Υπάρχουν κάποιες ψυχολογικές τεχνικές που σας βοηθούν να αποτρέπετε τους ψεύτες και να μαθαίνετε όλα αυτά που θέλουν να σας κρύψουν.
Από τα μικροψέματα μέχρι την ενσυνείδητη εξαπάτηση με τρανταχτές ψευδολογίες, η ανθρώπινη φύση υπαγορεύει στον άνθρωπο να λέει ψέματα και να εξαπατάει ους γύρω του, ώστε να επιβιώσει κοινωνικά.
Τι Λένε οι Ψυχαναλυτικές Θεωρίες
Σύμφωνα με τις ψυχαναλυτικές θεωρίες, ο ανθρώπινος νους είναι η έκφραση συγκρουόμενων δυνάμεων, συνειδητών και μη. Οι συγκρούσεις αυτές αποτελούν βασική διάσταση της ανθρώπινης φύσης και αντανακλούν την εγγενή ανθρώπινη αντίφαση ανάμεσα στη βιολογική και κοινωνική υπόσταση. Αυτές οι εσωτερικές συγκρούσεις ωθούν τον άνθρωπο στο να λέει ψέματα για λόγους που καλύπτουν πολλές και διαφορετικές ανάγκες του.
Γιατί ο άνθρωπος λέει ψέματα;
-Για να φανεί καλύτερος και πιο αρεστός
-Για να κρύψει τις αδυναμίες και τις ανασφάλειές του
-Για να τον κρίνουν οι άλλοι ως σημαντικό
-Για να αποφύγει να μειωθεί ή να πληγωθεί.
Κλασικά Ψέματα
Ένα κλασικό ψέμα των ερωτευμένων στην αρχή της σχέσης τους είναι η σφοδρή άρνηση της έντασης των συναισθημάτων τους, για όλους τους παραπάνω λόγους. Ένα άλλο κλασικό ψέμα, σε όλες τις ηλικίες είναι το «δεν το έκανα εγώ!», ενώ είναι φανερό ότι το άτομο έχει διαπράξει αυτό για το οποίο κατηγορείται, αλλά δεν το παραδέχεται.
Το ψέμα μπορεί να είναι μια κραυγή που παρακαλάει «δώσε μου σημασία!». Τα ψέματα ως μηχανισμός άμυνας και άρνησης γίνονται οι παρωπίδες που εμποδίζουν το άτομο να έρθει αντιμέτωπο με πικρές αλήθειες, όπως όταν ο σύζυγος αρνείται να πιστέψει τις αποδείξεις ότι η γυναίκα του τον απατάει ή η μητέρα εθελοτυφλεί στο πρόβλημα ουσιοεξάρτησης της κόρης της. Έτσι, το ψέμα, έστω και πρόσκαιρα εξυψώνει το άτομο στον εαυτό του και στους άλλους και γίνεται η ασφαλιστική του δικλείδα.
Γεννιόμαστε ή Γινόμαστε..Ψεύτες;
Το ψέμα είναι μια επίκτητη κοινωνική ικανότητα που χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως. Δε γεννιόμαστε με την ικανότητα να ψευδόμαστε, αλλά καθώς μεγαλώνουμε, κοινωνικοποιούμαστε και πρέπει να συνεργαστούμε με τους γύρω μας μαθαίνουμε την έννοια της εξαπάτησης ώστε να επιβιώσουμε κοινωνικά. Τα άτομα με αυτισμό δε μπορούν να πουν ψέματα ή να καταλάβουν την εξαπάτηση και ζουν στο δικό τους απομονωμένο κόσμο.
Η ικανότητα του να λέμε ψέματα είναι τεράστιας σημασίας για τον ανθρώπινο πολιτισμό, γιατί η ικανότητα της εξαπάτησης των άλλων έχει εξελιχθεί σε μια από τις δυνατότερες διανοητικές μας ικανότητες που μας βοηθάει να κερδίσουμε στον πόλεμο, την αγάπη και το εμπόριο. Το ψέμα αποτελεί τον φόβο και τον τρόμο στο χώρο της εργασίας: μήπως ο συνομιλητής, πελάτης ή υποψήφιος συνεργάτης ψεύδεται για να κερδίσει μια αγορά/πώληση ή θέση εργασίας; Παρόλο που είναι δυσδιάκριτο πότε κάποιος λέει ψέματα και πότε κάνει μικροπαρεμβάσεις στην αλήθεια παραποιώντας την προς όφελός του, οι παρακάτω στρατηγικές σας βοηθούν να διαπιστώσετε αν κάποιος λέει ψέματα και πώς να τα αποφύγετε.
Πώς να μη σας λένε ψέματα!
-Καθίστε σε μια πιο ψηλή καρέκλα
-Μη σταυρώσετε τα πόδια σας αλλά πατήστε σταθερά στο πάτωμα, χωρίς να ακουμπάν τα γόνατα μεταξύ τους. Κρατήστε την πλάτη σας ίσια και τα χέρια σας ανοιχτά από το ύψος των ώμων. Καθήστε πίσω χαλαρά
-Ρωτήστε για τις παραμικρές λεπτομέρειες (πρόκληση για τον ψεύτη)
-Ποτέ μην πείτε τι ξέρετε για το θέμα που συζητιέται, ακόμα κι αν θέλετε να επιδείξετε τις γνώσεις σας
-Εισβάλετε στον προσωπικό χώρο του άλλου ατόμου (που δε θέλετε να σας πει ψέματα), καθήστε κοντά του, βρεθείτε πρόσωπο με πρόσωπο, θα νιώσει άβολα
-Μιμηθείτε τη στάση του σώματος του συνομιλητή σας και τις κινήσεις του (χωρίς να υπερβάλετε). Αυτό θα τον κάνει να νιώσει άβολα χωρίς να ξέρει γιατί.
-Υιοθετείστε το στυλ του λόγου του συνομιλητή σας. Προσέξτε πως σκέφτεται. Αν ο συνομιλητής σας λέει συχνά «αυτό ακούγεται καλό» αυτό υποδεικνύει ακουστικό στυλ σκέψης, ενώ αν λέει «δε βλέπω πως θα γίνει αυτό» ή παρόμοιες εκφράσεις αυτό υποδεικνύει οπτικό στυλ σκέψης, ενώ αν χρησιμοποιεί εκφράσεις του τύπου «πάγωσα από το φόβο μου» είναι περισσότερο κιναισθητικός τύπος (χρησιμοποιεί κινήσεις και τις αισθήσεις του για να σκεφτεί).
-Μιλήστε στο συνομιλητή σας με τον ίδιο τρόπο. Αν βρείτε ποιος είναι ο τρόπος σκέψης του συνομιλητή σας, όπως φαίνεται στην κουβέντα, και τον εκφράσετε στην δική σας ομιλία, αμέσως δημιουργείται μια βαθύτερη επαφή που τον εμποδίζει να σας πει ψέματα
-Παραμείνετε ψύχραιμοι και μη δείχνετε έκπληξη ή σοκ.
-Πάρτε τις πληροφορίες που θέλετε και κάντε τις ερωτήσεις σας με απόμακρο τρόπο, χωρίς συναισθηματική ανάμιξη.
Τρόποι να καταλάβουμε ότι μας λένε ψέματα!
Η αλάνθαστη γλώσσα του σώματος...
Κανόνας νούμερο ένα και απαράβατος: Ακούμε τη διαίσθησή μας. Το σώμα μας έχει μνήμη και αποθηκεύει εικόνες. Σε όλους μας έχει συμβεί να ακούμε κάποιο συνομιλητή μας και ενώ τα λόγια του μας φαίνονται απολύτως λογικά και αληθινά, όμως κάτι μας ψιθυρίζει πως δεν λέει την πάσα αλήθεια. Αυτό το κάτι είναι ένα μήνυμα από τον εγκέφαλό μας που θέλει να μας προφυλάξει, καθώς είναι εξασκημένος να σκανάρει κάθε εικόνα που βρίσκεται μπροστά του και να αποκωδικοποιεί σήματα που τον διευκολύνουν να δράσει ανάλογα!
Και γιατί δρα έτσι η διαίσθηση;
Μα επειδή κι εμείς έτσι συμπεριφερόμαστε όταν λέμε ψέματα. Όταν οι δύο γλώσσες -προφορική και του σώματος δεν έχουν αντιφάσεις, αυτό που λέγεται, το αποδεχόμαστε ως αληθινό. Όταν όμως υπάρχει αντίφαση ανάμεσα σ' αυτά που λέμε και στον τρόπο που τα λέμε, τότε κάτι αρχίζει να μην πηγαίνει καλά...
Η στάση του σώματος μπορεί να φανερώνει το ψέμα, καθώς υποφέρει συνειδητά ή ασυνείδητα από την αντιστοιχία σκέψης και έκφρασης. Έτσι μπορεί να εμφανίζει: Απότομες βαθιές εισπνοές ή εκπνοές με ξεφύσημα και ήχο. Καθώς σε κάθε ψέμα αυξάνονται οι καρδιακοί παλμοί, η αναπνοή γίνεται άρρυθμη, ρηχή και γρήγορη.
O ψεύτης παίρνει βαθιά ανάσα, γιατί νιώθει σαν να πνίγεται. Επίσης παρουσιάζεται νευρικότητα σε όλο το σώμα που μπορεί να εμφανιστεί με πολλούς τρόπους όπως να πηγαίνει μπρος πίσω ο άλλος, να κινεί σπασμωδικά ή χωρίς νόημα τα άκρα του, να στρέφει τα πέλματα μακριά μας!
Η φωνή είναι άλλο ένα σημάδι που μπορεί να εκδηλώνεται είτε ασυνείδητα με τρέμουλο, κόμπιασμα... είτε συνειδητά γενόμενη πιο σταθερή, δυναμική και στομφώδης. Μια συνηθισμένη αλλαγή στη φωνή είναι να γίνεται από τη μια διστακτική προσπαθώντας να εφε'υρει τη διακαιολογία και την επόμενη στιγμή γρήγορη,προκειμένου να ξεφύγει και να δείξει ότι ήξερε τι ήθελε να πει.
Όσο για τα μάτια, η συνηθέστερη εκδοχή είναι το χαμηλωμένο βλέμμα. Άλλες φορές στιγμιαία μας κοιτά και ακαριαία αποσύρεται, σαν να δυσκολεύεται να αντέξει το δικό μας βλέμμα. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις το βλέμμα βυθίζεται στο κενό, σαν να διαβάζει κάποιος ένα αόρατο κείμενο. Άλλοτε μπορεί να επιχειρεί να μας κοιτάξει στα μάτια, με μισόκλειστα όμως βλέφαρα, σαν να προστατεύεται.
Η πιο εμφανής προσποίηση κάποιου που γνωρίζει τη γλώσσα του σώματος, είναι να επιχειρήσει να μας κοιτά κατευθείαν στα μάτια, αλλά με υπερβολικό τρόπο, προκειμένου να «δείχνει» ειλικρινής. Πολλοί κατεξοχήν ψεύτες συνηθίζουν να στρώνουν τα φρύδια τους την ώρα που μιλούν, ή γενικά να φτάχνονται- κάτι που ψυχολογιά παραπέμει σε προσπάθεια διόρθωσης της εικόνας.
Κάποιος που λέει ψέμματα, συνηθίζει να αγγίζει τη μύτη του όπως και τα αυτιά του. Η αντίφαση που υπάρχει λόγω του ψεύδους δημιουργεί μια υπερδιέγερση στην περιοχή που εμφανίζεται σαν φαγούρα, μικρή ενόχληση, ύγρανση κλπ, ενώ ένα ασυνείδητο μασάζ στο λοβό προσπαθεί να ηρεμήσει τον αγχωμένο ανειλικρινή μας συνομιλητή.
Δεν είναι λίγες οι φορές που, ενώ κάποιος λέει ψέματα, νιώθει πίεση και πνίξιμο στο λαιμό. Έτσι ξυσίματα γύρω από το λαιμό ή τον αυχένα ή το δάχτυλο γύρω από την μπλούζα που καλύπτει το λαιμό είναι ασυνείδητες κινήσεις αποφόρτισης.
O συνομιλητής καλύπτει το στόμα του με τα δάχτυλά του. Άλλοτε δαγκώνει τα χείλη του ή γλείφει με τη γλώσσα τα δόντια του. Είναι σαν να προσπαθεί να το κλείσει το στόμα του, για να μη φανεί το ψέμα που εκστομίζει.
Τέλος, υπάρχει άλλο ένα σημαντικό tip: Ο ανθρώπινος εγκέφαλος χωρίζεται σε αριστερό και δεξί ημισφαίριο. Το δεξί ειναι της μνήμης και το αριστερό της φαντασίας (εκτός αν ειναι αριστερόχειρας κάποιος οπότε συμβαίνει το αντίθετο) όταν κάνουμε μία ερώτηση απλή: π.χ. 'τι έφαγες χτες;' τότε το βλέμμα ανατρέχει επάνω δεξιά στο ημισφαίριο της μνήμης για να αναζητήσει την απάντηση.
Όταν κάνουμε μία ερώτηση σε κάποιον και θέλει να πει ψέματα, τότε το βλέμμα ανατρέχει στο αντίθετο ημισφαίριο εγκεφάλου που ειναι της φαντασίας μιας και δεν υπάρχει τέτοιο περιστατικό στο ημισφαίριο της μνήμης.
Τέτοιες χειρονομίες, βέβαια μπορεί να εμφανιστούν ασυνείδητα σε μια συζήτηση, σε αδιάφορες στιγμές, και τότε δεν έχουν απαραίτητα την υπόνοια ψεύδους. Είναι αποδεδειγμένο ότι το σώμα δεν λέει ψέματα, αλλά για να το μάθουμε συνειδητά χρειάζεται παρατηρητικότητα, πολλές φορές πρέπει να συνδυάσουμε 2 ή 3 μικρά σήματα του σώματος για να βγάλουμε ασφαλέστερο συμπέρασμα. Γι' αυτό μη βιαστούμε με μεμονωμένα στοιχεία να βγάλουμε συμπεράσματα.
