Όποιος δεν απομακρύνεται, με τη θέληση του, από τα αίτια των παθών, χωρίς να το θέλει σέρνεται από την αμαρτία. Τα αίτια λοιπόν της αμαρτίας είναι αυτά: ό οίνος, οι γυναίκες, ό πλούτος και ή ευεξία του σώματος. Όχι ότι αυτά είναι αμαρτίες από τη φύση τους, αλλά ή ανθρώπινη φύση επηρεάζεται απ' αυτά και κλίνει εύκολα προς τα πάθη της αμαρτίας. Γι' αυτό οφείλει κάθε άνθρωπος να προφυλάγεται απ' αυτά με ιδιαίτερη φροντίδα.
Όποιος φοβάται την αμαρτία
Αυτός πού φοβάται την αμαρτία, θα διαβεί τον επικίνδυνο δρόμο της ζωής του χωρίς προσκόμματα και, όταν αρχίζει να βλέπει σκοτάδι μέσα του ή μπροστά του, θα δει φως ιλαρό. Όταν ένας άνθρωπος φοβάται τις αμαρτίες, ό Κύριος φυλάει τα βήματα του και, όταν γλιστράει στην αμαρτία, τον προλαβαίνει το έλεος του Θεού. Όποιος θεωρεί τα παραπτώματα του μικρά και ασήμαντα, πέφτει σε άλλα, μεγαλύτερα και χειρότερα, και θα τιμωρηθεί επτά φορές περισσότερο, έτσι πού κάνει.
Κάθε αρρώστια έχει το δικό της φάρμακο
Είπε ό άγιος Εφραίμ ότι το καλοκαίρι δεν πολεμάς τον καύσωνα με χειμωνιάτικα ρούχα. Κάθε αρρώστια λοιπόν γιατρεύεται με τα δικά της φάρμακα. Και συ, αν τυχόν κυριεύεσαι από φθόνο, γιατί προσπαθείς να πολεμήσεις τον ύπνο;
Ξερίζωσε το ελάττωμα όσο είναι μικρό
Όσο το παράπτωμα είναι μικρό και τρυφερό, ξερίζωσε το, προτού να απλωθεί και ωριμάσει. Μην αμελήσεις, όσο μικρό και να σου φαίνεται το ελάττωμα, γιατί, με τον καιρό, θα το βρεις επάνω σου να σε βασανίζει σαν απάνθρωπος τύραννος, και θα τρέχεις μπροστά του σαν δούλος αιχμάλωτος. Όποιος όμως πολεμάει το πάθος μόλις παρουσιασθεί, γρήγορα το νικάει.
Εξομολογήσου την αρρώστια σου
Όποιος είναι άρρωστος και ξέρει ποια είναι ή αρρώστια του, οφείλει να ζητάει την κατάλληλη θεραπεία. Αν λέει στο γιατρό από τι πόνο υποφέρει, είναι κοντά στη θεραπεία του, και θα τη βρει εύκολα.
Αν όμως είναι πεισματάρης και δε λέει τίποτε, τότε δυναμώνουν οι πόνοι και, όσο αντιστέκεται στο γιατρό, τόσο περισσότερο τυραννιέται. Κάτι ανάλογο
συμβαίνει και με τον πόνο της αμαρτίας.
Ή ασυγχώρητη αμαρτία
Δεν υπάρχει ασυγχώρητη αμαρτία παρά μόνο ή αμετανόητη. Ούτε κανένα χάρισμα του Θεού παραμένει χωρίς προσθήκη, παρά μόνο όταν δεν ευχαριστούμε το Θεό για ότι έχουμε.
Τα είδη της αμαρτίας
Ένα είδος αμαρτίας πού γίνεται, είναι όταν ό αγωνιστής φροντίζει για την αρετή και επιμένει στην εργασία της μέρα και νύχτα, αλλά δεν τα καταφέρνει
και πέφτει σε κάποια αμαρτία. Μπορεί δηλ. από αγνοία, ή από διάφορες αιτίες, αντίθετες στο δρόμο της αρετής, ή από τα κύματα των παθών πού ξεσηκώνονται στα μέλη του κάθε τόσο, ή από την πνευματική παράλυση πού ενδέχεται να του συμβεί για να δοκιμασθεί ή ελεύθερη θέληση του, να γείρει λίγο ή ζυγαριά στον αριστερό ζυγό, οπότε έλκεται από την αδυναμία της σάρκας σε κάποια αμαρτία, και λυπάται και ανησυχεί και στενάζει με πόνο ψυχής για την ταλαιπωρία του αυτή.
Άλλο είδος αμαρτίας είναι, όταν ό άνθρωπος αποχαυνωθεί και αμελήσει την εργασία της αρετής, και εγκαταλείψει πέρα για πέρα το σωστό δρόμο της, και τρέχει σαν υπάκουος δούλος στην απόλαυση των αμαρτιών, και δείχνει ζήλο πώς να εφεύρει καινούριους τρόπους για την πλήρη απόλαυση της ηδονής. Κάνοντας αυτά, είναι έτοιμος, σαν τον αιχμάλωτο δούλο, να κάνει με ιδιαίτερη φροντίδα το θέλημα του εχθρού του, και να προσφέρει τα μέλη του σώματος του όπλα στις διαταγές του διαβόλου. Και δε θυμάται ό δύστυχος καθόλου τη μετάνοια, ούτε περνάει από το νου του να αφήσει τον καταστρεπτικό δρόμο του και να γυρίσει στην αρετή.
Το πρώτο είδος της αμαρτίας, πού ανέφερα, είναι όταν ό άνθρωπος γλιστρήσει και πέσει, ενώ βαδίζει στο δρόμο της αρετής και της δικαιοσύνης. Αυτό εννοούν οί Πατέρες, όταν λένε ότι, στο δρόμο του Θεού, συναντάμε και πεσίματα, και εναντιώσεις από τον εχθρό, και καταναγκασμούς και τα παρόμοια. Ενώ το δεύτερο είδος της αμαρτίας, πού ανέφερα, είναι να πέσει ή ψυχή, και να χαθεί και να εγκαταλείψει τελείως τον αγώνα.
Μην απελπίζεσαι για τις αμαρτίες σου
Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι, όταν πέσει ένας άνθρωπος στην αμαρτία, σε οποιαδήποτε αμαρτία, δεν πρέπει να ξεχάσει την αγάπη και τη στοργή του ουράνιου Πατέρα του. Εάν συμβεί, λοιπόν, να πέσει σε ποικίλα παραπτώματα, ας μην αμελήσει το καλό και ας μη σταματήσει στο δρόμο του. Αντίθετα και αν νικηθεί, πάλι να σηκωθεί και να αγωνισθεί κατά των εχθρών του, και ας βάζει κάθε μέρα καινούρια θεμέλια στην καταστραφείσα οικοδομή του, και ας έχει, μέχρι να φύγει από τούτο τον κόσμο, στο στόμα του το λόγο του προφήτη: «Ας μη χαρεί ό εχθρός μου πού έπεσα, γιατί πάλι σηκώνομαι. Και αν καθίσω στο σκοτάδι, ό Κύριος θα μου στείλει το δικό του φως» (Μιχ. 7, 8). Σε καμιά περίπτωση, λοιπόν, να μη σταματήσει τον πόλεμο, και να μην προδώσει, με οριστική ήττα, την ψυχή του, όσο είναι ζωντανός και αναπνέει. Και αν ακόμη συντρίβεται το σκάφος της ψυχής του κάθε μέρα, και χάνει τα πνευματικά του εμπορεύματα, να μην παύσει να το περιποιείται και να το φροντίζει και ας δανείζεται, και ας δουλέψει ταξιδεύοντας σε άλλα καράβια, ζώντας με την ελπίδα. Και ό Κύριος τότε, πού θα δει τον αγώνα του, θα τον σπλαχνιστεί για το πάθημα του και θα του στείλει το έλεος του και θα του δώσει δύναμη να κάνει υπομονή, και να ανταπαντήσει στα καυστικά βέλη του εχθρού. Αυτή είναι ή σοφία πού δίνει ό Θεός, και αυτός είναι ό σοφός άρρωστος, αυτός πού δεν έχασε την ελπίδα του. Είναι καλύτερα να κατακριθούμε μόνο για μερικά στραβά πού κάναμε, αν δεν τα διορθώσουμε, παρά για την πλήρη εγκατάλειψη του αγώνα μας.
Ή λύπη για τις αμαρτίες μας
Όταν γλιστρήσουμε και πέσουμε σε κάποιο αμάρτημα να μη λυπηθούμε. Να λυπηθούμε, όταν επιμένουμε σ' αυτό το αμάρτημα γιατί συμβαίνει πολλές φορές και στους τέλειους να πέσουν. Όμως, το να επιμένει ό άνθρωπος στην αμαρτία, χωρίς να ελέγχεται από τη συνείδηση του, είναι τέλεια νέκρωση της ψυχής. Ή λύπη, τώρα, πού νιώθουμε για τα αμαρτήματα μας, λογαριάζεται από τη χάρη του Θεού ως καθαρή εργασία. Όμως, αυτός πού πέφτει για δεύτερη φορά με την πονηρή ελπίδα ότι θα μετανοήσει, χωρίς να δείχνει ίχνη πραγματικής μετάνοιας, αυτός πορεύεται ενώπιον του Θεού από το κακό στο χειρότερο, με πανουργία και δολιότητα, και του έρχεται ξαφνικά ό θάνατος, και δεν προλαβαίνει, όπως ήλπιζε, να μετανοήσει αληθινά και με ανάλογα έργα.
Ό Υιός του Θεού υπέμεινε σταυρό για τους αμαρτωλούς. Όλοι οί αμαρτωλοί, λοιπόν, ας πάρουμε θάρρος στη μετάνοια μας. Γιατί αν το σχήμα μόνο της μετάνοιας του βασιλιά Άχαάβ μετέβαλε την οργή του Θεού για τις αμαρτίες του, πολύ περισσότερο θα εξιλεώσουμε το Θεό, αν ή μετάνοια μας είναι αληθινή, και δεν περιορίζεται μόνο σε καμώματα. Και αν το σχήμα μόνο της ταπείνωσης απομάκρυνε την οργή του Θεού από αυτόν, πού ή μετάνοια του δεν ήταν αληθινή, πόσο μάλλον ή δική μας, πού λυπούμαστε πραγματικά για τα αμαρτήματα μας; Ή βαθιά λύπη πού έχουμε μέσα μας για τις αμαρτίες μας, είναι αρκετή να μας σώσει, κι ας μην καταβάλουμε σωματικούς κόπους.
Ό Κύριος ελεεί τον μετανοούντα
Ζητήστε, όσοι ζείτε στην αμαρτία, να βρείτε τον Κύριο, και πάρτε δύναμη ελπίζοντας σ' αυτόν ζητήστε τον με μετάνοια, και θα αγιαστείτε με τον αγιασμό πού χαρίζει ή παρουσία του, και θα καθαρισθείτε από τις αμαρτίες σας. Όσοι διαπράξατε αμαρτίες, τρέξτε στον Κύριο, πού έχει τη δύναμη να συγχωρεί αμαρτήματα και να παραβλέπει σφάλματα διότι πήρε όρκο και είπε με το στόμα του προφήτη Ιεζεκιήλ (33, 11): «Ζω εγώ, λέγει ό Κύριος δε θέλω το θάνατο του αμαρτωλού, μέχρι να μετανοήσει και να ζήσει αληθινά». Και πάλι: «Όλη την ήμερα άπλωνα τα χέρια μου, περιμένοντας την επιστροφή του ανυπάκουου και φιλόνικου λαού» (Ήσ. 65, 2)' και πάλι: «Γιατί επιμένεις στην αμαρτία και πεθαίνεις, λαέ του Ισραήλ;» (Ίεζ. 33, 11), και: «Γυρίστε κοντά μου, και εγώ θα έρθω σε σας» (Μαλ. 3, 7)' και πάλι: «Οποιαδήποτε μέρα επιστρέψει ό αμαρτωλός από το δρόμο πού πήρε, και γυρίσει σε μένα τον Κύριο, και ζήσει σύμφωνα με τις εντολές και τη δικαιοσύνη μου, δε θα θυμηθώ τις ανομίες του, και θα ζήσει αληθινή ζωή, λέει ό Κύριος. Και ό δίκαιος εάν εγκαταλείψει τη δικαιοσύνη και αρχίσει να αμαρτάνει και να αδικεί, δε θα λάβω υπόψη μου ότι κάποτε ήταν δίκαιος, παρά θα τον κάνω να γλιστρήσει, για να μετανοήσει όμως θα πεθάνει μέσα στο σκοτάδι των πονηρών του έργων, αν επιμείνει σ' αυτά» (Ίεζ. 33, 14.15). Και γιατί τα είπε αυτά; Διότι ό αμαρτωλός δε θα επιμείνει στην αμαρτία του από τη στιγμή πού θα επιστρέψει στον Κύριο. Άλλα και ή δικαιοσύνη του δικαιου δεν πρόκειται να τον σώσει από την ήμερα πού θα αμαρτήσει, αν βέβαια επιμείνει στο αμάρτημα του. Και στον Ιερεμία έτσι μίλησε ό Θεός: «Πάρε τη μεμβράνη και γράψε όσα θα σου πω: Από τα χρόνια του Ίωσία, του βασιλιά της φυλής Ιούδα, μέχρι σήμερα, όλες τις δυστυχίες πού σου είπα, θα τις επιφέρω σε τούτον το λαό κι αυτό το λέω, για να ακούσουν οί άνθρωποι, και να φοβηθούν, και να εγκαταλείψουν τον κακό δρόμο πού πήραν, και να γυρίσουν πίσω μετανοημένοι, και τότε εγώ θα πάρω από πάνω τους τις αμαρτίες πού τους βαραίνουν» (Ίερ. 36, 2.3). Και ή Σοφία Σολομώντος είπε: «Όποιος κρατάει κρυφή την αμαρτία του, δε θα ωφεληθεί άπ' αυτό όποιος όμως ομολογεί τι αμαρτίες έκανε, και ξέκοψε άπ' αυτές, θα ελεηθεί από το Θεό» (Παρ. 28, 13). Και στον Ησαΐα λέει: «Να ζητήσετε έμενα, τον Κύριο, κι αφού με βρείτε, να ζητήσετε τη βοήθεια μου να 'ρθείτε κοντά μου, και να εγκαταλείψει ό αμαρτωλός το δρόμο πού πήρε, και ό άδικος τους πονηρούς λογισμούς του, και να γυρίσετε σε μένα, κι εγώ θα σας σπλαχνιστώ και θα σας ελεήσω» (Ήσ. 55, 6-9).
Θυμήσου τους «ενάρετους» πού... έπεσαν
Θυμήσου πόσοι δυνατοί και ενάρετοι άνθρωποι έπεσαν, και ταπεινώσου για τις αρετές πού έχεις.
Θυμήσου τους παλιούς, πού έπεσαν σε βαριά αμαρτήματα και μετάνιωσαν, και τι υψηλή τιμή αξιώθηκαν, υστέρα, από το Θεό, και θα πάρεις θάρρος στη μετάνοια σου.
Ανώτερος όλων είναι ό μετανοών
Αυτός πού συναισθάνεται τις αμαρτίες του, είναι ανώτερος από κείνων πού ανασταίνει νεκρούς με την προσευχή του μέσα στον κόσμο. Αυτός πού στενάζει μία ώρα για την ψυχή του, είναι ανώτερος από κείνων πού ωφελεί όλο τον κόσμο με τη διδασκαλία του. Αυτός πού αξιώθηκε να δει την πραγματική πνευματική του κατάσταση, είναι ανώτερος από κείνων πού αξιώθηκε να δει τους Αγγέλους γιατί αυτός βλέπει με τους νοερούς οφθαλμούς της ψυχής, ενώ εκείνος, βλέπει με τους σωματικούς οφθαλμούς.
Μετάνοια «δια βίου»
Αν όλοι είμαστε αμαρτωλοί, και αν κανείς δεν είναι ελεύθερος από πειρασμούς, άρα καμιά αρετή δεν είναι ανώτερη από τη μετάνοια διότι το έργο της δεν μπορεί ποτέ να τελειώσει μέχρι να πεθάνουμε. Και οι δίκαιοι και οί αμαρτωλοί, όλοι μας, πρέπει πάντα να είμαστε σε μετάνοια, εφόσον θέλουμε να σωθούμε. Και δεν υπάρχει κανένα όριο στην τελείωση μας, διότι ή τελειότητα, και των τελείων ακόμη, είναι ατελής. Γι' αυτό το λόγο και ή μετάνοια δεν μπορεί να περιορισθεί ούτε σε ορισμένα χρονικά πλαίσια, ούτε σε ορισμένες πράξεις, μέχρι την ώρα του θανάτου. Να θυμάσαι ότι σε κάθε ηδονή ακολουθεί ή αηδία και ή πικρότητα.
Ή δεύτερη χάρη μετά τη χάρη του βαπτίσματος
Μετά τη χάρη του βαπτίσματος δόθηκε από το Θεό στους ανθρώπους ή χάρη της μετάνοιας. Γιατί ή μετάνοια είναι ή δεύτερη αναγέννηση, πού μας χαρίζει ό Θεός. Και τον αρραβώνα της αιώνιας ζωής, πού λάβαμε με την πίστη μας στο βάπτισμα, τον ξαναπαίρνουμε τώρα, με τη μετάνοια, ως χάρισμα του Θεού. Μετάνοια είναι ή θύρα από την οποία περνάμε και συναντούμε την ευσπλαχνία του Θεού κι αυτή ή θύρα είναι ανοιγμένη για όσους τη θέλουν. Αν δεν περάσουμε απ' αυτή την είσοδο, δεν πρόκειται να βρούμε έλεος. Διότι, κατά τη θεία Γραφή, όλοι οί άνθρωποι αμάρτησαν, όμως ό Θεός, με τη δική του χάρη, τους απαλλάσσει και τους κάνει δικαίους δωρεάν, μόνο με τη μετάνοια τους (Ρωμ. 3, 24). Ή μετάνοια είναι ή δεύτερη χάρη πού δίνει ό Θεός, και γεννιέται στην καρδιά πού έχει πίστη (εμπιστοσύνη) και φόβο Θεού.
