Ο Επίκουρος απέδιδε στις ανησυχίες πρωτεύοντα ρόλο υποστηρίζοντας ότι μόλις εκλείψουν ή ατονήσουν, οι άνθρωποι επιστρέφουν στη φυσιολογική τους κατάσταση της ευτυχίας.
Ο ισχυρισμός του για τον κυρίαρχο ρόλο των ανησυχιών στην επιδίωξη της ευτυχίας επιβεβαιώνεται από την εμπειρική διαπίστωση ότι τον περισσότερο χρόνο μας τον αφιερώνουμε στην αντιμετώπιση ανησυχιών, παρά στην ικανοποίηση επιθυμιών. Αυτό συμβαίνει, γιατί και οι επιθυμίες μας μετατρέπονται σε ανησυχίες, από τη στιγμή που αποφασίσουμε να τις πραγματοποιήσουμε.
Το πλήθος, η ένταση και η αποτελεσματική διαχείριση των ανησυχιών παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιδίωξη της ευτυχίας μας. Ένας προφανής τρόπος για να τις μειώσουμε είναι να απορρίψουμε τις περιττές και υπερβολικές μας απαιτήσεις.
Η μέθοδος αυτή μειώνει άμεσα το στρες γιατί η εφαρμογή της εξαρτάται αποκλειστικά από μας. Ας κάνουμε προς στιγμή μια σύντομη ενδοσκόπηση. Ας αναρωτηθούμε ποιες επιθυμίες στριφογυρίζουν αυτή τη στιγμή στο μυαλό μας. Ποιες είναι οι επιδιώξεις και οι στόχοι μας;
Το πιθανότερο είναι πως το μυαλό μας κατακλύζεται από υπερβολικές ή ακόμη και παράλογες απαιτήσεις, που θα μπορούσαμε να αποβάλλουμε χωρίς καμιά συνέπεια στη ζωή μας. Μεγάλα σπίτια, ακριβά αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά, επώνυμα ρούχα και παπούτσια, ταξίδια και ψυχαγωγία, ανεβάζουν ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων από τον Εαυτό μας.
Είναι και ο κοινωνικός περίγυρος που μας πιέζει να μην υστερούμε έναντι των «άλλων» και κατά προτίμηση να υπερέχουμε. Όλες αυτές τις επιθυμίες το μυαλό μας τις μεταφράζει ως ένα ασήκωτο φορτίο στις πλάτες του Εαυτού μας. Αντιλαμβάνεται ότι για να τις ικανοποιήσει χρειάζεται να ξεπεράσει τις δυνάμεις του και ίσως να μην μπορέσει ποτέ να ικανοποιήσει μερικές από αυτές.
Η διαπίστωση αυτή προκαλεί εσωτερικές συγκρούσεις, που γεννούν αισθήματα ανεπάρκειας, ενοχές, ανησυχίες και άγχος. Το υπόστρωμα για την κλινική κατάθλιψη το έχουμε ήδη στρώσει μόνοι μας. Αν δεν έχουμε αποθέματα «δύναμης» να αντισταθούμε στους πειρασμούς και επιμείνουμε στην ικανοποίηση των άμετρων επιθυμιών μας, οι ανησυχίες θα μονιμοποιηθούν και θα θέσουν σε κίνηση τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμούς μας.
Όπως ήδη έχουμε περιγράψει στη «βιολογία της ευτυχίας», οι βιολογικές μας αντιδράσεις στις ανησυχίες οδηγούν νομοτελειακά σε ψυχικές διαταραχές.
Έτσι λοιπόν, οι υπερβολικές καθημερινές επιθυμίες προκαλούν άμετρες ανησυχίες. Σε αυτές έρχονται να προστεθούν και οι έμφυτες υπαρξιακές ανησυχίες μας. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και αυτές μεγεθυμένες στη σκέψη μας και με τη σειρά τους προκαλούν νέες υπερβολικές ανησυχίες.
Ο συνδυασμός καθημερινών και υπαρξιακών ανησυχιών συνθέτει ένα εκρηκτικό μίγμα άγχους, που ταράζει το μυαλό μας και το κρατά σε διαρκή εγρήγορση προκειμένου να αμύνεται στους κινδύνους που εμπεριέχουν.
Αν δεν διαθέτουμε αποτελεσματικούς μηχανισμούς για να τους διαχειριστούμε, όχι μόνο δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ηρεμήσουμε και να επιδιώξουμε την ευτυχία μας, αντίθετα κινδυνεύουμε να παρουσιάσουμε ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Η επικούρεια φιλοσοφία δίνει αποτελεσματικές διεξόδους διαφυγής από τη μάστιγα των υπέρμετρων επιθυμιών και ανησυχιών, όπως θα αναλύσουμε στα επόμενα κεφάλαια.
Την εποχή που έζησε ο Επίκουρος τα υπαρξιακά ζητήματα προκαλούσαν έντονο φόβο στους ανθρώπους. Συχνά χρησιμοποιούνταν ως μέσο εκφοβισμού για να υποτάξουν τους ανθρώπους στο θρησκευτικό και πολιτικό σύστημα εξουσίας.
Ο Επίκουρος μελέτησε σε βάθος τις «τελικές ανησυχίες» της σύγχρονης υπαρξιακής ψυχολογίας. Ο θάνατος, η ελευθερία βούλησης και το Νόημα Ζωής, αποτελούν τα θεμέλια της φιλοσοφίας του.
Οι πρωτοποριακές θέσεις που διατύπωσε επιβεβαιώθηκαν από την εμπειρία της ζωής ανά τους αιώνες, αλλά και από τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα. Γι αυτό παραμένουν επίκαιρες.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ
ΧΑΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ
