Μιλήσαμε με έναν ψυχολόγο και τη διευθύντρια επικοινωνίας της MENSA Βρετανίας για να μάθουμε γιατί οι έξυπνοι άνθρωποι είναι μοναχικοί.
Εάν έχεις λάβει ποτέ μήνυμα από φίλη που νιώθει ότι ήρθε η ώρα να «μιλήσετε» –γιατί είσαι πολύ απόμακρη, πολύ από αυτό, πολύ εκείνο– τότε πιθανώς έχεις επίσης αναρωτηθεί γιατί να έχεις φίλους. Ίσως θα προτιμούσες να ήσουν μόνη, να έβγαζες μια selfie που θα έστελνε αδιάβαστη ακόμα και τη Μόνα Λίζα ή να έγραφες το αμέσως επόμενο σούπερ μπλογκ. Σύμφωνα με μια νέα μελέτη, αυτή η επιθυμία απομόνωσης ίσως είναι σύμπτωμα του ότι είσαι απίστευτα έξυπνη: οι Satoshia Kanazawa και Norma Li, εξελικτικές ψυχολόγοι στη Βρετανία, προσφάτως επιβεβαίωσαν την ευφυΐα των μοναχικών ανθρώπων. Τα στοιχεία τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ενώ η ευτυχία των περισσότερων ανθρώπων αυξάνεται παράλληλα με μια μείωση στην πληθυσμιακή πυκνότητα (καθώς επίσης και με το υψηλό επίπεδο κοινωνικής αλληλεπίδρασης με τους αγαπημένους τους), τα άτομα που είναι «εξαιρετικά ευφυή» είναι στην πραγματικότητα πιο ευτυχισμένα όταν δεν περνούν χρόνο με τους φίλους τους.
Όπως αναφέρουν: «Οι πιο έξυπνοι άνθρωποι βιώνουν μικρότερη ικανοποίηση από τη ζωή όταν συναναστρέφονται συχνότερα με φίλους». Υπέροχα. Δεν ξέρω για εσάς, αλλά όταν σκέφτομαι περί ευφυΐας σκέφτομαι τη Mensa – τη μεγαλύτερη και παλιότερη ένωση ανθρώπων με υψηλό IQ στον κόσμο. Η Ann Clarkson, διευθύντρια επικοινωνίας του παραρτήματος Βρετανίας, μου είπε ότι αυτά τα ευρήματα σχετίζονται «πιθανώς, εν μέρει με την προσωπικότητα – μπορεί να έχεις εξωστρεφή άτομα με υψηλό ΙQ, καθώς και εσωστρεφή με υψηλό IQ».
Ωστόσο η Clarkson δεν έσπασε εντελώς τη φούσκα. «Αναγνωρίζεται επίσης ότι οι πολύ έξυπνοι άνθρωποι μπορούν μερικές φορές να νιώθουν απομονωμένοι από εκείνους γύρω τους απλά επειδή πιστεύουν ότι βλέπουν τον κόσμο διαφορετικά. Το να βρεις κάποιον άλλον που επεξεργάζεται τις πληροφορίες όπως εσύ μπορεί να είναι δύσκολο εάν ο εγκέφαλός σου λειτουργεί όπως εκείνος ανθρώπων που ανήκουν στο 2% του πληθυσμού», είπε. Αυτός ο αριθμός, το 2%, απλώς αναφέρεται στην ομάδα των ανθρώπων που η Mensa περιλαμβάνει στην αφρόκρεμα της κοινωνίας όσον αφορά τη νοημοσύνη. Δεν είναι, όπως με πληροφόρησε η Clarkson, υποχρεωτικά το ποσοστό των ιδιαιτέρως έξυπνων ανθρώπων που ένας ψυχολόγος θα έλεγε ότι υπάρχουν.
Ο δρ Robert Sternberg είναι καθηγητής ανθρώπινης ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Cornell, με ειδικότητα στην ευφυΐα και στις σχέσεις. «Δεν υπάρχει ψυχολογική έννοια της λέξης «ιδιαιτέρως ευφυής»», είπε σε συνέντευξή του στο Broadly. Οι ψυχολόγοι, εξήγησε, έχουν πολλές αντικρουόμενες απόψεις στο τι συνιστά υψηλή νοημοσύνη και στο πόσο πολλά διαφορετικά «είδη» νοημοσύνης υπάρχουν. «Στη δική μου θεωρία περί επιτυχημένης ευφυΐας, κάνω διαχωρισμό μεταξύ αναλυτικής ευφυΐας (IQ), δημιουργικής ευφυΐας και πρακτικής ευφυΐας (κοινή λογική)», είπε. «Το υψηλό IQ δεν εγγυάται τίποτα από τα δύο τελευταία. Έτσι, το εκπαιδευτικό μας σύστημα ανταμείβει παιδιά με υψηλό IQ, ωστόσο τα συγκεκριμένα παιδιά έχουν ελάχιστο κίνητρο να αναπτύξουν υψηλή κοινωνική/συναισθηματική/πρακτική νοημοσύνη, με ατυχή αποτελέσματα».
Η επονομαζόμενη «θεωρία ευτυχίας κατά σαβάνα» των Kanazawa και Li παρουσιάζεται με όρους εξελικτικής ψυχολογίας: οι καταστάσεις που βιώνουμε σήμερα εντάσσονται στο πλαίσιο των προγονικών μας εμπειριών. Σύμφωνα με τη Washington Post, οι ερευνητές «υποθέτουν ότι οι τρόποι ζωής των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών των αρχαίων προγόνων μας αποτελούν τη βάση για ό,τι μας κάνει ευτυχισμένους σήμερα». Οι έξυπνοι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις καλύτερα μόνοι τους συγκριτικά με τους λιγότερο έξυπνους ανθρώπους, γι’ αυτό και οι σχέσεις μπορεί να είναι λιγότερο σημαντικές. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο δρ Sternberg: «Με την εξελικτική ψυχολογία, μια πρόκληση είναι ότι απαιτεί να φανταστούμε πώς ήταν η ζωή στα προϊστορικά χρόνια, και έχουμε ήδη μεγάλο πρόβλημα να φανταστούμε πώς ήταν η ζωή στον Μεσαίωνα ή ακόμα και στη δεκαετία του 1940».
Λέει ότι είναι βάσιμο πως οι εξαιρετικά έξυπνοι άνθρωποι επιθυμούν λιγότερες στενές φιλίες γιατί είναι χαρισματικοί και πιθανώς οι γύρω τους να τους ρίχνουν ψυχολογικά, όπως και οι έξυπνοι μαθητές προτιμούν να δουλεύουν μόνοι τους παρά σε ομάδες με συμμαθητές τους οποίους θεωρούν λιγότερο έξυπνους. Όμως, εξηγεί, «δεν είναι πάντα το εξυπνότερο παιδί (ή ενήλικας) που κυριαρχεί σε μια ομάδα (συγκρίνετε με τις προκριματικές εκλογές των Ρεπουμπλικάνων στην Αμερική), οπότε το ευφυές άτομο ίσως αναγκαστεί να αποδεχθεί την κατεύθυνση που δείχνουν λιγότερο έξυπνοι άνθρωποι. Επιπλέον, το πολύ έξυπνο άτομο μπορεί να είναι πάρα πολύ απασχολημένο με την καριέρα του για να αφιερώσει χρόνο μιλώντας εκτενώς με φίλους».
Ωστόσο αυτή είναι μόνο μία οπτική γωνία. Ο δρ Sternberg λέει επίσης ότι θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι «οι ιδιαιτέρως ευφυείς άνθρωποι είναι εκείνοι που χρειάζονται περισσότερο φίλους, γιατί η υψηλή (ακαδημαϊκή) νοημοσύνη δεν μεταφράζεται πάντα σε υψηλή κοινωνική/συναισθηματικά/πρακτική ευφυΐα». Αυτό φέρνει στο προσκήνιο τα διαφορετικά «είδη» νοημοσύνης που έχουν οι άνθρωποι. Για παράδειγμα, μπορεί να αποδίδεις χάλια στα τεστ, αλλά να διαπρέπεις στη χειραγώγηση του δασκάλου σου προκειμένου να σου βάλει καλό βαθμό έτσι κι αλλιώς – ή μπορεί να είσαι μια δημιουργική ευφυΐα, κακή στους αριθμούς αλλά εξαιρετικά με κάτι δημιουργικό. Υπάρχουν άνθρωποι που τεχνικά έχουν υψηλή νοημοσύνη, αλλά οι διαπροσωπικές ικανότητες τους είναι τόσο ανεπαρκείς που συνθλίβουν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, οπότε και αποτυγχάνουν να επιτύχουν τους στόχους τους. «Το ευφυές άτομο ίσως αποτυγχάνει να πετύχει τον στόχο του γιατί δεν βλέπει πώς πρέπει να αλληλεπιδράσει και με επιτυχία να πείσει τους άλλους για κάτι (ξανά, κάντε σύγκριση με τις προκριματικές των Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ)», εξήγησε ο δρ Sternberg.
«Η υψηλή (ακαδημαϊκή) ευφυΐα συσχετίζεται μόνο με κακό τρόπο με την κοινωνική, συναισθηματική και πρακτική ευφυΐα», συνέχισε. «Κατά ειρωνικό τρόπο, το έξυπνο άτομο που δεν θέλει να αλληλεπιδράσει με άλλους, μπορεί να είναι το άτομο που χρειάζεται περισσότερο να αλληλεπιδράσει με τους άλλους για να επιτύχει στη ζωή. Υπάρχουν τόσο πολλοί άνθρωποι με υψηλό IQ που δεν μπορούν να μετατρέψουν αυτό το IQ σε κοσμική επιτυχία ή το κάνουν με τρόπους που είναι λιγότερο από πλήρως παραγωγικοί».
Όπως η Mensa, έτσι και ο δρ Sternberg αμφισβητεί αυτά τα ευρήματα, επισημαίνοντας την ανακρίβεια στην υπεραπλούστευση. «Τα πιασάρικα πρωτοσέλιδα δεν στηρίζονται πάντα σε στιβαρά επιστημονικά ευρήματα», είπε.
Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.
