Ερώτηση. Με πόσους και ποιους τρόπους επιτυγχάνει ή ανθρωπινή φύσις την θέα της φύσεως των ασώματων;
Απόκριση. Κατά τρεις τρόπους υποπίπτει στην ανθρώπινη αίσθηση ή κατάληψης κάθε φύσεως ασύνθετης και λεπτής των πνευματικών σωμάτων με παχιά μορφή πού είναι υλική ή με λεπτή μορφή πού είναι αυλή ή με αληθινή θέα πού είναι ή ουσιώδης θεωρία. Στην πρώτη περίπτωση τον λόγο έχουν οι αισθήσεις, στην δεύτερη βλέπει ή ψυχή εν μέρει, στην τρίτη βλέπει ή δύναμις της φύσεως της διανοίας. Στο ένα από αυτά εξουσία έχει ή θέλησης και ή διάνοια, στο άλλο ή θέλησης μαζί με την ψυχική λειτουργία, στο άλλο το σώμα με το όποιο είναι συντεθειμένη ή ψυχή. Ή θέλησης είναι ή πρώτη αιτία σε όλα και όλα αυτά είναι γεννήματα του αυτεξουσίου, αν και όταν χρειάζεται, ησυχάζουν και το αυτεξούσιο και το θέλημα, εφ' όσον λειτουργεί και ισχύει ή ενέργεια και ό κάθε τρόπος παρουσιάζεται μόνος χωρίς την θέληση και την γνώση του υποκειμένου πού δέχεται τις εντυπώσεις. Διότι οί αισθήσεις είναι δεκτικές όλων των συμβεβηκότων, χωρίς την θέληση.
Κατ' αυτούς τους τρεις τρόπους έρχονται σε επικοινωνία με εμάς οι άγιες Δυνάμεις, για να μας διδάξουν και να συγκροτήσουν την ζωή μας.
Οι ακάθαρτοι δαίμονες όμως μπορούν να κινήσουν σ' εμάς μόνο τους δυο τρόπους, όταν μας πλησιάσουν, κι' αυτό προς απώλεια μας, όχι για ωφέλεια. Με τον τρίτο όμως τρόπο δεν μπορούν να μας προσεγγίσουν για να μας παραπλανήσουν. Διότι οί δαίμονες δεν έχουν καμιά δύναμη επάνω μας, ώστε να κινήσουν μέσα στην διάνοια μας τους φυσικούς λογισμούς. Είναι αδύνατο αυτοί οί υιοί του σκότους να προσεγγίσουν το φως. Βέβαια οί άγιοι άγγελοι κατέχουν την εξουσία και να κινούν και να φωτίζουν, εκείνοι όμως, σαν τέκνα του σκότους, είναι εξουσιαστές και δημιουργοί ψευδών νοημάτων. Διότι από τους φωτιστικούς προέρχεται φως, από τους σκοτεινούς σκότος.
Ερώτηση. Για ποιο λόγο αύτη ή φωτιστική ικανότης δόθηκε στους αγγέλους άλλα δεν δόθηκε στους δαίμονες.
Απόκριση. Την γνώση πού διδάσκει ό καθένας άπ' αυτούς τους διδασκάλους πρώτα την βλέπει μέσα του, την μαθαίνει, την δέχεται και την γεύεται, κι' έπειτα την προσφέρει και στους μαθητάς. Οί πρώτοι διδάσκαλοι μεταδίδουν την ακρίβεια των πραγμάτων από την σωστή δική τους γνώση, διότι αυτοί με τον οξύτατο και καθαρότατο νου μπορούν να τα καταλάβουν ακριβώς. Οί δαίμονες όμως, αν και έχουν ταχύτητα, δεν έχουν φως. Άλλο είναι ή οξύτης και άλλο το φως• ή πρώτη χωρίς το δεύτερο οδηγεί στην απώλεια εκείνον πού την έχει. Αύτη φανερώνει την αλήθεια, εκείνη την εικόνα της αληθείας. Διότι το φως φανερώνει την αλήθεια των πραγμάτων και ανάλογα με το μέτρο της διαγωγής αυξάνεται και μειώνεται. Οι άγιοι άγγελοι διοχετεύουν σε μας από την γνώση τους δια των κινήσεων των πραγμάτων αυτά πού πρώτα γεύονται οι ίδιοι και συλλαμβάνουν, κι' έπειτα μεταδίδουν. Οι δεύτεροι όμως διδάσκαλοι κινούν μέσα μας την ικανότητα γνώσεως των πραγμάτων κατά το μέτρο γνώσεως των. Σε πράγματα πού αυτοί δεν έχουν τόπο, είναι αναγκασμένοι να ανακινούν σε μας ορθούς λογισμούς. Όμως, όπως είπα ήδη, πίστευε ότι ακόμη και αν ήμαστε ικανοί να την δεχθούμε, αυτοί δεν θα μπορούσαν να μας διδάξουν αληθινή θεωρία, έστω και αν ήσαν από την αρχή εξοικειωμένοι με αυτήν. Πάντως κάθε μέλος του καθενός από τους δυο αυτούς ομίλους κατά την οικονομία πού το διέπει παρακινεί τους διδασκόμενους, είτε σε αυτά είτε στα αντίθετα.
Εγώ πάντως έχω την γνώμη τούτη ότι ό νους μας και χωρίς την μεσιτεία των αγγέλων μπορεί να κινηθεί προς το αγαθό αδίδακτος, την γνώση όμως των κακών δεν δέχονται οι αισθήσεις χωρίς την μεσιτεία των δαιμόνων ούτε κινούνται σ' αυτά, διότι το κακό δεν μπορεί να ενεργήσει μόνο του. Το αγαθό είναι φυτεμένο μέσα στην φύση, το κακό όχι. Ο,τι λοιπόν είναι ξένο και υπεισέρχεται άπ' έξω χρειάζεται κάποιον μεσίτη για να αποκτηθεί ή γνώσις του.
Εκείνο όμως πού φυτρώνει από μέσα αναπτύσσεται χωρίς διδαχή φυσικώς, έστω και σε περιορισμένο βαθμό. Άλλα ακόμη και αν ή φύσις έχει την ιδιότητα να κινείται προς το αγαθό μόνη της, ή αύξησης της και το φως δεν είναι δυνατό να συμβεί χωρίς την διδασκαλία των αγγέλων. Αυτοί λοιπόν είναι διδάσκαλοι σ' εμάς, καθώς και μεταξύ τους. Οι κατώτεροι άγγελοι λαμβάνουν το φως από εκείνους πού το έχουν και σκύβουν προς αυτούς, και έτσι μεταδίδουν ό ένας στον άλλο, έως ότου φθάσουν προς εκείνη την ταξί πού διδάσκαλο έχει την αγία Τριάδα. Και αυτή πάλι ή πρώτη τάξις με θάρρος ομολογεί ότι δεν γνωρίζει από μόνη της, άλλα έχει διδάσκαλο εκείνον τον μεσίτη Ιησού, από τον όποιο παραλαμβάνει και μεταδίδει στους κατωτέρους της.
Κατά τα άλλα εγώ νομίζω ότι ό νους μας δεν έχει φυσική δύναμη να κινηθεί προς την θεία θεωρία και ότι σ' αυτό το θέμα είμαστε ίσοι με όλες τις ουράνιες φύσεις σ' αυτή την αδυναμία, διότι και σε μας και σ' αυτούς κινείται ή χάρις. Ή θεία θεωρία είναι κάτι ξένο και στον ανθρώπινο και στον αγγελικό νου, διότι ή θεωρία της θεότητας δεν είναι της ίδιας κατηγορίας με τις άλλες θεωρίες. Σε όλα τα λογικά οντά ή θεία θεωρία δεν κινείται κατά τον πρώτο και δεύτερο τρόπο, δηλαδή κατά φύσιν, αλλά κατά χάριν, και μάλιστα σε όλα τα όντα, ουράνια και επίγεια• ή χάρις είναι εκείνη πού επιτρέπει να φθάσομε σε αυτήν και όχι ή φύσις, όπως στα άλλα πράγματα.
Πριν από την ένσαρκη επιδημία του Χριστού ή νοερή θεωρία, στην οποία κινείται ή τάξις των ουρανίων δυνάμεων, και ή οπτασία δεν ευρίσκονταν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να έχουν την δυνατότητα να εισέρχονται σ' αυτά τα μυστήρια. Όταν όμως ενσαρκώθηκε ό Λόγος, τους ανοίχθηκε θύρα δια του Ιησού, κατά την έκφραση του αποστόλου. Εμείς όμως οι άνθρωποι, ακόμη και αν εξαγνισθούμε, όπως νομίζω εγώ και όπως είναι το σωστό, χωρίς την μεσιτεία των δυνάμεων αυτών δεν μπορούμε με τα νοήματα μας να πλησιάσομε στις αποκαλύψεις και επίγνωσης πού καθοδηγούν προς εκείνη την αϊδια θεωρία, πού είναι αληθινή αποκάλυψις μυστηρίων. Διότι ό νους μας δεν διαθέτει δύναμη, όση διαθέτουν οι ανώτατες ουσίες πού δέχονται αμέσως τις αποκαλύψεις και τις θεωρίες από τον Αϊδιο• και αυτές άλλωστε εικονικός και όχι ουσιωδώς, όπως επίσης και ό δικός μας νους.
Πράγματι κατά θεία οικονομία ή γνώσις μεταδίδεται σε κάθε ουράνια ταξί από την άλλη, δηλαδή από την πρώτη στην δεύτερη και ούτω καθ' έξης, ως πού το μυστήριο να πέραση σε όλες τις τάξεις. Βέβαια πολλά μυστήρια σταματούν στην πρώτη ταξί και δεν προχωρούν προς τις άλλες, διότι χωρίς εκείνη δεν μπορούν να δεχθούν το μέγεθος του μυστηρίου. Μερικά πάλι μυστήρια, πού εξέρχονται από την πρώτη ταξί, αποκαλύπτονται μόνο στην δεύτερη κι' εκεί φυλάσσονται αποσιωπημένα, χωρίς να τα κατανοούν οί άλλες τάξεις, μερικά πάλι φθάνουν έως την τρίτη και την τετάρτη. Εξ άλλου παρατηρείται αύξησης και μείωσης στις αποκαλύψεις πού εμφανίζονται στους αγίους αγγέλους. Κι' αν αυτές οί δυνάμεις δυσκολεύονται τόσο, πόσο περισσότερο εμείς δεν είμαστε ικανοί, χωρίς την μεσιτεία αυτών, να δεχθούμε τέτοια μυστήρια;
Όταν όμως πέφτει στον νου των αγίων κάποια αίσθησης αποκαλύψεως οποιουδήποτε μυστηρίου, από αυτούς προέρχεται. Και όταν επιτραπεί από τον Θεό ή αποκάλυψις από τάξη σε τάξη από την ανώτατη στην κατώτερη και συνέχεια προς τα κάτω, τότε κατά θεία επίνευση μπορεί να επιτραπεί ή αποκάλυψις μέχρι της ανθρωπινής φύσεως, οπωσδήποτε όμως προς τους άξιους. Διότι δι' αυτών οι άγιοι δέχονται το φως της θεωρίας μέχρι της ένδοξης άϊδιότητος, πού είναι μυστήριο αδίδακτο ανάμεσα τους. Διότι «είναι λειτουργικά πνεύματα, αποστελλόμενα προς εκείνους πού πρόκειται να γίνουν κληρονόμοι της ζωής».
Στον μέλλοντα όμως αιώνα αυτή ή τάξις θα καταργηθεί.
Διότι τότε δεν δέχεται ό ένας από τον άλλο την αποκάλυψη της δόξας του Θεού προς χαρά και ευφροσύνη της ψυχής του, αλλά θα δοθεί στον καθένα χωριστά από τον Δεσπότη κατά την αξία του σύμφωνα με το μέτρο των κατορθωμάτων του, και δεν θα λαβή ό ένας από τον άλλο την δωρεά, όπως εδώ. Εκεί δεν θα ύπάρχη ούτε ό διδάσκαλος ούτε ό διδασκόμενος ούτε ό επιθυμών να αναπλήρωση την έλλειψη του από τον άλλο. Ένας είναι εκεί ό δότης πού προσφέρει άμεσα στους δεκτικούς τις δωρεές, και άπ' αυτόν λαμβάνουν οί δέκτες την ουράνια ευφροσύνη. Εκεί θα παύσουν οί τάξεις των διδασκόντων και των διδασκομένων και από ένα μόνο εξαρτάται ή έκπλήρωσις του πόθου του καθενός
Εγώ λέγω πάντως ότι οί τιμωρούμενοι στην γέεννα βασανίζονται με την μάστιγα της αγάπης. Και πόσο πικρό και δυνατό είναι το κολαστήριο της αγάπης! Δηλαδή εκείνοι πού αισθάνονται ότι έπταιαν στην αγάπη του Θεού ευρίσκουν μεγαλύτερη τιμωρία από όσους έπταιαν στον φόβο του Θεού διότι ή λύπη πού κτυπά την καρδιά από την αμαρτία στην αγάπη είναι σφοδρότερη από κάθε άλλη τιμωρία. Είναι άτοπο να νομίζει κανείς ότι οι αμαρτωλοί στην γέεννα στερούνται της αγάπης του Θεού. Ή αγάπη του Θεού είναι τέκνο της γνώσεως της αληθείας, ή οποία ομολογουμένως δίδεται σε όλους γενικά, Ή αγάπη ενεργεί κατά δυο τρόπους με την φυσική της δύναμη τους αμαρτωλούς τους τιμωρεί, όπως συμβαίνει και σε τούτον τον κόσμο μεταξύ φίλων, ενώ τους τηρητάς των εντολών τους ευφραίνει. Κατά την άποψη μου τιμωρία στην γέεννα είναι ή μεταμέλεια, ενώ οί ψυχές των υιών του ουρανού μεθύουν από την τρυφή
Ερώτηση. Ερωτήθηκε κάποιος, πότε γνωρίζει κανείς ότι επέτυχε άφεση των αμαρτιών του;
Απόκριση. Και του αποκρίθηκε όταν αισθανθεί μέσα στην ψυχή του ότι τις μίσησε από την καρδιά του και όταν συμπεριφέρεται εξωτερικά αντίθετα από προηγουμένως. Αυτός είναι πεπεισμένος ότι επέτυχε συγχώρηση των πταισμάτων από τον Θεό, διότι μίσησε την αμαρτία κατά την μαρτυρία της συνειδήσεως πού απέκτησε σύμφωνα με το λόγο του Αποστόλου πού λέγει ότι «ή συνείδησης πού δεν κατακρίνει είναι μάρτυς του εαυτού της».
Είθε να πετύχουμε κι' εμείς την άφεση των αμαρτιών με την χάρι και φιλανθρωπία του άναρχου Πατρός μαζί με τον μονογενή Υιό και το άγιο Πνεύμα. Σ' αυτόν ανήκει ή δόξα στους αιώνες των αιώνων.
Γένοιτο
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΚΗΤΙΚΩΝ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΛΟΓΟΙ ΑΣΚΗΤΙΚΟΙ -ΞΒ-ΠΣΤ-
ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1991
ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1991
