Πέρασαν καιροί και ζαμάνια. Του Χρόνου το σκληρό φτερό επέρασε απάνω κι’ απ’ το Χότζα, όπως απάνω από κάθε τι που έζησε σε τούτον το κόσμο, και του άφησε τα μοιραία του σημάδια. Ο Χάρος, ο καταστροφέας των Τέρψεων, και των Συναναστροφών ο Διαλυτής, τούχε πάρη πολλούς από τους δικούς του, κι’ άλλους, τους είχε πετάξη μακρυά του των Περιστάσεων η Σβούρα.
Έτσι, μονάχος κ’ έρημος, καμπουριασμένος κι’ ασπρομάλλης, ογδοντάρης πια, καθόταν, μια μέρα, ο Χότζας στη πόρτα του γέρικου σπιτιού του, φέρνοντας στο νου του παληές δόξες όταν, ένας άλλος γέρος, παληός του φίλος, πέρασε απ’ έξω.
Γνωρίστηκαν, αγκαλιάστηκαν και φιλήθηκαν κ’ ύστερα ο φίλος τούπε·
— Πόσο χρόνων είσαι τώρα, Χότζα;
— Δόξα τω Θεώ είμαι καλά στην υγεία! απάντησε ο Χότζας.
— Πώς είνε η κατάστασί σου; Καλά τα περνάς;
— Δόξα τω Θεώ, δε χρωστώ σε κανέναν!
— Έχεις καμμιά έγνοια να σου ταράζη το πνεύμα;
— Δόξα τω Θεώ, δεν έχω μικρά παιδιά!
— Έχεις εχθρούς;
— Δόξα τω Θεώ δεν έχω στενούς συγγενείς! είπε ο Χότζας.
Κι’ αυτά ήσαν τα τελευταία σοφά του λόγια.
Βίος & Πολιτεία
Ο Νασρεντίν Χότζα ή γνωστότερος ελληνικά ως Ναστραντίν Χότζας (το όνομα σημαίνει «Η δόξα της Πίστης» στα Αραβικά) ήτανε δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων, παροιμιών, ανεκδότων που κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μ. Ανατολής και της Τουρκίας.
Ο Ναστραντίν Χότζας παρουσιάζεται ως τύπος σούφι, φιλόσοφος ανατολίτης, οπλισμένος με φιλοσοφική εγκαρτέρηση στις αντιξοότητες της ζωής, πάντοτε ετοιμόλογος με ελευθερία εκφράσεων, πολλές φορές και με αισχρολογίες. Στις αρχές ακόμα του 20ου αιώνα, υπήρξεν ο τύπος ανθρώπου αγαπητού στον Ελληνικό λαό, ιδιαίτερα για τη λαϊκή θυμοσοφία του.
Παρ’ όλο που ο Χότζας ήτανε Τούρκος Ιεροδιδάσκαλος, ο
Ελληνικός λαός τον υιοθέτησε, γιατί τον ταύτισε με τους φτωχούς εργαζόμενους που πάσχιζαν να επιβιώσουν. Είναι ο λαϊκός ήρωας, ο απλοϊκός χωρατατζής που ποτέ δε χάνει την αισιοδοξία του και μηχανεύεται διάφορα τεχνάσματα για να επιβιώσει, αλλά τίμιος μέσα στην πονηριά του.
Οι περιπέτειές του και τ’ αστεία του διαβάζονταν άπληστα και κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα. Πόσοι μικροί και μεγάλοι δεν έχουν διασκεδάσει ανιστορώντας ανέκδοτα από τις περιπέτειες του Ναστραντίν Χότζα! Ακόμη και σήμερα, χρησιμοποιούμε μερικές εκφράσεις από τα ανέκδοτα του Χότζα σαν παροιμίες όπως: «Ο φούρνος του Χότζα», «Και σύ δίκιο έχεις», «Ο καυγάς ήτανε για το πάπλωμα», «Δεν πιάνεται η μαρτυρία σου» κ.α.
Οι περιπέτειες του ήταν ιδιαίτερα αγαπητές στα παιδιά που δεν κουράζονταν να τις ακούν ξανά και ξανά. Η λογοτεχνία, όμως, αυτή ξεπεράστηκε με τα χρόνια γιατί δεν εκπροσωπεί πια το λαϊκό πνεύμα, όπως αυτό διαμορφώθηκε μέσα στις νέες συνθήκες ζωής, ιδιαίτερα με την εξάπλωση της τηλεόρασης και του ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Υποστηρίζεται ότι γεννήθηκε τον 13ο αιώνα κάπου στο Μεγάλο Κορασάν κι ότι διατηρούσε φιλία με τον Ταμερλάνο. Κατ' άλλους γεννήθηκε στο Σιβρή Χισάρ στη Μ. Ασία περί τον 15ο με 16ο αιώνα. Το επάγγελμά του ήταν Καδής (ιεροδίκης) και Μουλάς (ιεροδιδάσκαλος). Πέθανε και θάφτηκε στο Ακ Σεχήρ κοντά στο Ικόνιο που υποστηρίζεται πως υπήρχε ο τάφος του, ένα μικρό «τουρμπέ» (=μαυσωλείο).
Η εκδοχή πάντως ότι όλοι οι σχετικοί μύθοι του Ναστραντίν πλάστηκαν από τον ίδιο είναι εσφαλμένη. Γιατί απλούστατα πολλά αναφέρονται σε πολύ διαφορετικές περιόδους. Ακόμη πολλά ανέκδοτα μπορεί ν΄ αναφέρονται στ΄ όνομά του αλλά είναι βέβαιο ότι άλλοι είναι οι δημιουργοί τους που παρέμειναν αφανείς αφηγητές. Πάντως σημειώνεται ότι από τις πλείστες εκδόσεις των ιστοριών του Ναστραντίν σε ξένες γλώσσες η μετάφραση στην ελληνική ήταν το περισσότερο διαδεδομένο, στην Ελλαδική χώρα από την εποχή της οθωμανικής περιόδου που συνέχισε στην ελεύθερη Ελλάδα, τουρκικό βιβλίο.
Πολλά έθνη της Μ. Ανατολής θεωρούν τον Νασρεντίν δικό τους, όπως οι Αφγανοί, Άραβες, Πέρσες, Τούρκοι κι Ουζμπέκοι. Το όνομά του γράφεται διαφορετικά σε κάθε γλώσσα και πριν ή μετά από αυτό αναφέρονται οι τίτλοι Χότζας, Μουλάς ή Εφέντι. Ο Νασρεντίν ήταν λαϊκός φιλόσοφος κι έχει μείνει στη μνήμη και την παράδοση της Ανατολής για τις αστείες ιστορίες και τα ανέκδοτά του. Οι ιστορίες του μπορεί να είναι παράδοξες, απλοΐκές αλλά έχουν βαθύτερα νοήματα τα οποία γίνονται κατανοητά μέσα από τη διήγηση. Οι ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα είναι δημοφιλείς σε όλο τον κόσμο.
Το όνομα του Νασρεντίν γράφεται με τους εξής τρόπους:
Nasreddin Nasrudin, Nasr ud-Din, Nasredin, Naseeruddin, Nasruddin, Nasr Eddin, Nastradhin, Nasreddine, Nastratin, Nusrettin, Nasrettin και Nastradin.
Πριν ή μετά από το όνομα τίθεται ένας τίτλος σοφίας. Στην Ελλάδα είναι γνωστός με το χαρακτηριστικό Χότζας, αλλά ο τίτλος σε άλλες χώρες μπορεί να είναι:
«Hoxha», «Khwaje», «Hodja», «Hojja», «Hodscha», «Hodža», «Hoca», «Hogea», «Hodza», «Djoha», «Djuha», «Dschuha», «Giufà», «Chotzas», «Mullah», «Mulla», «Molla», «Maulana», «Efendi», «Ependi».
