτιμάται πως είναι, πάντα μπορεί να γεμίσει.
Γι’ αυτό οι αληθινοί σοφοί, εκείνοι που πραγματικά εκτιμούν την γνώση, θεωρούν ότι δεν ξέρουν τίποτα, ότι πάντα μπορούν ν’ ανακαλύψουν κάτι καινούργιο.
Το να παραδεχόμαστε την άγνοιά μας διεγείρει την περιέργεια, την ανοιχτή νοοτροπία και την αναγκαία ταπεινότητα ώστε να παρατηρούμε τον κόσμο με προσοχή και, αν χρειαστεί, ν’ αλλάξουμε οπτική.
Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε αυτή την αξία μέσα σε μια κοινωνία όπου η πληροφορία σημαίνει δύναμη.
Η γνώση μάς επιτρέπει να περνάμε εξετάσεις, να κατακτούμε θέσεις εργασίας, να ελισσόμαστε στην καθημερινή μας ζωή, ακόμα και να λύνουμε τις διαμάχες μας με τους άλλους.
Είναι σύνηθες, ως εκ τούτου, να θέλουμε να συσσωρεύουμε όλο και περισσότερες γνώσεις ή να κάνουμε ότι τις έχουμε, και γεμίζουμε το κεφάλι μας με πράγματα τα οποία, πολλές φορές, απλώς καταλαμβάνουν χώρο και, τελικά δε μας χρησιμεύουν σε τίποτα.
Η γνώση από μόνη της είναι άχρηστη,
αν δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε κάτι.
Όπως έλεγε ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ διά στόματος Σέρλοκ Χολμς:
Θα εξηγηθώ. Εγώ νομίζω ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι σαν ένα άδειο δώμα, και πρέπει να το γεμίσεις με τα έπιπλα που θεωρείς κατάλληλα.
Ο βλάκας μαζεύει ό,τι βρίσκει εδώ κι εκεί, έτσι που η γνώση η οποία θα του ήταν χρήσιμη δε χωράει πια ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, την έχει πετάξει μέσα μαζί με πολλά άλλα πράγματα και είναι δύσκολο να την ξαναβρεί.
Ο ικανός άνθρωπος είναι πολύ προσεκτικός με το τι βάζει στο εγκεφαλικό του δώμα. Δε θα έχει τίποτα που να μην είναι χρήσιμα εργαλεία τα οποία να τον βοηθούν στη δουλειά του, κι απ’ αυτά θα έχει πολλά και θα είναι σε τέλεια τάξη.
Είναι λάθος να σκέφτεται κανείς ότι αυτό το μικρό δωμάτιο έχει ελαστικούς τοίχους κι ότι μπορεί να μεγαλώσει απεριόριστα.
Πίστεψέ με.
Έρχεται μια στιγμή κατά την οποία
κάθε νέα γνώση που μπαίνει
σβήνει μια παλιά.
Συνεπώς, είναι μέγιστης σημασίας να εμποδίσουμε τις άχρηστες γνώσεις να εκτοπίσουν τις χρήσιμες.
ΠΛΑΤΩΝΑΣ
80 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ
ΑΛΛΑΝ ΠΕΡΣΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
