Η γλώσσα του λύκου
Ο λύκος και το αρνί βρεθήκανε στην ίδια όχθη να πίνουν νερό. Πιο ψηλά στο ποτάμι στεκόταν ο λύκος, πιο κάτω το αρνί. Πεινασμένος ο λύκος έψαχνε αφορμή για να ριχτεί στο αρνί.
«Γιατί», του είπε, «μου θόλωσες το νερό;»
«Με συγχωρείς, λύκε», είπε το αρνί, «αλλά πώς μπορεί να σου θόλωσα το νερό; Εσύ είσαι πιο πάνω και το δικό σου νερό έρχεται σε μένα, όχι το αντίθετο».
Ο λύκος δεν μπορούσε να το αντικρούσει. Αλλά πήγε πιο κοντά.
«Πάνε δυο χρόνια που με κακολογείς και λες για μένα τα χειρότερα», είπε στο αρνί.
«Μα εγώ δεν είχα γεννηθεί πριν δύο χρόνια. Πώς μπορούσα να σε κακολογήσω;» του είπε το αρνί.
«Ο πατέρας σου με κακολογούσε», είπε ο λύκος και έφτασε δίπλα του.
«Τον πατέρα μου ούτε που τον γνώρισα», ξεκίνησε να λέει το αρνί.
Όμως ο λύκος σταμάτησε να κουβεντιάζει.
Όρμησε στο αρνί και το ‘φαγε.
Έτσι το αρνί έμαθε τη ρητορική της κατάχρησης. Αυτός που καταχράται, που χρησιμοποιεί τη δύναμη του για να αντλήσει οφέλη ενάντια στο συμφέρον του θύματος, θέλει στην αρχή να νομιμοποιήσει την κίνηση του -ίσως και ν’ αποσπάσει τη συναίνεση του θύματος.
Ο λύκος χρησιμοποιεί αληθοφανή επιχειρήματα, που φαίνεται πόσο ψευδή είναι όταν αντικρούονται απ’ το έξυπνο αρνί. Μα η ρητορική ανωτερότητα του αρνιού τίποτα δεν του προσφέρει, όταν ο λύκος επιτίθεται. Αν μπορώ να επιβάλλω κάτι δια της βίας δεν έχω ανάγκη από συναίνεση, ούτε καν την επίφαση της συναίνεσης.
Ο ισχυρός δεν χρειάζεται να πείσει. Έχει πάντα δίκιο, γιατί είναι ισχυρός. Κι αυτό μας το έμαθαν καλά οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, οι ένδοξοι Αθηναίοι.
***
Οι Αθηναίοι δεν χρειάστηκαν καμιά δικαιολογία, καμία αφορμή πολέμου, καμία ρητορική, όταν προειδοποίησαν τους Μηλίους ότι θα τους κατέστρεφαν αν δεν υποτάσσονταν. «Οι ισχυροί κάνουν ό,τι θέλουν και οι αδύναμοι υπακούουν». Η εξουσία τους νομιμοποιείται μόνο απ’ την ισχύ. Και δεν χρειάζεται τίποτα άλλο.
«Σκοπεύουμε να σας επιβληθούμε», είπαν οι Αθηναίοι στους Μηλίους, «με τρόπο ωφέλιμο και για τους δύο».
«Και πώς θα μπορούσε να είναι ωφέλιμο για μας να είμαστε σκλάβοι;» ρώτησαν οι Μήλιοι.
«Επειδή δεν θα σας κατασφάξουμε», τους απάντησαν οι Αθηναίοι.
Τότε οι Μήλιοι αποφάσισαν και δήλωσαν ότι δεν θα υποταχθούν, γιατί είναι πιστοί στους θεούς, που αντιτίθενται στην αδικία.
Και οι Αθηναίοι απάντησαν: «Τόσο οι θεοί, όσο και οι άνθρωποι, επικρατούν σε όποιον μπορούν να υποτάξουν. Αυτόν τον νόμο δεν τον θεσπίσαμε εμείς, ούτε τον εφαρμόσαμε πρώτοι. Τον κληρονομήσαμε σε ισχύ και θα τον κληροδοτήσουμε και θα παραμείνει πάντα σε ισχύ. Κι εσείς, αν είχατε τη δική μας δύναμη, θα πράττατε με τον ίδιο τρόπο.»
Δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυρού. Το 416 π.Χ. οι Αθηναίοι κατέκτησαν το νησί, σκότωσαν όλους τους ενήλικες άντρες και πήραν σκλάβους τα γυναικόπαιδα.
***
Κι ο νόμος αυτός συνεχίζει να ισχύει. Τα αρνιά τα τρώνε οι λύκοι, όσα επιχειρήματα κι αν έχουν, όσο λογικά κι αν είναι. Δεν μπορείς να συζητήσεις μ’ εκείνον που θέλει να σε φάει.
(Σκέψεις που προέκυψαν απ’ την ανάγνωση του δοκιμίου του Umberto Eco, Superior stabat, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα)
