Έχετε συναντήσει ποτέ κάποιον άνθρωπο, που, ενώ είναι κορυφή στο επάγγελμά του, σε μία συνηθισμένη συζήτηση ξεστομίζει ανοησίες; Που δεν μπορεί να κατανοήσει απλά, καθημερινά ζητήματα και η προσωπική του ζωή είναι ακατάστατη και θλιβερή; Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ένας μορφωμένος άνθρωπος με υψηλή νοημοσύνη, που διαπρέπει σε δύσκολα επιστημονικά πεδία, στα μικρά, καθημερινά τα κάνει μαντάρα;

Αυτά τα ερωτήματα δεν είναι καινούργια. Ήδη από την αρχαιότητα οι φιλόσοφοι προσπάθησαν να εξηγήσουν αυτό το παράδοξο και μία πολύ ικανοποιητική εξήγηση έδωσε ο Ισοκράτης, ο σπουδαίος δάσκαλος του 4ου αι. π.κ.χ. Μία εξήγηση τόσο απλή, που αναρωτιέται κανείς γιατί δεν της δώσαμε τη σημασία που της αξίζει.

Ο Παναθηναϊκός λόγος

Τον λόγο αυτό τον έγραψε ο Ισοκράτης σε ηλικία 94 ετών, με στόχο να κάνει έναν απολογισμό του έργου του και να απαντήσει στους επικριτές του, που τον κατηγορούσαν για δογματισμό και αδιαλλαξία, καθώς ο Ισοκράτης ήταν απόλυτος στις απόψεις του. Στον πρόλογο αυτού του έργου, παρουσιάζει την άποψή του για τον πραγματικά μορφωμένο άνθρωπο, μία άποψη που, ούτε τότε ούτε σήμερα μπορεί κανείς εύκολα να δεχτεί εύκολα.

Η σκέψη πάνω στην οποία βασίζει τα συμπεράσματά του ο Ισοκράτης είναι η εξής: πολλοί άνθρωποι που έχουν φτάσει σε ώριμη ηλικία και έχουν τελειοποιηθεί στη Γεωμετρία ή κάποια άλλη επιστήμη,  ή κάποιο άλλο εξειδικευμένο πεδίο και μάλιστα διδάσκουν και άλλους, στα καθημερινά ζητήματα της ζωής αποδεικνύονται πιο ανόητοι από τους μαθητές τους. Για να μπορούν, λοιπόν, να θεωρηθούν στ’ αλήθεια μορφωμένοι θα πρέπει πια σε αυτή την ηλικία:

1. να έχουν την οξυδέρκεια να ερμηνεύουν σωστά τις περιστάσεις και να επωφελούνται από αυτές.
2. να είναι αξιοπρεπείς, δίκαιοι και ανεκτικοί με τους ενοχλητικούς ανθρώπους. Να φέρονται με καλοσύνη και πραότητα στους φίλους τους.
3. να συγκρατούν τις παρορμήσεις τους και να διαχειρίζονται γενναία τις συμφορές.
4. να μην αφήνουν τις ευτυχείς συγκυρίες να τους διαφθείρουν. Να μην χαίρονται περισσότερο με όσα κέρδισαν κατά τύχη απ’ όσο χαίρονται με όσα κέρδισαν με τον κόπο και την ορθή τους σκέψη.

Αυτόν που συνδυάζει όλα τα παραπάνω θεωρεί ο Ισοκράτης μορφωμένο άνθρωπο. Τον άνθρωπο που σκέφτεται συνετά και μετρημένα, ώστε να αναγνωρίζει το συμφέρον του και το επιδιώκει, χωρίς να περιφρονεί τους άλλους γύρω του.

Πώς γίνεται

Για να αποκτήσουμε την πρακτική σοφία που περιγράφει ο Ισοκράτης, ο μόνος τρόπος είναι η διδασκαλία της ρητορικής. Η ρητορική τέχνη διδάσκει πώς να χρησιμοποιούμε τον λόγο με τέτοιον τρόπο, ώστε να κάνουμε τις θέσεις μας κατανοητές και να πείθουμε τους ακροατές μας για την ορθότητά τους. Ο Ισοκράτης ισχυρίζεται πως, όποιος κατακτήσει αυτό το ταλέντο, αποκτά εκείνες τις ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τον μορφωμένο άνθρωπο, εκείνον που μπορεί να επιτύχει στη ζωή του περισσότερα από κάθε άλλον.

Γέμισε ο κόσμος ψεύτικους ανθρώπους

Οι ψυχικά αδύναμοι άνθρωποι, έχουν την τάση να κακολογούν αυτούς που σφύζουν από ζωή.

Αυτούς που περπατάνε ανέμελα και φωτίζουν τον κόσμο ολόκληρο με το χαμόγελό τους. Που δε δίνουν δεκάρα για το τι θα πει ο κόσμος κι απολαμβάνουν την κάθε μέρα με τη ζωηράδα και την ενέργεια που της αξίζει. Άνθρωποι ξεχωριστοί, που σκέφτονται με την καρδιά και το συναίσθημα. Άντε και με λίγη δόση λογικής.

Μπορεί να είσαι κι εσύ ένας από αυτούς ξέρεις. Και η κοινωνία είτε θα σε αποδεχθεί είτε θα ζηλέψει τ’ αγαθά σου και θα προσπαθήσει να τα μειώσει με οποιοδήποτε ανήθικο τρόπο. Να σε κάνει να πιστέψεις, δηλαδή, πως δεν είναι σημαντικά αυτά που κρύβεις μέσα σου, πως εσύ δεν είσαι αρκετός για να σταθείς αντιμέτωπος με το δήθεν μεγαλείο της.

Και φυσικά, αντιπρόσωποί της βρίσκονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη κι εκτελούν αυτό το -ξεπερασμένο πλέον-έργο. Γιατί όλοι αυτοί που βγάζουν μια κακία από μέσα τους, ξαφνιάζονται όταν συναντούν ανθρώπους ικανούς, αλλά και καλοσυνάτους. Δεν ξέρουν πώς να τους αντιμετωπίσουν, βλέπεις. Γι’ αυτό και στην αρχή, θα προσπαθήσουν απεγνωσμένα να τους φέρουν στα μέτρα τους. Να κόψουν και να ράψουν το χαρακτήρα τους, έτσι ώστε να μην μπορεί να συναγωνιστεί με το δικό τους. Αλλά, δεν ξεγελάει η κακία την καλοσύνη, ούτε κι η δηθενιά την ειλικρίνεια.

Θα τους συναντήσεις παντού, να είσαι σίγουρος. Και προετοιμασμένος φυσικά. Θα περάσουν πολλοί και διάφοροι απ’ τη ζωή σου, φάρες ανθρώπων, αν θες να το πούμε κι αλλιώς. Τους συγκεκριμένους θα τους βρεις μπροστά σου όπου κι αν πας. Ό,τι κι αν αποφασίσεις να κάνεις στη ζωή σου, θα έρθεις αντιμέτωπος με την πονηριά και την αρνητικότητά τους. Στο δρόμο, στη δουλειά και στην καθημερινότητά σου, δεν έχει σημασία. Ακόμη και στον έρωτα, κακοπροαίρετοι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να σου κόψουν τα φτερά για να μη φτάσεις ποτέ στην ευτυχία που σου αξίζει. Μια ευτυχία που αυτοί δεν έζησαν ποτέ κι ούτε πρόκειται να ζήσουν.

Όπου κι αν πας, η αύρα τους θα σε χτυπήσει κατευθείαν μόλις συναντηθούν οι δρόμοι σας. Αποπνέουν έναν αέρα γεμάτο μαυρίλα, που μπορείς να εντοπίσεις ακόμη και με τα μάτια κλειστά. Γέμισε ο κόσμος βλέπεις από δαύτους, δεν μπορείς να ξεφύγεις με τίποτα.

Θα τους συναντήσεις στο χώρο εργασίας σου -όποιος κι αν είναι αυτός- και θα σου κάνουν τη ζωή δύσκολη, πολύ απλά γιατί μπορούν. Ή τουλάχιστον, νομίζουν ότι μπορούν. Βέβαια, μπροστά σου θα φοράνε ένα απ’ αυτά τα ψεύτικα χαμόγελα που διακρίνονται από μίλια μακριά. Πίσω απ’ την πλάτη σου, όμως, θα στάζουν δηλητήριο. Έχουν το κόμπλεξ, σε προχωρημένο στάδιο μάλιστα. Και θα προσπαθήσουν να σου το μεταδώσουν, γι’ αυτό να είσαι σίγουρος.

Έχουν κι αυτή τη γελοία άποψη, ξέρεις, ότι και καλά βρίσκονται στην κορυφή του κόσμου και βλέπουν τους πάντες από ψηλά, καθισμένοι στον ουράνιο θρόνο τους. Δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη πως ο τροχός γυρίζει και θα έρθει η στιγμή που θα πέσουν απ’ τα σύννεφα. Με άδοξο τρόπο μάλιστα. Γιατί δεν ανέχονται όλοι τους αλαζόνες αυτούς κομπάρσους με την κομπλεξική συμπεριφορά. Κι ως γνωστόν, η υπομονή έχει και τα όριά της.

Γι’ αυτό και το ιδανικό θα ήταν να μπαίνουν στη θέση τους όταν κι όπως πρέπει. Μολύνουν τον αέρα που αναπνέουμε οι ψεύτικοι άνθρωποι και κινδυνεύουν οι αγνές ψυχές που τους περιτριγυρίζουν, χωρίς να έχουν την παραμικρή ιδέα για το τι κρύβεται κάτω απ’ την επιφάνειά τους, τι τους περιμένει μόλις γυρίσουν την πλάτη.

Φαίνονται από χιλιόμετρα μακριά αυτοί οι άνθρωποι. Δεν κρύβεται η πονηριά απ’ το βλέμμα τους όση προσπάθεια κι αν καταβάλουν. Όσες μάσκες και ν’ αλλάξουν κατά την πάροδο του χρόνου, δεν μπορούν να κρύψουν την ασχήμια που κρύβουν στο εσωτερικό τους. Όσο όμορφο και περιποιημένο κι αν είναι το έξω τους, κάποια στιγμή θα ξεθωριάσει το περιτύλιγμα και θα εκπλήξει πολλούς αυτό που βρίσκεται από κάτω.

Γιατί δεν έχουν όλοι την ικανότητα να ξεχωρίζουν τους καλούς απ’ τους σκάρτους. Και καλύτερα να τους διώχνεις απ’ τη ζωή σου προτού καν περάσουν το κατώφλι της, παρά να τους ανέχεσαι για μια ζωή και να υποκύπτεις στο ψέμα και τη δηθενιά τους. Γιατί ο φθόνος κι η κακοβουλία, είναι ο μόνος τρόπος που ξέρουν για να δείχνουν το θαυμασμό τους. Κι αυτό λέει πολλά!

Οι Δήθεν Καλλιεργημένοι…

Εκείνοι που το παίζουν… Εκείνοι που νομίζουν πως σπουδάζοντας και διαβάζοντας ποίηση και μερικά βιβλία, απέκτησαν τόση καλλιέργεια, που αυτός ο κόσμος είναι τόσο μικρός για να τους χωρέσει και να τους καταλάβει!

Εκείνοι που έχουν άποψη για όλα… Εκείνοι που κρίνουν τους ανθρώπους από τα πτυχία και από τα ψαγμένα βιβλία που διαβάζουν!
Εκείνοι που το παίζουν αντιδραστικοί, που τρέχουν στις ψαγμένες συναυλίες αλλά μόλις πάνε να σταθούν σε μία κουβέντα, θες να κλείσεις τα αυτιά σου από τη δηθενιά τους, η οποία κάνει μπαμ σε πραγματικά καλλιεργημένους ανθρώπους.

Εκείνοι που θα πάνε στο θέατρο για να σχολιάσουν την ώρα της παράστασης, δείχνοντας ασέβεια και στο διπλανό τους αλλά και στον ηθοποιό!

Εκείνοι που θα κοροϊδέψουν όταν δε καταλαβαίνουν κάτι, αντί να ζητήσουν εξηγήσεις.

Εκείνοι οι δήθεν καλλιεργημένοι που βάζουν ταμπέλες και κρίνουν πολύ εύκολα τους άλλους.

Εκείνοι που καμουφλάρονται πίσω από ψεύτικες εντυπώσεις.

Εκείνοι οι δήθεν καλλιεργημένοι που έχουν κόμπλεξ κατωτερότητας και που δεν το βλέπουν! Και ούτε πρόκειται να το δουν… και δεν πειράζει… όλοι τρώμε τα κόμπλεξ μας! Αυτό που πειράζει είναι διαρκώς να προσπαθείς για κάτι που δεν είσαι και να φαίνεται κιόλας! Και φαίνεται γιατί δεν έχεις πείσει ούτε τον ίδιο σου τον εαυτό… πώς θα πείσεις, λοιπόν, τον απέναντι;

Καλλιέργεια σημαίνει παιδεία… σημαίνει ανοιχτός ορίζοντας, ανοιχτό μυαλό…  σημαίνει παρατήρηση… σημαίνει εμπειρία… σημαίνει ταξίδια… σημαίνει ουσία… σημαίνει βλέπω… σημαίνει ακούω… σημαίνει σέβομαι… σημαίνει μαθαίνω διαρκώς… σημαίνει ψυχή… σημαίνει ποιότητα… και σημαίνει και μόρφωση! Μόνο που μόρφωση, δε σημαίνει μόνο πτυχία!

Και ένας πραγματικά καλλιεργημένος ξεχωρίζει! Δεν έχει ανάγκη να κάνει κάτι από όλα τα παραπάνω για να πείσει και αυτή είναι άλλωστε και η διαφορά του!

Σύμφωνα με μια νέα έρευνα στη Βρετανία, ο Άττικους Φιντς, ο ήρωας της Χάρπερ Λι στο βιβλίο «Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια» είναι ο πιο εμπνευσμένος χαρακτήρας της λογοτεχνίας (Υπόδειγμα μορφωμένου ανθρώπου). Τον Άττικους Φιντς υποδύθηκε με μοναδικό τρόπο στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου το 1962 ο Γκρέγκορι Πεκ.

via