Τα δίσεκτα χρόνια στη λαϊκή παράδοση έχουν συνδεθεί μ΄ ατυχιές, με συφορές, μ΄ αναποδιές και μ΄ όλα τα κακά.
Ας θυμηθούμε για λίγο το σπαραχτικό τραγούδι του Νεκρού Αδερφού και την παντρεμένη στα ξένα Αρετή! «…κι εμπήκε χρόνος δίσεχτος και μήνες οργισμένοι, κι έπεσε το θανατικό κι οι εννιά αδερφοί πεθάναν…».
Η λαϊκή παράδοση για τα δίσεκτα έτη -ευτυχώς- έχει σήμερα ατονήσει, ή μάλλον έχει εντελώς ξεχαστεί. Ο Φλεβάρης, ο λεγόμενος και Κουτσοφλέβαρος, μετράει φέτος, όχι 28 μέρες, αλλά 29! Ένας Αδικημένος μήνας!..
Το 2020, που διανύουμε, είναι δίσεκτο έτος.
Ας δούμε πως καθορίστηκε το δίσεκτο έτος και ποιες δεισιδαιμονίες συνδέονταν μ’ αυτό.
Tο Iουλιανό ημερολόγιο, αυτό που καλούμε σήμερα Παλαιό, ήταν αποκλειστικά ηλιακό και αγνοούσε εντελώς τις φάσεις της Σελήνης. O Σωσιγένης, ο Αλεξανδρινός αστρονόμος, που μεταρρύθμισε το αρχέγονο ρωμαϊκό ημερολόγιο, θεώρησε το τροπικό έτος ίσο με 365,25 ημέρες, δηλαδή με 365 ημέρες και 6 ώρες. H συμβολή του Σωσιγένη συνίστατο στο ότι ήταν ο πρώτος που έλαβε υπόψη του αυτές τις επιπλέον 0,25 ημέρες ή 6 ώρες, τις οποίες συνυπολόγισε στη μέτρηση της διάρκειας του έτους στο Iουλιανό ημερολόγιο.
Σύμφωνα με τις υποδείξεις του Σωσιγένη, κάθε τέσσερα χρόνια προστίθετο στο έτος μία εμβόλιμη ημέρα, που αποτελούσε την άθροιση αυτών των επιπλέον 6 ωρών και η οποία τοποθετείτο εκείνη την εποχή μετά την 24η Φεβρουαρίου, που τότε ονομαζόταν «dies sextus ante Calendas Martias» δηλαδή η 6η ημέρα πριν από τις Kαλένδες (πρωτομηνιά) του Mαρτίου.
Oι Pωμαίοι όμως πίστευαν ότι ο Φεβρουάριος έπρεπε να έχει πάντοτε 28 ημέρες, γιατί μ’ αυτόν τον τρόπο θα απέφευγαν την ασέβεια προς τους χθόνιους θεούς και τη μνήμη των νεκρών. Έτσι, δεν αριθμούσαν την εμβόλιμη αυτή ημέρα ως 5η πριν από τις Kαλένδες Mαρτίου, αλλά από θεοσέβεια μετρούσαν δύο φορές την 24η Φεβρουαρίου ως δις-έκτη (bis sextus ante Calendas Martias). Συνεχίζοντας αυτήν την παράδοση, ακόμα και σήμερα ονομάζουμε δίσεκτο (bisextiles, annus bisextus) το έτος που έχει μία πρόσθετη ημέρα, μόνο που εμείς την προσθέτουμε στο τέλος του Φεβρουαρίου, ως 29η ημέρα του.
M’ αυτόν τον τρόπο, το πολιτικό έτος είχε και έχει πάντοτε ακέραιο αριθμό ημερών –είτε 365 ημέρες στα κοινά έτη, είτε, κάθε τέσσερα χρόνια, 366 ημέρες στα δίσεκτα– και οι μήνες είχαν διάρκεια, εκτός βέβαια από τον Φεβρουάριο, 31 ή 30 ημέρες εναλλάξ. Δίσεκτα, λοιπόν, στο Iουλιανό ημερολόγιο είναι εκείνα τα έτη των οποίων ο αριθμός διαιρείται ακριβώς δια 4.
Όμως αυτό το τέχνασμα των Pωμαίων δεν κατάφερε να νικήσει τη λαϊκή δεισιδαιμονία. H εμβόλιμη αυτή ημέρα θεωρήθηκε άτυχη, αποφράς και μαζί της άτυχος ολόκληρος ο δίσεκτος χρόνος. Στη λαϊκή παράδοση και γλώσσα ο δίσεκτος χρόνος θεωρείται κακότυχος και γρουσούζικος, μια δεισιδαιμονία που έχει τις ρίζες της στη ρωμαϊκή αντίληψη της κακοδαιμονίας των άρτιων ημερών και του 13ου εμβόλιμου μήνα του αρχαίου ρωμαϊκού σεληνοηλιακού ημερολογίου, που την παρέλαβαν οι σύγχρονοι Iταλοί και Έλληνες.
Aκόμα, η διαταραχή της ροής των ημερών που δημιουργεί το δίσεκτο έτος με την πρόσθεση μιας επιπλέον ημέρας στον Φεβρουάριο γέννησε τη δεισιδαιμονική αντίληψη των λαών ότι η ημερολογιακή αυτή διαταραχή στιγματίζει γενικά τις κοινωνικές διαδικασίες που συμβαίνουν τον χρόνο αυτόν.
Eίναι βέβαια άξιον απορίας πώς είναι δυνατόν η πρόσθεση μιας επιπλέον ημέρας στο έτος, που είναι απαραίτητη όπως είδαμε για τον καταμερισμό του ηλιακού έτους στο πολιτικό έτος του Iουλιανού ημερολογίου, να δημιουργεί τέτοιες δεισιδαιμονικές αντιλήψεις στον λαό. Ίσως αυτό να ανάγεται στη σφαίρα των συναισθηματικών ανασφαλειών των ανθρώπων.
Όμως, έτσι κι αλλιώς, ο λαός αφελώς αποφεύγει κατά τη διάρκεια του δίσεκτου έτους να προβαίνει σε πράξεις που είναι σπουδαίες, σοβαρές και σημαδεύουν τη ζωή του.
Γι’ αυτόν τον λόγο η παράδοση επιβάλλει στον λαό να μην παντρεύεται ούτε να χτίζει σπίτι, ούτε να ξεκινάει κάτι το καινούργιο στη ζωή του κατά τη διάρκεια του δίσεκτου έτους· κι όλα αυτά διότι ακόμα και σήμερα πολλοί πιστεύουν ότι αυτές οι ενέργειές τους δεν πρόκειται να έχουν ευτυχή κατάληξη. Οι νέοι άνθρωποι βέβαια όλα αυτά τα θεωρούν δεισιδαιμονίες του παρελθόντος αμόρφωτων και ακαλλιέργητων ανθρώπων.
O Iούλιος Kαίσαρας με ειδικό διάταγμα όρισε την εμβόλιμη ημέρα ως punctum temporis, δηλαδή «χρονική στιγμή». Για τον λόγο αυτόν, όποιος γεννιόταν αυτήν την ημέρα γιόρταζε τα επόμενα γενέθλιά του την προηγούμενη ημέρα, δηλαδή την 28η Φεβρουαρίου.
Ο άστεγος άγιος
Η Εκκλησία προφανώς προβληματίστηκε όταν χρειάστηκε να ορίσει Άγιο για να τιμάται στις 29 του Φλεβάρη, δηλαδή κάθε τέσσερα χρόνια! Τελικά βρήκε τον Άγιο Κασσιανό. Ο Άγιος δεν «ενοχλείται» που κατά παράβαση «της αρχής της ισότητας» τιμάται η μνήμη του κάθε τέσσερα χρόνια. Δεν στενοχωρείται που δεν έχει ναούς αφιερωμένους σε αυτόν για να …στεγάζεται. Δεν θλίβεται που δεν έχει πιστούς να φέρουν το όνομά του. Πλέον αυτών, ήταν πολύ δύσκολο, η Εκκλησία να ανεύρει Άγιο, που να έχει κοιμηθεί εν Κυρίω, όπως ο Άγιος Κασσιανός, την 29η Φεβρουαρίου!
Όλα αυτά τα «ουσιαστικά και τυπικά προσόντα», τα συγκέντρωνε επάξια ο Άγιος Κασσιανός!
Το όλο «βιογραφικό» του εξ άλλου είναι εξαίρετο. Γεννήθηκε στη Ρώμη από επιφανή οικογένεια. Απέκτησε υψηλή μόρφωση. Διακρινόταν για τις χριστιανικές αρετές του. Προτιμούσε το λιτό, ταπεινό, εγκρατή, ασκητικό βίο. Πορεύτηκε στην Αγιοπλάστρα Ανατολή και βίωσε εκ του σύνεγγυς τον ορθόδοξο μοναχισμό και έζησε από κοντά την πάλη του χριστιανισμού κατά των αιρέσεων περί τα τέλη του 4ου και τις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ.
Το όνομα Κασσιανός προέρχεται από την κασσία, ένα άρωμα-μύρο που είχε διαδοθεί από την Ανατολή στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Γιορτάζοντας λοιπόν ο Άγιος Κασσιανός κάθε τέσσερα χρόνια, δεν έχει αποκτήσει, μέχρι σήμερα, δικό του ναό για να στεγαστεί. Είναι ένας «΄Αστεγος» Άγιος! Όλοι βεβαίως οι Άγιοι, που έχουν ναούς, είναι πρόθυμοι να προσφέρουν στέγη στον συν-Άγιό τους Κασσιανό!… Πιστεύω ότι θα συστεγαστεί σε κανένα μικρό και ταπεινό εκκλησάκι, άγνωστο, άσημο, φτωχό. Τέτοια υπάρχουν σε όλη τη χώρα. Έτσι θα γίνει «σύνοικος» και «συνέστιος», με κάποιον άλλο Άγιο ή σε ευρύτερο… «κοινόβιο», με κάποιους άλλους Αγίους!
Μπορεί όμως τα πράγματα να εξελιχθούν και διαφορετικά, στο εγγύς μέλλον! Το 2020, που τρέχει ήδη στον αέναο χρόνο, είναι εκτός από δίσεκτο και έτος Ολυμπιακών Αγώνων! Τι σύμπτωση! Οι Ολυμπιακοί Αγώνες να γίνονται πάντα κατά τα δίσεκτα έτη! Τι σύμπτωση, ο Άγιος Κασσιανός να γιορτάζει πάντα κατά το έτος διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων! Ολυμπιονίκης στην πνευματική άθληση και την αγιότητα!
Λέτε η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή να τον ανακηρύξει προστάτη της; Να του ανεγείρει και κανένα μικρό εκκλησάκι; Νάχει τη δική του στέγη; Έτσι θα εμπνέει καλύτερα τους μετέχοντες στους Ολυμπιακούς Αγώνες Αθλητές μας, που θα ήθελαν να ζητήσουν τη βοήθειά του!
Σημείωση: Είδηση της τελευταίας στιγμής. Στο ιστορικό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, στην Κυψέλη, θα «στεγαστεί» ο Άγιος Κασσιανός για φέτος. Κτίτορες του Ναού αυτού είναι ο ένδοξος Πυρπολητής του 21 Κωσταντής Κανάρης και η σύζυγός του Δέσποινα Κανάρη.
Στράτος Θεοδοσίου,
Καθηγητής Ιστορίας & Φιλοσοφίας
της Αστρονομίας Πανεπιστημίου Αθηνών
