Ο Γαλιλαίος πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε κατ’ οίκον περιορισμό –αποτέλεσμα της δίκης του από την Ιερά Εξέταση. Η κατηγορία εναντίον του αφορούσε την υποστήριξη από μέρους του της Ηλιοκεντρικής θεωρίας. Ο Γαλιλαίος πέθανε το 1642, την ίδια χρονιά που γεννήθηκε ο Νεύτωνας.
«Όταν ρωτήθηκα αν γνωστοποίησα την απαγόρευση που μου ανακοινώθηκε προσωπικά περίπου πριν από δεκαέξι χρόνια, με εντολή της Αγίας Έδρας, να μην υποστηρίζω, να μην υπερασπίζομαι και “με οποιονδήποτε τρόπο” να μη διδάσκω την αρχή της κίνησης της Γης και της σταθερότητας του Ήλιου, απάντησα ότι δεν το έκανα. Και επειδή δεν ερωτήθηκα σχετικά με τους λόγους που δεν το γνωστοποίησα, δεν είχα την ευκαιρία να προσθέσω τίποτα περαιτέρω. Τώρα μου φαίνεται αναγκαίο να διατυπώσω το λόγο για να δείξω την αγνότητα των προθέσεών μου…
Όταν άκουσα ότι κυκλοφορούσαν από κακόβουλους ανθρώπους ψίθυροι ότι με κάλεσε ο Καρδινάλιος Bellarmine για να αποκηρύξω ορισμένες από τις γνώμες και τα διδάγματά μου και να μετανοήσω γι’ αυτά, αναγκάστηκα να ζητήσω από τον Καρδινάλιο Bellarmine να μου δώσει ένα πιστοποιητικό όπου θα εξηγείται ο λόγος για τον οποίο με είχε καλέσει. Αυτό το πιστοποιητικό το έλαβα, είναι με το δικό του γραφικό χαρακτήρα και σας το κατέθεσα. Από αυτό προκύπτει με αδιαμφισβήτητο τρόπο είναι ότι απλώς μου ανακοινώθηκε ότι η αρχή που αποδίδεται στον Κοπέρνικο για την κίνηση της Γης και τη σταθερότητα του Ήλιου δεν πρέπει να υποστηρίζεται ή να υπερασπίζεται, αλλά πέρα από αυτή τη γενική ανακοίνωση που ισχύει για τον καθένα, δεν υπήρχε τίποτα ειδικότερα που να αφορούσε εμένα.
Έχοντας τότε ως υπενθύμιση αυτό το αυθεντικό πιστοποιητικό με τη γραφή του ίδιου του ανθρώπου που με πληροφόρησε για την εντολή (απαγόρευσης), δεν έκανα καμία σκέψη ως προς τις λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν όταν μου ανακοίνωσαν προφορικά την εντολή να μην υποστηρίζω ή υπερασπίζομαι τη συγκεκριμένη αρχή. Έτσι, λοιπόν, οι δύο φράσεις της εντολής -εκτός από την απαγόρευση να μην “υποστηρίζω” και να μην “υπερασπίζομαι”- δηλαδή, “να μη διδάσκω” και “καθ’ οιονδήποτε τρόπο”, οι οποίες πληροφορούμαι ότι συμπεριλαμβάνονται στην εντολή που μου δόθηκε, μου φάνηκαν ως κάτι καινούργιο, που δεν είχα ακούσει πριν. Και δεν νομίζω ότι πρέπει να μη γίνω πιστευτός όταν ισχυρίζομαι ότι στη διάρκεια δεκατεσσάρων με δεκαέξι χρόνων το είχα ξεχάσει εντελώς, ειδικά αφού δεν είχα λόγο να το σκέφτομαι, έχοντας στην κατοχή μου ένα τόσο αυθεντικό (έγγραφο) υπενθύμισης.
Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία ότι (ανεξάρτητα από τις δύο φράσεις) η απαγόρευση που περιλαμβάνεται (στο έγγραφο) είναι η ίδια εντολή που περιλαμβάνεται στην εντολή της Ιεράς Εξέτασης. Μου φαίνεται, λοιπόν, ότι έχω μια λογική δικαιολογία για το ότι δεν κοινοποίησα … τίποτα σχετικά με την εντολή που έλαβα ιδιωτικά, η οποία ήταν ίδια με αυτήν της Ιεράς Εξέτασης.
Έτσι λοιπόν, αφού το βιβλίο μου δεν είχε υπαχθεί σε μια πιο αυστηρή λογοκρισία από αυτήν που έγινε με την εντολή της Ιεράς Εξέτασης, μου φαίνεται ότι κατέστησα σαφές με επαρκή τρόπο ότι υιοθέτησα την πιο σίγουρη και επιβεβλημένη μέθοδο για να εξασφαλίσω και να απαλείψω κάθε ίχνος ένδειξης, αφού το παρέδωσα στον Ανώτατο Εξεταστή τη στιγμή που πολλά βιβλία που πραγματεύονταν τα ίδια ζητήματα απαγορεύονταν λόγω της συγκεκριμένης εντολής. Έπειτα από όσα έχω δηλώσει, ελπίζω με σιγουριά ότι η ιδέα ότι παραβίασα εν γνώσει μου και επί τούτου την εντολή που μου επιβλήθηκε, θα είναι, εις το εξής, κάτι που θα εξαφανιστεί εντελώς από τα μυαλά των τόσο επιφανών και σοφών δικαστών. Και άρα, αυτά τα λάθη που φαίνεται να είναι διάσπαρτα σε όλο το βιβλίο μου δεν έχουν εισαχθεί τεχνηέντως για κάποιο λόγο που δεν δηλώνεται, ούτε από κάποια ανέντιμη πρόθεση, αλλά γράφτηκαν άθελά μου, λόγω της ματαιόδοξης φιλοδοξίας και της αυταρέσκειάς μου, αφού ήθελα να παρουσιάσω πιο σύνθετα επιχειρήματα σε σχέση με τους περισσότερους ανάλογους συγγραφείς, όπως μάλιστα ομολόγησα σε μια άλλη κατάθεση. Είμαι έτοιμος να επανορθώσω με κάθε τρόπο οποτεδήποτε μου δοθεί εντολή ή μου επιτραπεί από Εσάς.
Τέλος, θα ήθελα να Σας ικετεύσω να λάβετε υπ’ όψιν Σας την ελεεινή κατάσταση της σωματικής μου υγείας, λόγω της διανοητικής μου αναστάτωσης εδώ και δέκα μήνες, της ηλικίας μου των εβδομήντα ετών και της κούρασης ύστερα από ένα μακρύ και κουραστικό ταξίδι σε εποχή δύσκολη… Έχω πεισθεί και υποκινηθεί να το κάνω από την πίστη που έχω στην επιείκειά σας και την καλοσύνη της Εξοχότητάς σας, δικαστές μου, με την ελπίδα ότι θα ευαρεστηθείτε, ως απάντηση στις προσευχές μου, να με απαλλάξετε από την επιπλέον ποινή που θα άρμοζε να προστεθεί στα όσα έχω υποστεί για τα εγκλήματα που διέπραξα, συνυπολογίζοντας το γήρας μου, που με ταπεινοφροσύνη επικαλούμαι».
Η καταδικαστική απόφαση για τον Γαλιλαίο (21 Ιουνίου 1633)
«Γαλιλαίε, υιέ του αποθανόντος Vincenzo Galilei, από τη Φλωρεντία, ηλικίας εβδομήντα ετών, το 1615 είχες κατηγορηθεί… ότι υποστήριζες ως αληθινή τη λανθασμένη άποψη που δίδασκαν ορισμένοι, ότι ο Ήλιος είναι στο κέντρο του κόσμου και ακίνητος και ότι η Γη κινείται. Κατηγορήθηκες επίσης ότι είχες μαθητές στους οποίους δίδασκες την ίδια άποψη, ότι αλληλογραφούσες με κάποιους μαθηματικούς στη Γερμανία για τα ίδια θέματα, ότι δημοσίευσες ορισμένες επιστολές με τίτλο “Περί των Ηλιακών Κηλίδων” και ότι στις επιστολές αυτές ανέπτυξες την ίδια άποψη ως αληθινή. Και κατηγορήθηκες ότι απάντησες στις αντιρρήσεις που είχαν εκφραστεί με βάση την Αγία Γραφή… και ότι ερμήνευσες τις Γραφές ανάλογα με τα δικά σου νοήματα και υπήρξε ένα αντίγραφο τεκμηρίου σε μορφή επιστολής που φαίνεται πως ήταν γραμμένο από εσένα και απευθυνόταν σ’ έναν πρώην μαθητή σου, όπου διατυπώνονται διάφορες θέσεις που ακολουθούν εκείνες του Κοπέρνικου και οι οποίες αντίκεινται στην πραγματική ουσία και την ισχύ των Ιερών Γραφών.
Αυτό εδώ το Ιερό Δικαστήριο, επιθυμώντας να πάρει μέτρα ώστε να αρθεί η αταξία που προέκυψε ως εκ τούτου και που έβαινε αυξανόμενη σε βάρος της Ιερής μας Πίστης, με εντολή της Αγιότητάς Του και των Επιφανών Καρδιναλίων αυτής της ανώτατης και οικουμενικής Ιεράς Εξέτασης, αποφαίνεται έπειτα από παρέμβαση των θεολόγων κριτών ότι οι δύο προτάσεις σχετικά με τη σταθερότητα του Ήλιου και την κίνηση της Γης αποσαφηνίζονται με τον παρακάτω τρόπο:
Η πρόταση ότι ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου και δεν έχει καμία τοπική κίνηση είναι ανόητη και παράλογη στη φιλοσοφία και τυπικά αιρετική, εφόσον έρχεται σε ρητή αντίφαση σε πολλά σημεία με το πνεύμα της Αγίας Γραφής, σύμφωνα με το κυριολεκτικό νόημα των λέξεων και σύμφωνα με τη συνήθη ερμηνεία και κατανόηση των Αγίων Πατέρων και διδακτόρων της θεολογίας.
Η πρόταση ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του κόσμου, ούτε ότι είναι ακίνητη, αλλά κινείται ως όλον και καθημερινά, κρίνεται με τον ίδιο τρόπο στη φιλοσοφία, ενώ όσον αφορά τη θεολογική αλήθεια είναι τουλάχιστον εσφαλμένη ως προς το σκέλος της πίστης.
Και ενώ εκείνη την εποχή υπήρχε η βούληση από την πλευρά της Ιεράς Εξέτασης να είναι επιεικής μαζί σου, είχε ανακοινωθεί μπροστά στην Αγιότητά Του στις 25 Φεβρουάριου 1616 ότι ο Καρδινάλιος Bellarmine έπρεπε να σε διατάξει να εγκαταλείψεις εντελώς την ψευδή σου άποψη και, σε περίπτωση που το αρνιόσουν, θα έπρεπε να σου απαγγελθεί απαγόρευση από τον Γραμματέα της Ιεράς Εξέτασης προκειμένου να αποποιηθείς την προαναφερθείσα άποψη και να μην τη διδάσκεις σε άλλους, ούτε να την υπερασπίζεσαι ούτε και να τη συζητάς και εάν δεν συμμορφωθείς με αυτή την απαγόρευση, ότι θα έπρεπε να φυλακιστείς. Για την εκτέλεση αυτής της απόφασης, την επόμενη ημέρα στην κατοικία του Καρδιναλίου Bellarmine, με την παρουσία του, έπειτα από σύσταση από τον Γραμματέα, η εντολή σου επιδόθηκε ενώπιον του συμβολαιογράφου και μαρτύρων. Έπρεπε να εγκαταλείψεις εντελώς την ψευδή γνώμη και στο μέλλον να μην την υποστηρίζεις, ούτε να την υπερασπίζεσαι ή να τη διδάσκεις με οποιονδήποτε τρόπο, ούτε προφορικά ούτε γραπτά, και αφού υποσχέθηκες υπακοή, αφέθηκες ελεύθερος.
Και για να ξεριζωθεί μια αρχή τόσο ολέθρια ώστε να μην παρεισφρήσει και ενισχύσει την προκατάληψη εναντίον των καθολικών αληθειών, για το σκοπό αυτό εκδόθηκε διάταγμα από την Ιερά Εξέταση που απαγόρευε τα βιβλία που πραγματεύονται αυτήν την αρχή, ανακοινώνοντας ότι η αρχή αυτή είναι ψευδής και έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με την Ιερά Γραφή.
Πέρυσι εκδόθηκε στη Φλωρεντία ένα βιβλίο και από τον τίτλο φαίνεται ότι είσαι ο συγγραφέας. Όταν η Ιερά Εξέταση στη συνέχεια ενημερώθηκε ότι με την έκδοση αυτού του βιβλίου η ψευδής άποψη για την κίνηση της Γης και τη σταθερότητα του Ήλιου κέρδιζε καθημερινά έδαφος, το συγκεκριμένο βιβλίο εξετάστηκε ενδελεχώς και εκεί ανακαλύφθηκε η κατάφωρη παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης που σου είχε επιβληθεί, αφού σε αυτό το βιβλίο είχες υπερασπιστεί την άποψη που είχε προηγουμένως καταδικασθεί και αυτό σου είχε ανακοινωθεί, παρά το γεγονός ότι στο βιβλίο αγωνίζεσαι με διάφορα τεχνάσματα να δημιουργήσεις την εντύπωση ότι το ζήτημα δεν έχει ακόμη λυθεί και εκφράζεσαι με όρους που το κάνουν πιθανό: αυτό, όμως, είναι ένα σοβαρότατο σφάλμα, αφού μία άποψη δεν μπορεί να είναι πιθανή όταν έχει δηλωθεί και οριστεί ότι είναι αντίθετη με την Αγία Γραφή.
Επομένως, με εντολή μας σε καλέσαμε εδώ ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης, όπου κάτω από όρκο αναγνώρισες ότι το βιβλίο γράφτηκε και εκδόθηκε από εσένα. Ομολόγησες ότι άρχισες να γράφεις το βιβλίο πριν από περίπου δέκα με δώδεκα χρόνια, αφού σου είχε επιβληθεί η παραπάνω απαγόρευση, ότι ζήτησες άδεια να το εκδώσεις, χωρίς να ξεκαθαρίσεις σε αυτούς που σου έδωσαν την άδεια ότι είχες διαταχθεί να μην υποστηρίζεις, υπερασπίζεσαι ή διδάσκεις αυτήν την άποψη με οποιονδήποτε τρόπο.
Ομολόγησες, επίσης, ότι ο τρόπος που είναι γραμμένο το βιβλίο σε πολλά σημεία είναι τέτοιος ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να οδηγηθεί στη σκέψη ότι τα επιχειρήματα που προτάσσονται υπέρ της εσφαλμένης άποψης είναι τόσο καλοδιατυπωμένα ώστε να προκαλούν πειθώ αντί να είναι εύκολη η κατάρριψή τους. Και υποστήριξες ότι υπέπεσες σε αυτό το σφάλμα, το τόσο ξένο προς τις προθέσεις σου, όπως είπες, από το γεγονός ότι το κείμενό σου είναι σε μορφή διαλόγου και από τη φυσική αυτοπεποίθηση που νιώθει ο καθένας σε σχέση με τις ικανότητές του να φανεί εξυπνότερος από τους άλλους και ικανότερος στην κατασκευή ευφυών και πειστικών επιχειρημάτων για αναληθείς προτάσεις.
Και όταν σου δόθηκε κάποιος χρόνος για να ετοιμάσεις την υπεράσπισή σου, εμφάνισες ένα τεκμήριο με το γραφικό χαρακτήρα του Καρδινάλιου Bellarmine, το οποίο εξασφάλισες, όπως υποστήριξες, προκειμένου να μπορέσεις να υπερασπιστείς τον εαυτό σου ενάντια στις μηχανορραφίες των εχθρών σου, που σε κατηγορούν ότι έχεις βρεθεί ένοχος από την Ιερά Εξέταση, και στο τεκμήριο αυτό δηλώνεται ότι δεν έχεις τιμωρηθεί αλλά ότι απλώς σου έχει ανακοινωθεί η δήλωση που έκανε η Αγιότητά Του και δημοσίευσε η Ιερά Εξέταση, που λέει ότι η άποψη περί της κίνησης της Γης και της σταθερότητας του Ήλιου είναι αντίθετη με την Άγιες Γραφές και άρα δεν μπορεί να υποστηριχθεί ή να την υπερασπιστεί κανείς. Και αφού σε αυτό το τεκμήριο δεν υπάρχει αναφορά στα δύο άρθρα της απαγόρευσης, δηλαδή της εντολής να “μη διδάσκεται” και “καθ’ οιονδήποτε τρόπο”, είπες ότι θα έπρεπε να πιστέψουμε ότι σε μια περίοδο δεκατεσσάρων ή δεκαέξι χρόνων είχες απολέσει κάθε ίχνος μνήμης από αυτά και γι’ αυτό δεν είπες τίποτα για την απαγόρευση όταν ζήτησες άδεια να εκδώσεις το βιβλίο σου. Και όλα αυτά τα υποστήριξες όχι για να δικαιολογηθείς για το σφάλμα σου, αλλά αποδίδοντάς τα σε κάποια άμετρη φιλοδοξία και όχι σε κακία.
Αλλά το τεκμήριο που μας έδωσες για να υπερασπιστείς τον εαυτό σου έχει επιδεινώσει την παράβασή σου, γιατί ενώ εκεί δηλώνεται ότι η άποψη αυτή είναι αντίθετη προς την Αγία Γραφή, εσύ αυτή τόλμησες να τη συζητήσεις και να την υπερασπιστείς και να επιχειρηματολογήσεις ότι είναι πιθανή. Ούτε και το τεκμήριο αυτό που τεχνηέντως και με πονηριά κατάφερες να αποσπάσεις σε βοηθάει, αφού δεν ενημέρωσες για την εντολή που είχες λάβει.
Και ενώ μας φάνηκε ότι δεν είχες πει την πλήρη αλήθεια ως προς τις προθέσεις σου, θεωρήσαμε αναγκαίο να σε υποβάλουμε σε μια εξονυχιστική εξέταση όπου (χωρίς προκατάληψη, ωστόσο, σχετικά με τα θέματα για τα οποία μίλησες και μας εξέθεσες ως προς τις προθέσεις σου) απάντησες σαν ένας καλός καθολικός. Επομένως, έχοντας δει και με ώριμο τρόπο μελετήσει τα θετικά σημεία της κατάθεσής σου, μαζί με τις παραπάνω ομολογίες και δικαιολογίες, και παίρνοντας όλα υπ’ όψιν με τρόπο δίκαιο, καταλήγουμε στο όνομα του Ιησού Χριστού και της μητρός Του Παρθένου Μαρίας, στην παρακάτω τελική καταδίκη εναντίον σου:
Δηλώνουμε, αποφασίζουμε και καταδικάζουμε ότι εσύ, ο επονομαζόμενος Γαλιλαίος, με βάση όσα διημείφθησαν στο δικαστήριο και όσα ομολόγησες, είσαι κατά την κρίση της Ιεράς Εξέτασης σφόδρα ύποπτος ως αιρετικός, δηλαδή ότι πίστευες και υποστήριζες την άποψη -η οποία είναι ψευδής και αντίθετη στις Άγιες Γραφές- ότι ο Ήλιος είναι το κέντρο του κόσμου και δεν κινείται από την ανατολή στη δύση και πως η Γη κινείται και δεν είναι το κέντρο του κόσμου, και ότι μία άποψη μπορεί να υποστηριχθεί και να είναι υπερασπίσιμη ως πιθανή ακόμη και μετά την ανάδειξή της ως αντίθετη με την Ιερά Γραφή. Και άρα υφίστασαι όλες τις μομφές και τιμωρίες που επιβάλλονται και διακηρύσσονται στους ιερούς κανόνες και άλλα κείμενα, γενικά και ειδικά, ενάντια σε αντίστοιχους παραβάτες. Είμαστε, δε, ικανοποιημένοι ότι θα συγχωρεθείς, υπό τον όρο ότι, πρώτον, με ειλικρίνεια και γνήσια και απροσποίητη πίστη, θα αποκηρύξεις, καταραστείς και αποστραφείς τα παραπάνω λάθη και αιρέσεις και κάθε άλλα λάθη και αιρέσεις αντίθετες με την Καθολική και Αποστολική Εκκλησία της Ρώμης στη μορφή που θα σου επιβληθούν από εμάς.
Και για να μη μείνει ατιμώρητο αυτό το βαρύ και ολέθριο λάθος και παράβαση ώστε να είσαι πιο επιφυλακτικός στο μέλλον και για να υπάρχει παραδειγματισμός σε άλλους ώστε να απέχουν από ανάλογες παραβατικότητες, επιτάσσουμε το βιβλίο οι Διάλογοι του Γαλιλαίου Γαλιλέι να απαγορευτεί με δημόσιο διάταγμα.
Σε καταδικάζουμε σε φυλάκιση… και για χρονική διάρκεια που θα ορίσουμε… Και για ψυχωφελές επιτίμιό σου, διατάζουμε να επαναλαμβάνεις, για τα επόμενα τρία χρόνια, μία φορά την εβδομάδα τους επτά Ψαλμούς της μετάνοιας.
Επιφυλάσσοντας σε εμάς την ευχέρεια να μετριάσουμε, να αλλάξουμε ή και να άρουμε, στο σύνολό τους ή εν μέρει, τις παραπάνω ποινές και επιτίμια.
Και με αυτόν τον τρόπο δηλώνουμε, επιτάσσουμε, καταδικάζουμε και επιφυλασσόμεθα με αυτόν και οποιονδήποτε άλλον καλύτερο τρόπο και μορφή που μπορούμε και δικαίως να χρησιμοποιήσουμε.
Υπογράφουν οι δικαστές:
Ο Καρδινάλιος του Ascoli Ο Καρδινάλιος Gessi Ο Καρδινάλιος Bentivoglio Ο Καρδινάλιος Verospi Ο Καρδινάλιος της Cremona Ο Καρδινάλιος Ginetti Ο Καρδινάλιος του S. Onofrio».
(Οι τρεις δικαστές που δεν υπέγραψαν την καταδίκη ήταν οι Francesco Barberini, Caspar Borgia και Laudivio Zacchia).
Η αποκήρυξη (των ιδεών του) από τον Γαλιλαίο (21 Ιουνίου 1633)
«Εγώ, ο Γαλιλαίος, υιός του αποθανόντος Vincenzo Galilei, από τη Φλωρεντία, ηλικίας εβδομήντα ετών, προσωπικά προσαχθείς ενώπιον αυτού του δικαστηρίου, γονατίζοντας μπροστά σας, Εξοχότατοι και Σεβασμιότατοι Κύριοι Καρδινάλιοι, Γενικοί Ιεροεξεταστές κατά της αιρετικής εξαχρείωσης ολόκληρης της χριστιανικής κοινοπολιτείας, έχοντας μπροστά στα μάτια μου και αγγίζοντας με τα χέρια μου τα Ιερά Ευαγγέλια, ορκίζομαι ότι πάντοτε πίστευα και πιστεύω και με τη βοήθεια του Θεού θα πιστεύω στο μέλλον οτιδήποτε υποστηρίζεται, κηρύσσεται και διδάσκεται από την Ιερή Καθολική και Αποστολική Εκκλησία. Παρά το ότι -μετά την απαγόρευση που μου επιβλήθηκε δικαστικά- όφειλα με κάθε τρόπο να εγκαταλείψω την ψευδή άποψη ότι ο Ήλιος είναι στο κέντρο του κόσμου και ακίνητος και ότι η Γη δεν είναι στο κέντρο του κόσμου και κινείται και δεν θα έπρεπε να υποστηρίζω, να υπερασπίζομαι και να διδάσκω με οποιονδήποτε τρόπο την ψευδή αρχή, προφορικά ή γραπτά, μετά την κοινοποίηση που μου έγινε, ότι η αρχή αυτή είναι αντίθετη στην Αγία Γραφή, έγραψα και εξέδωσα ένα βιβλίο στο οποίο εξετάζω τη νέα αρχή που ήταν ήδη καταδικασμένη.
Επιπλέον, επικαλέστηκα επιχειρήματα ιδιαίτερα πειστικά υπέρ της άποψης αυτής, χωρίς να παρουσιάσω καμία λύση γι’ αυτά και γι’ αυτούς τους λόγους κατηγορήθηκα από την Αγία Έδρα ότι είμαι σφόδρα ύποπτος ως αιρετικός, ότι δηλαδή υποστήριζα και πίστευα ότι ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου και είναι ακίνητος, ενώ η Γη δεν είναι στο κέντρο και κινείται.
Επιθυμώντας να απομακρύνω από το νου Σας, και όλων των πιστών Χριστιανών, αυτή τη σφοδρή υποψία, τη δικαιολογημένη κατά τα άλλα εναντίον μου, με ειλικρίνεια και απροσποίητη πίστη, αποκηρύσσω, αναθεματίζω και αποστρέφομαι τα παραπάνω λάθη και τις αιρετικές απόψεις και γενικότερα κάθε άλλο λάθος και αιρετική άποψη που έρχεται σε αντίθεση με την Ιερά Εκκλησία και ορκίζομαι ότι στο μέλλον δεν θα εκφράσω, ούτε θα ισχυριστώ ξανά, εγγράφως ή προφορικά, οτιδήποτε μπορεί να δώσει λαβή για μια ανάλογη υποψία που να σχετίζεται μ’ εμένα. Και αν γνωρίζω κάποιον αιρετικό ή κάποιο πρόσωπο που είναι ύποπτο ως αιρετικός, θα το καταγγείλω σε αυτή την Ιερά Αρχή ή στην Ιερά Εξέταση (…) Επιπλέον, ορκίζομαι και υπόσχομαι να εκπληρώσω και να τηρώ στο σύνολό τους όλες τις μετάνοιες που έχουν ή που θα μου έχουν επιβληθεί από την Αγία Έδρα. Και σε περίπτωση που θα καταστρατηγήσω (Θεός φυλάξοι) οποιαδήποτε από αυτές τις υποσχέσεις και τους όρκους, υποβάλλω τον εαυτό μου σε όλες τις οδύνες και τιμωρίες που επιβάλλονται και διακηρύσσονται από τους ιερούς κανόνες και άλλα κείμενα, γενικά και ειδικά, ενάντια σε τέτοιους παραβάτες. Ας με βοηθήσει ο Θεός και τα Ιερά Του Ευαγγέλια που αγγίζω με τα χέρια μου.
Εγώ ο Γαλιλαίος Γαλιλέι αποκηρύσσω, ορκίζομαι, υπόσχομαι και δεσμεύομαι ως προς τα παραπάνω… και με το ίδιο μου το χέρι υπογράφω αυτό το τεκμήριο της αποκήρυξής μου στη Ρώμη, στο Μοναστήρι της Μινέρβα».
Από το βιβλίο: Η δίκη του Γαλιλαίου (εκδ. Κυριακάτικη Ιστορικά, 2011, για τη σειρά Οι Μεγάλες Δίκες), στο κεφάλαιο «Τεκμήρια από τη δίκη του Γαλιλαίου».
