Έχετε προσέξει ότι τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς είναι λίγο... ασυνάρτητα;
Όσο και αν προσπαθήσετε δεν βγαίνει νόημα μεταξύ των στίχων.
Θυμάμαι που μικρός -ως περίεργος- δεν μπορούσα να καταλάβω το νόημα που είχαν τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Τα εύρισκα τελείως δυσνόητα και ασυνάρτητα, καθώς οι στίχοι μού φαίνονταν πως δεν είχαν καμιά συνέχεια, κανέναν ειρμό μεταξύ τους.
Θυμάμαι επίσης που όσο κι αν ρωτούσα δασκάλους, ιερωμένους και μεγαλύτερους ηλικιακά από εμένα, κανένας δεν μπορούσε να μου λύσει την απορία.
Άλλο που δεν ήθελα κι εγώ, βρήκα την ευκαιρία από τη μία να το θέτω ως αίνιγμα σε ανθρώπους που ήθελα να τους φέρνω σε δύσκολη θέση, ενώ από την άλλη αντλούσα επιχειρήματα για να πείσω πως η θρησκεία μας επίτηδες θέλει ο λόγος της να εκπέμπει ασαφή μηνύματα, που ως τέτοια να ερμηνεύονται κατά το δοκούν από τον οποιονδήποτε.
Για να θυμηθούμε τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα:
Όσο και αν προσπαθήσετε δεν βγαίνει νόημα μεταξύ των στίχων.
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά
Κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τα' άγιο θόλος
Άγιος Βασίλης έρχεται
και δε μας καταδέχεται
Από την Καισαρεία
συ είσ' αρχόντισσα κυρία
Βαστάει πένα και χαρτί
ζαχαροκάντιο* ζυμωτή
Χαρτί-χαρτί και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι
Το καλαμάρι έγραφε την μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί ομίλει άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη
Θα συμφωνήσετε μαζί μου πως δύσκολα να βγάλει κανείς άκρη.
Το ερώτημα που κουβαλούσα από παιδί για το «τι ήθελε να πει ο ποιητής», το έθετα κατά καιρούς σε όσους έκρινα πως θα μπορούσαν να με διαφωτίσουν.
Μάταιη η προσδοκία. Όλοι, είτε δήλωναν αδυναμία είτε μου έδιναν μια αστήρικτη ερμηνεία.
Μέχρι που κάποια στιγμή -πολλά χρόνια αργότερα- πήρα μια απάντηση που μου φάνηκε αρκετά πειστική.
Σας τη μεταφέρω, όπως μου την είπαν:
Ας δούμε λοιπόν πώς εξηγείται η ασυναρτησία...
Η ιστορία χάνεται στο βάθος των αιώνων και μας πάει πίσω στην βυζαντινή αυτοκρατορία.
Σε εκείνα τα χρόνια οι φτωχοί και χαμηλών στρωμάτων άνθρωποι δεν είχαν το δικαίωμα να μιλούν στους αριστοκράτες παρά μόνο σε γιορτές όπου μπορούσαν να τους απευθύνουν ευχές.
Κάποιος νεαρός λοιπόν, ταπεινής καταγωγής, ήταν ερωτευμένος με μια αρχοντοπούλα..
Επειδή δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτό να την πλησιάσει παρά μόνο σε περίοδο εορτών για να της απευθύνει ευχές, αποφάσισε ανάμεσα στα κάλαντα του Μεγάλου Βασιλείου να εντάξει και ένα ερωτικό ποίημα που είχε συνθέσει!
Αρχίζει λοιπόν και βάζει ενδιάμεσους στίχους.
Με αυτόν τον τρόπο και τα κάλαντα θα έλεγε ακολουθώντας τους κοινωνικούς κανόνες αλλά ταυτόχρονα θα παίνευε την καλή του...!!!
Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
Ψηλή μου δέντρο λιβανιά (εσύ δηλαδή που είσαι ψηλή σαν δέντρο)
και αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με το άγιο θόλος (εσύ που είσαι όμορφη σαν εκκλησιά με τον τρούλο της)
Αρχή που βγήκε ο Χριστός άγιος και πνευματικός
στη γη να περπατήσεις και να μας καλοκαρδίσει (βγες έξω από το παλάτι να περπατήσεις για να ευφρανθούμε όταν σε δούμε)
Άγιος Βασίλης έρχεται
και δεν μας καταδέχεται (δεν καταδέχεται να του μιλήσει η κοπέλα)
από την Καισαρεία
συ είσαι αρχόντισσα κυρία (εσύ ανήκεις στην αυτοκρατορική οικογένεια)
Βαστάει εικόνα και χαρτί
ζαχαροκάντιο ζυμωτή (είναι γλυκιά σαν κάποιο παραδοσιακό γλύκισμα)
χαρτί και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι (δεσποινίδα ρίξε μια ματιά σε μένα το παλικάρι)
Το καλαμάρι έγραφε την μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί ομίλει άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη (εδώ περιπλέκει την ακολουθία που είχε παραπάνω και εννοεί πως το καλαμάρι έγραφε την μοίρα του ερωτοχτυπημένου νέου, δηλαδή ότι ούτως ή άλλως είναι ατελέσφορη η προσπάθεια του νέου ενώ το χαρτί δηλαδή τα συγγράμματα μιλούν από μόνα τους για την εκκλησιαστική προσωπικότητα του Βασιλείου)
Αυτό λοιπόν το βυζαντινό τραγουδάκι έμεινε ως τις μέρες μας ως παράδοση που διατηρήθηκε από στόμα σε στόμα αλλά η ιστορία ξεχάστηκε στα βάθη των αιώνων.
