-Αβρόχοις ποσί: Χωρίς να βρέξω τα πόδια μου. Ο λαός μας λέει «αν δε βρέξεις κώλο ψάρι δεν τρως» που σημαίνει ότι πρέπει να εμβαθύνεις σε μια δουλειά για να έχεις αποτέλεσμα και όχι να την κάνεις επιδερμικά. Με στεγνά πόδια: χωρίς κόπο, χωρίς ζημιά ηθική ή υλική. Η φράση ανάγεται στο γνωστό περιστατικό της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας από τους Εβραίους, μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο. Στην Παλαιά Διαθήκη (Έξοδος 14, 21-22 διαβάζουμε, ἐξέτεινε δὲ Μωυσῆς τὴν χεῖρα ἐπὶ τὴν θάλασσαν, καὶ ὑπήγαγε Κύριος τὴν θάλασσαν ἐν ἀνέμῳ νότῳ βιαίῳ ὅλην τὴν νύκτα καὶ ἐποίησε τὴν θάλασσαν ξηράν, καὶ ἐσχίσθη τὸ ὕδωρ. καὶ εἰσῆλθον οἱ υἱοὶ ᾿Ισραὴλ εἰς μέσον τῆς θαλάσσης κατὰ τὸ ξηρόν, καὶ τὸ ὕδωρ αὐτῆς τεῖχος ἐκ δεξιῶν καὶ τεῖχος ἐξ εὐωνύμων. Η φράση «Αβρόχοις ποσίν» δεν αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, τη βρίσκουμε, όμως, «ποσίν αβρόχοις» σε Ειρμό, Ωδή Α΄, Κάνων Αναλήψεως. Συγγενική φράση είναι η «ανίκμοις ποσίν», που τη βρίσκουμε σε Ειρμό, Ωδή Α΄, Κανών Μεταμορφώσεως. (Άνικμος, αυτός που δεν έχει ικμάδα, δηλαδή υγρασία).
-Αγαπάτε αλλήλους : Να αγαπάει ο ένας τον άλλο. Ιωάννης 15.12 και 17 : Αύτη εστίν η εντολή η εμή, ίνα αγαπάτε αλλήλους καθώς ηγάπησα υμάς.
-Αγρόν ηγόρασε: αδιαφόρησε, δεν ενδιαφέρθηκε. Λουκάς 14,18: ὁ πρῶτος εἶπεν αὐτῷ· ἀγρὸν ἠγόρασα, καὶ ἔχω ἀνάγκην ἐξελθεῖν καὶ ἰδεῖν αὐτόν· ἐρωτῶ σε, ἔχε με παρῃτημένον.
-Άγομαι και φέρομαι = Καθοδηγούμαι, παρασύρομαι,είμαι έρμαιο στα χέρια κάποιου.
-Αιδήμων σιγή: ένοχη σιωπή.
-Αιδώς Αργείοι: όταν θέλουμε να καταδείξουμε αισθήματα ντροπής αναφερόμενοι σε κάποιον άλλο. Ειπώθηκε από τον Στέντορα (σε έντονο ύφος) προς τους Αργείους κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, με σκοπό να τους ανυψώσει το ηθικό όταν ο Αχιλλέας αποχώρησε από τη μάχη (Ομήρου Ιλιάδα Ε 787, Ο 502).
-" Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν." Ομηρική έκφραση που εκφράζει τη βαθιά ριζωμένη, φυλετική επιθυμία των ανθρώπων της ομηρικής εποχής, για απόλυτη προσωπική διάκριση και υπεροχή. Σημαίνει να είναι κανείς πάντα ο καλύτερος, ο πρώτος. Τη συμβουλή«αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων» («πάντα να αριστεύει κάποιος και να είναι από τους άλλους ο καλύτερος») δίνει ο Πηλέας στον γιο του Αχιλλέα όταν φεύγει για την Τροία (Ιλιάδα Λ,784). Την ίδια επίσης συμβουλή δίνει και ο Ιππόλοχος στον γιο του Γλαύκο, αρχηγό στους Λύκιους και αντίπαλο των Αχαιών (Ιλιάδα Ζ,128). Το παράγγελμα αυτό έγινε το θεμελιώδες ηθικό ιδανικό σε ολόκληρο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Η χαρακτηριστικότερη εκδήλωσή του βρίσκεται στη θεσμοθέτηση των πολυάριθμων και ποικιλώνυμων αγώνων. Το ιδεώδες αυτό που έγινε η αιτία για τη δημιουργία πάμπολλων υπέροχων μορφών, ατομικών αλλά και συλλογικών· υπήρξε επίσης ένα από τα απώτερα αίτια της αχαλίνωτης φιλοδοξίας, του ασίγαστου φθόνου και της διαίρεσης.
-Αιχμή δόρατος : Το ισχυρότερο πλεονέκτημα, το μεγαλύτερο ατού που διαθέτει κάποιος, το αποτελεσματικότερο όπλο για να πετύχει κάτι.
-Άκρον άωτον : το αποκορύφωμα, το πιο ακραίο σημείο, το πιο υπερβολικό.
-Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε θεός κελεύει: Διαφορετικά τα σχεδιάζουμε ή τα θέλουμε τα πράγματα και διαφορετικά επιβάλλεται ( από κάποια ανώτερη δύναμη ή από τις γενικότερες συνθήκες) να γίνουν.
Βιργίλιος, 70-19 π.Χ., Λατίνος ποιητής
-Άλας της γης : αλάτι της γης (μεταφορική χρήση ότι δηλαδή είναι μοναδικοί στη γη).
Ματθαίος 5, 13. Υμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται; εἰς οὐδὲν ἰσχύει ἔτι εἰ μὴ βληθῆναι ἔξω καὶ καταπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων.
-Αλήστου μνήμης : αλησμόνητος με ειρωνικό ή πικρόχολο τρόπο.
-Αμ’ έπος αμ’ έργον : το’πε και το’κανε. (Ηρόδοτος ΙΙΙ135 «αμα έπος τε και έργον εποίει» δηλ. μόλις ξεστόμιζε το λόγο, έκανε και το έργο).
-Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα: Οι αμαρτίες των γονιών τους, έχουν επιπτώσεις στα παιδιά τους. ( Παλαιά και Καινή Διαθήκη, διάφορα χωρία).
- Άμοιρος ευθυνών : Αυτός που δεν έχει συμμετοχή σε ευθύνες.
-Ανάγκα και θεοί πείθονται: Στην ανάγκη υποκύπτουν ακόμα και οι θεοί. Σιμωνίδης ο Κείος ( 556-468 π.Χ., ποιητής και συγγραφέας επιγραμμάτων).
-Ανακρούω πρύμναν: Oπισθοχωρώ κοπηλατώντας ανάποδα. Μεταφορικά σημαίνει υπαναχωρώ, κάνω στροφή.
-Αναξέω πληγάς : Ξύνω πληγές, ξαναθυμίζω ή φέρνω στην επιφάνεια, ανακινώ δυσάρεστα ζητήματα.
-Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος : Των ενδόξων ανθρώπων είναι τάφος κάθε γη. (φράση από τον επιτάφιο του Περικλή-Θουκυδίδης ΙΙ,43.3)
-Αντίπαλον δέος: όταν αναφερόμαστε σε ισχυρό αντίπαλο. (Θουκυδίδης – Γ 11).
-Αντί πινακίου φακής: για ένα πιάτο φακή. Για ένα ασήμαντο ποσό. Ανάγεται σε γνωστό περιστατικό από την Παλαιά Διαθήκη. Γένεση 25, 27- 34. Ηὐξήθησαν δὲ οἱ νεανίσκοι, καὶ ἦν ῾Ησαῦ ἄνθρωπος εἰδὼς κυνηγεῖν, ἄγροικος, ᾿Ιακὼβ δὲ ἄνθρωπος ἄπλαστος, οἰκῶν οἰκίαν. ἠγάπησε δὲ ᾿Ισαὰκ τὸν ῾Ησαῦ, ὅτι ἡ θήρα αὐτοῦ βρῶσις αὐτῷ· Ρεβέκκα δὲ ἠγάπα τὸν ᾿Ιακώβ. ἥψησε δὲ ᾿Ιακὼβ ἕψημα· ἦλθε δὲ ῾Ησαῦ ἐκ τοῦ πεδίου ἐκλείπων, καὶ εἶπεν ῾Ησαῦ τῷ ᾿Ιακώβ· γεῦσόν με ἀπὸ τοῦ ἑψήματος τοῦ πυρροῦ τούτου, ὅτι ἐκλείπω. διὰ τοῦτο ἐκλήθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾿Εδώμ. εἶπε δὲ ᾿Ιακὼβ τῷ ῾Ησαῦ· ἀπόδου μοι σήμερον τὰ πρωτοτόκιά σου ἐμοί. καὶ εἶπεν ῾Ησαῦ· ἰδοὺ ἐγὼ πορεύομαι τελευτᾶν, καὶ ἵνα τί μοι ταῦτα τὰ πρωτοτόκια; καὶ εἶπεν αὐτῷ ᾿Ιακώβ· ὄμοσόν μοι σήμερον. καὶ ὤμοσεν αὐτῷ· ἀπέδοτο δὲ ῾Ησαῦ τὰ πρωτοτόκια τῷ ᾿Ιακώβ. ᾿Ιακὼβ δὲ ἔδωκε τῷ ῾Ησαῦ ἄρτον καὶ ἕψημα φακοῦ, καὶ ἔφαγε καὶ ἔπιε καὶ ἀναστὰς ᾤχετο· καὶ ἐφαύλισεν ῾Ησαῦ τὰ πρωτοτόκια.
-(Το) απευκταίον : δυσάρεστο,συμφορά.
-Από καθέδρας : με ύφος αυθεντικό,δογματικό. Π.χ. «ομιλεί από καθέδρας»,(ομιλεί με ύφος μη επιδεχόμενο αντίρρηση). Λατινικά : ex cathedra.
- Από μηχανής θεός: μη αναμενόμενη βοήθεια – λύση – συνδρομή σε κάποιο πρόβλημα ή δύσκολη κατάσταση. Προέρχεται από θεατρικό τέχνασμα. Στην αρχαία Ελλάδα, οι τραγικοί ποιητές, όταν ήθελαν να δώσουν διέξοδο στην πλοκή του έργου κατέφευγαν στην εμφάνιση του από μηχανής Θεού. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της παράστασης εμφανιζόταν ένας Θεός επάνω σε εναέρια κατασκευή (γερανός), όπου έδινε τη λύση στο εκάστοτε φλέγον ζήτημα.
-Αποδιοπομπαίος τράγος: Αυτός στον οποίο καταλογίζουμε την ευθύνη, το εξιλαστήριο θύμα. Η φράση αυτή ξεκινάει από ένα παλιό ιουδαϊκό θρησκευτικό έθιμο, που έχει και αυτό με τη σειρά του τις ρίζες του στην αρχαία Αιγυπτιακή λατρεία. Ο Ιουδαίος αρχιερέας σε μια ορισμένη τελετή, είχε μπροστά του δύο τράγους. Από αυτούς ο ένας, που έβγαινε με κλήρο θυσιαζόταν και τον άλλο τον έδιωχναν στην έρημο, αποπέμπετο δηλαδή, γι΄αυτό λεγόταν και αποδιοπομπαίος ή αποπομπαίος. Πριν όμως τον διώξει «σε τόπους άβατους», όπως λέει η ιστορία, «εναπόθετε από της κεφαλής του το αμάρτημα ολόκληρης της φυλής».
-Αποχρώσες ενδείξεις: Ενδείξεις, που είναι επαρκείς να δικαιολογήσουν ή να στηρίξουν κάτι.
- Αρχή άνδρα δείκνυσι: όταν οι πράξεις, τα έργα χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο στον οποίο αναφερόμαστε. (Βίας ο Πριηνεύς – Σοφοκλής…. Αντιγόνη 62).
- Ασκός του Αιόλου: σε περιπτώσεις επικείμενων δεινών – καταστροφών.
Ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56).
-Αυτός έφα : Αυτός το είπε. Λέγεται για κάποιον που έχει μεγάλο και αδιαμφισβήτητο κύρος. Καμιά φορά και ειρωνικά. Η προέλευση της φράσης ανάγεται στο «αυτός έφα» των Πυθαγορείων , δηλαδή το είπε αυτός ο δάσκαλος. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα με το Αυτός έφα αναφέρονταν οι σοφοί στην αυθεντία του Αριστοτέλη.
- Αχίλλειος πτέρνα: αδύνατο σημείο. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, κατά τον οποίο η μητέρα του Θέτις, όταν τον βάφτισε στο αθάνατο νερό, τον κράτησε από τη φτέρνα με αποτέλεσμα το σημείο εκείνο να μη βραχεί και να μείνει το μόνο απροστάτευτο. Μόνο στη φτέρνα μπορούσε να πληγωθεί.
- Άχθος αρούρης: Βάρος της γης, άχρηστος άνθρωπος που δεν προσφέρει τίποτε.
Ο Αχιλλέας στον διάλογό με τη μητέρα του αναφέρει ότι αισθάνεται άχθος αρούρης (βάρος της γης) μετά από μεγάλο διάστημα απραξίας και αποχής από τη μάχη. (Ιλιάδα,Σ,104).
- Βίος αβίωτος:ζωή ανυπόφορη. (Χίλων ο Λακεδαιμόνιος).
- Γαία πυρί μειχθήτω: σε περιπτώσεις καταστροφής, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση. Αποδίδεται στον Πανάρκη τον αινιγματοποιό, περίπου το 450 π.Χ. Συγκεκριμένα, η πλήρης φράση του ποιητή ήταν «εμού θανόντος, γαία πυρί μειχθήτω», θέλοντας να τονίσει ότι μετά τον θάνατό του ας γίνει ό,τι θέλει, έτσι κι αλλιώς αυτός θα είναι νεκρός. Η φράση κληροδοτήθηκε ως τις μέρες μας με ακριβώς αυτή τη σημασία, «ας γίνει ό,τι θέλει», και υποδηλώνει την απόλυτη αδιαφορία για τις συνέπειες των πράξεών μας.
- Γερανοί του Ιβύκου: απροσδόκητη αποκάλυψη του ενόχου.Γύρω στα 550 π.Χ. ληστές επιτέθηκαν και τραυμάτισαν θανάσιμα τον ποιητή Ίβυκο. Τη στιγμή εκείνη πέρασαν από πάνω του ένα κοπάδι γερανοί (πουλιά) και τους παρακάλεσε να εκδικηθούν τον θάνατό του. Λίγο αργότερα σ΄ ένα ανοικτό θέατρο της Κορίνθου κατά την παράσταση εμφανίστηκαν οι γερανοί και ένας θεατής ακούστηκε να λέει πανικόβλητος: Οι γερανοί του Ιβύκου: Οι εκδικητές . Έτσι οι θεατές κατάλαβαν ότι αυτός ήταν ο ένοχος.
-Γελά ο μωρός καν τι μη γελοίον ή : Ο ανόητος γελάει έστω κι αν δεν υπάρχει τίποτε το αστείο. (Πιττακός ο Μυτιλιναίος).
- Γη και ύδωρ: υποδηλώνει περιπτώσεις υποταγής, πλήρους υποχώρησης, παράδοσης άνευ όρων. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, σύμφωνα με τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γη και ύδωρ σε ένδειξη υποταγής. (Ηροδότου Ιστορία V 17-18).
-Γη πάντα τίκτει και πάλιν κομίζεται : όλα από τη γη γεννιούνται και σ’αυτήν ξαναγυρνούν (Μενάνδρου Γνώμαι Μονόστιχοι 89).
-Γνώθι σαυτόν : να γνωρίσεις τον εαυτό σου.(Περίφημη φράση γραμμένη στο Δελφικό μαντείο που αποδίδεται είτε στον Χείλωνα τον Λακεδαιμόνιο είτε στον Σωκράτη).
- Γόρδιος δεσμός: αναφέρεται σε περιπτώσεις δύσκολων προβλημάτων (άλυτων). Η φράση λέγεται σε περιπτώσεις δύσκολων καταστάσεων, όπως αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει έναν πολύπλοκο κόμπο, τον «γόρδιο δεσμό», που σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. (Αρριαννού 11 3).
- Δαμόκλειος σπάθη: απειλητικές καταστάσεις.Η φράση προέρχεται από επεισόδιο που συνέβη μεταξύ του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου και του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα, όταν ο πρώτος θέλοντας να δείξει στον Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στον θρόνο, ενώ από πάνω του κρεμόταν ξίφος σε μια τρίχα αλόγου.
-Δια ζώσης : προφορικά.
- Διέβην τον Ρουβίκωνα : σε περιπτώσεις που λαμβάνεται μία παράτολμη απόφαση. Η φράση αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος όταν το 49 π.Χ. αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία, πέρασε με τον στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα κατευθυνόμενος προς τη Ρώμη.
-Δίκην Ποντίου Πιλάτου: ακολουθώντας την τακτική του Πιλάτου.
-Διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες =λέγεται για ανθρώπους που ενώ επιμένουν σε ασήματα ζητήματα και τα αναλύουν με σχολαστικότητα, αγνοούν αυτό που είναι πράγματι σημαντικό . Ματθαίος ΚΓ. 24: ὁδηγοὶ τυφλοί, οἱ διυλίζοντες τὸν κώνωπα, τὴν δὲ κάμηλον καταπίνοντες!
-Δήλιον πρόβλημα: Η φράση Δήλιον πρόβλημα χρησιμοποιείται για να χαρακτηριστεί κάθε δυσεπίλυτο πρόβλημα που παραμένει για πολύ καιρό άλυτο.Το 430 π.Χ. ξέσπασε λοιμός στο νησί της Δήλου. Οι κάτοικοί του απέστειλαν πρέσβεις στο μαντείο των Δελφών, για να ζητήσουν χρησμό από τον Απόλλωνα. Η Πυθία τους απάντησε ότι πρέπει να διπλασιάσουν σε όγκο τον ναό του Απόλλωνα που είχε σχήμα κύβου διατηρώντας παράλληλα το κυβικό σχήμα. Οι Δήλιοι αρχικά πίστεψαν ότι το πρόβλημα ήταν απλό και λυνόταν με διπλασιασμό των πλευρών. Όταν ανακάλυψαν ότι αυτό δε διπλασιάζει τον όγκο αλλά τον οχταπλασιάζει, έστειλαν πρέσβεις στην Ακαδημία του Πλάτωνος και ζήτησαν λύση του προβλήματος. Από τότε πολλοί προσπάθησαν όπως ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, ο Εύδοξος ο Κνίδιος, ο Μέναιχμος, ο Νικομήδης, ο Απολλώνιος, ο Διοκλής, ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς, ο Πάππος ο Αλεξανδρεύς, ο Καρτέσιος και άλλοι. Όλοι, όμως, έδιναν λύση που χρησιμοποιούσε και άλλες μεθόδους πλην της κλασικής, που επιτρέπει για τη λύση του μόνο κανόνα και διαβήτη.
-Διομήδειος ανάγκη : απόλυτη, αδήριτη ανάγκη. Ο Οδυσσέας, όταν είχε κλέψει με τον Διομήδη το Παλλάδιο της Αθηνάς και το έφεραν στο στρατόπεδο των Ελλήνων, σκέφτηκε να σκοτώσει τον σύντροφό του, για να φανεί στους Έλληνες ότι έκαμε μόνος του το κατόρθωμα. Μα o Διομήδης τον αντελήφθη από τη σκιά του ξίφους, του ρίχτηκε και τον πήγε, με δεμένα τα χέρια και χτυπώντας τον με το πλατύ του ξίφος, στους Έλληνες.
-Δούναι και λαβείν = δοσοληψίες.
- Δούρειος Ίππος: αναφέρεται σε περιπτώσεις δολιότητας, ή δώρων τα οποία υποκρύπτουν δόλο. Η φράση προέρχεται από τον Όμηρο και ανάγεται στην περίοδο των Τρωικού πολέμου, τότε που οι Έλληνες ενώ χάρισαν στους Τρώες ένα ξύλινο άλογο μεγάλων διαστάσεων ως αφιέρωμα στους Θεούς, στο εσωτερικό του ήταν κρυμμένοι ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, οι οποίοι και άνοιξαν τις πύλες της Τροίας στους υπόλοιπους Έλληνες. (Ομήρου Οδύσσεια λ 529).
- Δρακόντεια μέτρα: αναφέρεται σε περιπτώσεις λήψης αυστηρών – σκληρών μέτρων. Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα (7ος αιώνας π.Χ) αρχαίο νομοθέτη των Αθηνών, ο οποίος ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε.
-Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται : Βελανιδιά πεσμένη λαξεύεται από τον οποιοδήποτε άνδρα. Όταν κανείς δυστυχήσει, δηλαδή, όλοι κοιτάζουν να επωφεληθούν από τη δυστυχία του. (Μενάνδρου Γνώμαι μονόστιχοι 123.)
-Εάλω η πόλις : Κυριεύθηκε η πόλη. ’Επεσε η πόλη. Λέγεται καμιά φορά για κάτι που χάθηκε άδοξα. Η απελπισμένη κραυγή που αντήχησε στην Κωνσταντινούπολη, όταν οι ορδές του Μωάμεθ ορμούσαν μέσα στην πόλη από την εκπορθημένη Κερκόπορτα).
-Εάν το άλας μωρανθή : Δηλαδή, αν λείψουν οι λίγοι και οι εκλεκτοί. (Ματθαίος Ε.13).
-Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης : Ένας είναι ο καλύτερος οιωνός να υπερασπιζόμαστε την πατρίδα.(Τη φράση είπε ο ‘Εκτορας στον Πολυδάμαντα. Πβ. Ιλ., Μ 243).
-Εις τας ελληνικάς καλένδας : δηλαδή, ποτέ.
-Είπα και ελάλησα, αμαρτίαν ουκ έχω : Η φράση χρησιμοποιείται με την εξής έννοια : εγώ ξεκαθάρισα από πριν τη θέση μου, προειδοποίησα για τη στάση μου, τώρα δεν έχω καμιά ευθύνη για ό,τι έγινε ή ό,τι θα γίνει.
-Ειρήσθω εν παρόδω = ας ειπωθεί παρενθεντικά, παρεμπιπτόντως.
- Εκατόμβη : Τεράστια θυσία πολλά θύματα. Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν τη θυσία, προσφορά προς τους θεούς αποτελούμενη από εκατό βόδια. Συναντάται πολλάκις στον Όμηρο. ( Ιλιάδα, Α, 65).
-Εκ των ων ουκ άνευ (sine qua non) : Αναφέρεται σε πράγμα, στοιχείο ή ιδιότητα, που είναι απαραίτητα ή αναντικατάστατα σε κάτι ή για κάτι.
-Εν ριπή οφθαλμού : Ακαριαία, ξαφνικά.(Φράση από την Καινή Διαθήκη (Παύλου ,Κορινθ.Α.ΙΕ.52).
-Εν τη ρύμη του λόγου : στη ροή της κουβέντας.
- Eξ απαλών ονύχων: από μικρό παιδί, από νηπιακή ηλικία.Η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος φέρει μαλακά νύχια.(Πβ.Ανθολ.Παλατ.V.128).
-Εξ ημισείας: Μισά μισά, από μισά ο καθένας.
-Εξ ιδίων κρίνει τα αλλότρια : Λαμβάνοντας υπόψη τα δικά του κρίνει τα ξένα. Εξομοιώνει ξένα πράγματα με τη δική του κατάσταση.
-Εξ οικείων τα βέλη : Οι επιθέσεις προέρχονται από οικεία πρόσωπα.
-Εξ ολοκλήρου : ολοκληρωτικά.
-Εξ ονόματος : εκ μέρους,ως εκπρόσωπος.
-Εξ όνυχος τον λέοντα : Λέμε τη φράση, όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι από κάποια μικρή ένδειξη μπορεί να διαφανεί ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου
-Εξ υπαρχής : από την αρχή.
-Εξεμέτρησε το ζην : Πέθανε, τελείωσε η ζωή του.
- Έξεστιν Κλαζομενίοις ασχημονείν : Επιτρέπεται στους Κλαζομενίους να φέρονται με απρέπεια.Τη φράση είπαν οι Έφοροι της Σπάρτης για τους Κλαζομένιους, κατοίκους των Κλαζομενών, πόλη της αρχαίας Ιωνίας, όταν οι αντιπρόσωποί τους λέρωσαν τους θρόνους τους στη γερουσία. (Αιλιανού Ποικίλαι Ιστορίαι, 2,15).
-Έξις δευτέρα φύσις : Η συνήθεια καταντά δεύτερη φύση (Πβ.Cic., Tusc).
- Έπεα πτερόεντα : Λόγια του αέρα. Ποιητική ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια, όταν βγαίνουν από το στόμα μας τα παίρνει ο αέρας και πετούν ( Ιλιάδα, Α,201).
- Επί ξυρού ακμής : στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο. Ομηρική φράση, ειπώθηκε από τον Νέστορα στον Διομήδη στην προσπάθειά του να τον ξεσηκώσει για πόλεμο εναντίον των Τρώων. ( Ιλιάδα Κ, 173).
-Εις τον τύπον των ήλων : Λέγεται για ανθρώπους που είναι δύσπιστοι και θέλουν απτές αποδείξεις, για να πειστούν για κάτι. Από την περίφημη φράση που είπε ο άπιστος Θωμάς, όταν τον πληροφόρησαν οι άλλοι μαθητές για την Ανάσταση του Χριστού (Ιωάννης Κ.25).
- Ες αύριον τα σπουδαία : Αύριο θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά.
Τη φράση αυτή είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν πήρε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα ( Πλουτάρχου Πελοπ.,10).
-Έστι δίκης οφθαλμός ος τα πανθʼορά = Υπάρχει το μάτι της δικαιοσύνης που βλέπει τα πάντα,τίποτε δε μένει ατιμώρητο.
- Η κεφαλή της Μέδουσας: Λέγεται για ό,τι είναι αποκρουστικό, για ό,τι δεν αντέχει να το βλέπει κανείς. Η φράση προέρχεται από τον μύθο της Μέδουσας που απολίθωνε όποιον την κοιτούσε. (Ησίοδου Θεογονία, 1270).
- Ή ταν ή επί τας : Η να την φέρεις νικητής ή να σε φέρουν πάνω της νεκρό. Ή θα καταφέρουμε ή θα αποτύχουμε, ό,τι θέλει ας γίνει.Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. ( Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16).
- Ήξεις αφήξεις : Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος δεν έχει σταθερή άποψη, αλλά αλλάζει συνεχώς γνώμη. Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του χρησμού.
-Θού, Κύριε, φυλακήν τω στόματί μου και θύραν περιοχής περί τα χείλη μου: Φύλαξέ με ,Κύριε,να μην προφέρω κάτι κακό (Ψαλμοί 140.3.).
-Θύραθεν παιδεία, θύραθεν σοφία : η εν αντιθέσει προς τη χριστιανική παιδεία, σοφία, δηλαδή η κλασική.
- Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα: Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματά τους και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια. Η φράση προέρχεται από τον αισώπειο μύθο «Ανήρ Κομπαστής», σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση (Αισώπου Μύθοι, «Ανήρ Κομπαστής»).
- Ιστός της Πηνελόπης: Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει.Η φράση είναι παρμένη από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Πηνελόπη ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα θέλοντας έτσι, να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. (Οδύσσεια, τ, 149).
- Και συ τέκνον Βρούτε; Λέγεται για κάποιον άνθρωπο, που ξαφνικά στρέφεται εναντίον μας. Τη φράση είπε ο Ιούλιος Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Bρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.
- Καυδιανά δίκρανα: Λέγεται στη φράση περνώ μέσα από τα καυδιανά δίκρανα, αναγκάζομαι να υποστώ ταπεινώσεις. Η φράση προέρχεται από την ταπεινωτική ήττα του ρωμαϊκού στρατού στον Καύδιο, στην Αππία οδό, όπου ο ρωμαϊκός στρατός υποχρεώθηκε να περάσει κάτω από ένα ζυγό σε σχήμα Π κατασκευασμένο από δόρατα (καυδιανά δίκρανα).
- Κέρας Αμαλθείας: Πλούτος, αφθονία. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, όπου η νύμφη Αμάλθεια έτρεφε τον μικρό Δία με κέρατο κατσίκας το οποίο ήταν γεμάτο με γάλα, μέλι και ό,τι άλλο επιθυμούσε ο κάτοχός του. Σύμφωνα με άλλες εκδοχές η Αμάλθεια ήταν κατσίκα και όχι νύμφη!
- Κέρβερος: Σκληρός, ανυποχώρητος. Από το όνομα του τέρατος που φύλαγε τον Άδη και δεν άφηνε κανένα να μπει μέσα.
- Κλίνη του Προκρούστη: Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος θέλει να προσαρμόσει την πραγματικότητα σ΄ ένα αυθαίρετο σχήμα, ώστε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη ο οποίος σύμφωνα με τη μυθολογία έδενε τα θύματά του στο κρεβάτι του κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, για να τους φέρει σε μήκος ίσο με το κρεβάτι.
- Κομίζω γλαύκας εις Αθήνας: Λέω πράγματα πασίγνωστα, σαν να ήταν άγνωστα.Η φράση λέγεται γιατί στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν πασίγνωστη, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κλπ. (Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301).
- Κόπρος του Αυγείου: Μαζεμένες ατασθαλίες καταστάσεις που δύσκολα διορθώνονται. Η φράση προέρχεται από έναν άθλο του Ηρακλή, όταν καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου.
- Ο κύβος ερρίφθη: Η απόφαση πάρθηκε. Τη φράση αυτήν είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο.
- Κύκνειο άσμα: Η τελευταία πράξη, το τελευταίο έργο, η τελευταία ενέργεια κάποιου. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν από τον θάνατό του. (Πλάτωνος, Φαίδων 84, Ε).
-Κυλώνειον άγος : λέγεται για ενοχή σε φοβερό έγκλημα και ιδίως για ενέργεια παράσπονδη προς ηττημένο εχθρό. Προήλθε από το γνωστό άγος του Κύλωνος. Ο Κύλων ήταν ευπατρίδης της αρχαίας Αθήνας, γαμπρός του τυράννου των Μεγάρων Θεαγένη. Ο Κύλων το 632 ή 628 π.Χ., όταν τύραννος στην Αθήνα ήταν ο Μεγακλής, επιχείρησε να καταλάβει με στρατό την Ακρόπολη με σκοπό να γίνει τύραννος της Αθήνας. Ο λαός όμως, όταν είδε τους ξένους στρατιώτες, αντί να πάει με το μέρος του, πολιόρκησε την Ακρόπολη. Δεν πέτυχε όμως την ολοκλήρωση του σκοπού του γιατί ο τότε επώνυμος άρχων της Αθήνας ο Μεγακλής, που ανήκε στην ισχυρή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών, αντέδρασε δραστήρια και αφού πολιόρκησε την Ακρόπολη ανάγκασε τον μεν Κύλωνα και τον αδελφό του να διαφύγουν στα Μέγαρα, τους δε οπαδούς του να καταφύγουν ικέτες στον βωμό της Πολιάδος Αθηνάς. Οι τελευταίοι συμφώνησαν μάλιστα με τον Μεγακλή να τους αφήσει να φύγουν, αν παραδώσουν τα όπλα τους. Παρά όμως τη συμφωνία που έκαναν τους σκότωσαν μόλις βγήκαν από την Ακρόπολη. Γι` αυτή τους την πράξη οι συγγενείς του Μεγακλή, οι Αλκμεωνίδες, καταδικάστηκαν σε εξορία, γιατί ο λαός θεώρησε ότι ο λοιμός που παρουσιάστηκε τότε στην Αθήνα είχε ως αιτία την ανόσια και ανίερη αυτή πράξη των Αλκμεωνιδών Για να εξαγνιστεί μάλιστα η πόλη, κάλεσαν από την Κρήτη τον μάντη Επιμενίδη για να κάνει θυσίες. (Πβ.Ηροδ.V.71 και Θουκ.Ι.126.)
-Κύμβαλον αλαλάζον : λέγεται για άνθρωπο που απηχεί ξένες γνώμες άκριτα. (Παύλ.ΑʼΚορινθ.ιγʼ.1).
-Λυδία λίθος : Μεταφορικά σημαίνει κάθε μέθοδος πού συντελεί στην εξακρίβωση της αλήθειας. Η λυδία λίθος ήταν μια μαύρη σκληρή πέτρα επάνω στην οποία οι δοκιμαστές, έτριβαν τα χρυσά νομίσματα για να εξακριβώσουν τη γνησιότητά τους από το ίχνος που άφηναν.
- Μέμνησο των Αθηναίων : Μην ξεχάσεις να εκδικηθείς τους αντιπάλους σου. Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στον Δαρείο υπενθυμίζοντάς του ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, γιατί συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. Ηροδότου, V.105.
- Μερίς του λέοντος : Το μεγαλύτερο μέρος το μεγαλύτερο κομμάτι. (Από τον μύθο του Αισώπου «Λέων και αλώπηξ»).
-Μετά βδελυγμίας: με αηδία, με αποστροφή.
-Μηδέν άγαν : τίποτε σε υπερβολικό βαθμό (Χίλων ή Σόλων ή Θαλής κλπ.- Θεογν.335).
- Mηδένα προ του τέλους μακάριζε: Μην καλοτυχίζεις κανένα, πριν να δεις το τέλος του. Με αυτήν τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. (Ηροδότου Ι. 32. 7).
-Μεταξύ σφύρας και άκμονος : ανάμεσα σε δύο εμπόδια, σε δύο κακά.
-Μη μου τους κύκλους τάραττε: είπε ο Αρχιμήδης στον Ρωμαίο στρατιώτη, ο οποίος τον βρήκε στην παραλία την ώρα που μελετούσε κάποιο Γεωμετρικό πρόβλημα γράφοντας στην άμμο. Όμως ο στρατιώτης έβγαλε το σπαθί του και τον σκότωσε. Αυτή του η φράση έμεινε στην ιστορία και τη χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα όταν θέλουμε ευγενικά και εντυπωσιακά να ζητήσουμε από κάποιον να μας αφήσει να κάνουμε τη δουλειά μας, χωρίς να μας ενοχλεί.
-Νήδυμος ύπνος : βαθύτατος ύπνος. (Οδύσσεια υ 79).
-Οψόμεθα εις Φιλίππους: Η φράση αυτή είναι απειλητική και έχει την έννοια «θα αναμετρηθούμε, θα λογαριαστούμε, θα έχω την ευκαιρία να ανατρέψω το εις βάρος μου αποτέλεσμα από προηγούμενη αναμέτρηση». Ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος δολοφόνησε με συνωμοσία τον Ιούλιο Καίσαρα στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ. Ο Καίσαρας όμως, παρουσιάστηκε ως φάντασμα στον Βρούτο πριν από τη μάχη που θα έδινε ο τελευταίος μαζί με τον Κάσσιο εναντίον του Αντώνιου και του Οκταβιανού στους Φιλίππους της Μακεδονίας το 42 π.Χ., λέγοντάς του «όψει δε με εις Φιλίππους» (θα ξαναϊδωθούμε στους Φιλίππους). Πράγματι, εκεί ο Βρούτος νικήθηκε, και επειδή κανένας από τους συντρόφους του δε θέλησε να τον σκοτώσει, παρά τις ικεσίες του, αυτοκτόνησε πέφτοντας πάνω στο ξίφος του.
-Πάρθιον βέλος: Η φράση προήλθε από την τακτική των Πάρθων ιππέων να γυρίζουν απότομα το σώμα τους και να χτυπούν τους αντιπάλους, ενώ οπισθοχωρούσαν. Οι Πάρθοι κατοικούσαν στη Ν.Δ. Ασία. Παροιμιώδης έμεινε η φράση “Πάρθια βέλη”, που σημαίνει ξαφνικό και ύπουλο χτύπημα.
-Περί όνου σκιάς : για ασήμαντα πράγματα. Προέρχεται από το γνωστό ανέκδοτο που είπε ο Δημοσθένης στους Αθηναίους (ενοικίαση όνου με ή ...χωρίς τη σκιά του) για να τους δείξει ότι ενδιαφέρονται για ασήμαντα πράγματα και όχι για τα σπουδαία.
-Περί πολλά τυρβάζη ( = καταπιάνεσαι με πολλά). Ο τύπος τυρβάζη είναι β’ ενικό πρόσωπο ενεστώτα του ρ. τυρβάζομαι, που σημαίνει καταπιάνομαι, ασχολούμαι με κάτι και γράφεται με -η-. Η φράση αναφέρεται στα λόγια του Χριστού προς τη Μάρθα, όταν του παραπονέθηκε ότι η αδελφή της Μαρία δεν τη βοηθούσε στην προετοιμασία πολλών φαγητών, που ήθελε να παρουσιάσει. Είπε λοιπόν ο Ιησούς: “Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά”, δηλαδή: Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και ασχολείσαι με πολλά. Τη φράση τη χρησιμοποιούμε, για να δηλώσουμε ότι κάποιος καταπιάνεται με πολλά, και όχι με αυτά που πρέπει.
- Πίθος της Πανδώρας και όχι κουτί της Πανδώρας, καθώς ο Ησίοδος αναφέρεται σε πίθον. Η λανθασμένη μορφή της φράσης οφείλεται στη μετάφραση του Έρασμου ο οποίος λανθασμένα μετέφρασε τη λέξη πίθος σε pyxis που σημαίνει κουτί: Η φράση πίθος της Πανδώρας δηλώνει τη συνδυασμένη επιδρομή συμφορών η εμφάνιση πολλών κακών ταυτόχρονα. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, κατά την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα, την πρώτη γυναίκα, ως δώρο ένα πιθάρι γεμάτο μ΄όλες τις συμφορές. Έτσι, μόλις το άνοιξε, βγήκαν έξω τα κακά, εκτός από την ελπίδα. Βλ. Θεογονία 560-612.
-Πίθος των Δαναΐδων: Σύμφωνα με μία παράδοση, οι κόρες του Δαναού, οι Δαναΐδες, καταδικάστηκαν μετά τον θάνατό τους και την κάθοδό τους στον Άδη να μεταφέρουν και να ρίχνουν αιώνια νερό σε ένα πιθάρι με τρύπες («τετρημένον πίθον»), για να τιμωρηθούν για τη δολοφονία των συζύγων τους την πρώτη νύχτα του γάμου. Αυτό έγινε στη νεότερη εποχή πολύ γνωστή έκφραση, ο «Πίθος των Δαναΐδων» ή το «άντλημα στον πίθο των Δαναΐδων», που αναφέρεται σε μια μάταιη εργασία ή κόπο χωρίς τέλος. Σε αυτό θα πρέπει να καταδικάστηκαν οι 49 από τις 50 Δαναΐδες, καθώς η μία, η Υπερμήστρα, ερωτεύθηκε τον σύζυγό της και δεν τον σκότωσε. Οι αντίστοιχες αρχαίες εκφράσεις είναι «εις τον τετρημένον πίθον αντλείν» και «άπληστος πίθος επί των πολλά εσθιόντων». Η έκφραση υπάρχει και στα γαλλικά ως «tonneau des Danaïdes». Οι «Δαναΐδων υδρείαι ατελείς» που αναφέρονται από τον Αξίοχο (371 Ε) συνδέονται με τις Ορφικές δοξασίες που μνημονεύει ο Πλάτων, με τις οποίες οι ανόσιοι και αμύητοι (Γοργίας 493 Β) αναγκάζονται να φέρουν στον Άδη «εν κοσκίνω ύδωρ» (νερό μέσα σε κόσκινο) ή να ρίχνουν νερό σε «τετρημένον πίθον». Συμβολίζει τη ματαιοπονία, όταν καταβάλλει κανείς άσκοπη ενέργεια.
-Πνέω τα λοίσθια : ψυχορραγώ, βρίσκομαι στα πρόθυρα του θανάτου. Λοίσθιος είναι ο τελευταίος, ο έσχατος. Η φράση ανάγεται στο θαύμα του Ιησού, το σχετικό με τη θεραπεία της κόρης του Ιάειρου (Μαρκ. Ε’ 21).
-Ποιούμαι την νήσσαν : Kάνω την πάπια. Το σωστό είναι ποιούμαι την νήσσαν κι όχι «ποιώ την νήσσαν», όπως θα λέγαμε «προσποιούμαι την νήσσαν». Ειδάλλως αν πούμε ποιώ την νήσσαν σημαίνει πως μαγειρεύω πάπια!
-Πύρρειος νίκη : νίκη που συνεπάγεται, όμως, τεράστιες απώλειες. Νίκη που συνεπιφέρει και στον νικητή μεγάλη φθορά, έτσι ώστε να ισοδυναμεί με ήττα. Η φράση προήλθε από την αιματηρή νίκη του Πύρρου εναντίον των Ρωμαίων στην Ηράκλεια της Ιταλίας το 280 π.Χ.
-Ρόδον το αμάραντον και μήλον το εύοσμον : λέγεται μεταφορικά συνήθως για κορίτσι αθώο και ανοιχτόκαρδο, που έχει χαρακτήρα άψογο και ύφος ανεπίληπτο (Ακάθιστος Ύμνος).
-Ρίπτω έλαιον εις την πυρά : υποδαυλίζω φιλονικία.
-Σκληρόν σοι προς κέντρα λακτίζειν : Η φράση έχει ληφθεί από την Κ. Διαθήκη (Πράξεις ΚΣΤ’ 14), την οποία απηύθυνε σε όραμα ο Ιησούς στον Παύλο (τότε Σαύλο). Του είπε τότε ο Ιησούς: “Σαούλ, Σαούλ, τι με διώκεις; σκληρόν σοι προς κέντρα λακτίζειν”. Κατά λέξη η φράση αυτή αναφέρει: “Είναι οδυνηρό να κλωτσάς πάνω σε καρφιά” .Ο Παύλος μεταστράφηκε και μεταβλήθηκε από διώκτη σε Απόστολο και κήρυκα του Χριστιανισμού. Μεταφορικά η φράση σημαίνει ότι είναι σκληρό να εναντιώνεται κανείς σε κάποιον ισχυρότερο, που κατέχει την εξουσία.
-Τενέδιος πέλεκυς: Για αμερόληπτη και αυστηρή απονομή δικαιοσύνης. Σύμφωνα με τη μυθολογία η Τένεδος ονομάστηκε έτσι προς τιμή του βασιλιά της, Τέννη. Ο Τέννης ήταν γιος του Κύκνου, βασιλιά των Κολωνών, μιας πόλης στην τρωϊκή ακτή απέναντι ακριβώς από την Τένεδο, και της Πρόκλειας. Η μητριά του Τέννη, η Φιλονόμη, κάποια στιγμή τον ερωτεύτηκε αλλά επειδή εκείνος αρνήθηκε τον έρωτά της, αυτή εκνευρισμένη έφερε τον αυλητή Μόλπο σαν ψευδομάρτυρα δήθεν ότι ήθελε να τη βιάσει και έτσι ο πατέρας του τον έβαλε σε μια λάρνακα και τον έριξε στη θάλασσα μαζί με την αδερφή του Ημιθέα. Από τότε έμεινε η φράση «Τενέδιος αυλητής» που λέγεται για όποιον λέει ψέματα. Όμως την αδικία είδε ο παππούς του, ο Ποσειδώνας, και έσωσε τους νέους, οδηγώντας τους στο νησί Λεύκοφρυ (ή Κάλυδνα), τη σημερινή Τένεδο. Εκεί λατρεύτηκε από τους κατοίκους του νησιού, ενώ του είχαν αφιερώσει ένα ιερό μέσα στο οποίο υπήρχε και το άγαλμά του. Όταν αργότερα ο Κύκνος έμαθε την αλήθεια, εκδικήθηκε τη Φιλονόμη, θάβοντάς τη ζωντανή, και πήγε στην Τένεδο για να βρει τον γιο του. Ο Τέννης όμως αρνήθηκε να τον ακούσει και έκοψε με ένα τσεκούρι το σκοινί της βάρκας με την οποία αποβιβάστηκε στο νησί. Από τότε έμεινε η παροιμιακή φράση «Τενέδιος πέλεκυς» που λέγεται για όποιον αρνείται να ακούσει παρακλήσεις και συγγνώμη, καθώς και για αυτόν που επιμένει στην αυστηρή απονομή της δικαιοσύνης.
-Υπερβαίνω τα εσκαμμένα : Η φράση έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα και υπάρχουν δύο ενναλακτικές ερμηνείες (παρόμοιες). Η πρώτη αναφέρετε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 664 π.Χ., όπου στο "άλμα εις μήκος" ή "σκάμα" όπως λέγοταν τότε, ο Σπαρτιάτης Χιόνις κατάφερε να πραγματοποίησει άλμα μεγαλύτερο των 16μ (το οποίο ήταν το μήκος του σκάματος) "ξεπερνώντας τα όρια". Παρόμοια είναι και η άλλη ερμηνεία η οποία θέλει τον Φάυλλο με καταγωγή από τον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, στους αθλητικούς αγώνες που διοργανώνονταν στους Δελφούς (τα Πύθια) να έχει πραγματοποιήσει και πάλι άλμα μεγαλύτερο από το οριοθετημένο μήκος του σκάματος. Η φράση «υπερέβη τα εσκαμμένα» σήμερα χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να πούμε ότι κάποιος ξεπέρασε τα προκαθορισμένα όρια, όταν παρεκτρέπεται, το παρακάνει.
-Φαύλος κύκλος: Λέγεται για κατάσταση όπου δε φαίνεται να υπάρχει διέξοδος, όπου κάποιος είναι έγκλειστος, χωρίς να μπορεί να βρει τον τρόπο να βγει, όπου το ένα πρόβλημα παράγει άλλο πρόβλημα, σε σχήμα κύκλου.
-Χαίνουσα πληγή: Πληγή που χάσκει, ανοιχτή πληγή.
-Χρόνου φείδου : Η έκφραση σημαίνει «κάνε οικονομία στο χρόνο σου», «ξόδευε τον χρόνο σου με σύνεση». Ανήκει στον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο, ο οποίος ήταν ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, περίφημος για τα επιγραμματικά του αποφθέγματα. Πρόκειται για ισχυρή πολιτική προσωπικότητα της εποχής του, καθώς κατείχε σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της Σπάρτης.
-Χύδην όχλος: Χυδαίος όχλος.
-Ωόν κείρεις: Ματαιοπονείς, "πιάσε τ΄αβγό και κούρευ΄ το".
-Ω του θαύματος: Σαν από θαύμα, λέγεται για κάτι απροσδόκητα καλό και θετικό.
via
[full_width]
