Συνείδηση είναι η νοητική δυνατότητα ενός οργανισμού η οποία του επιτρέπει, σε προέκταση των αισθήσεών του, να γνωρίζει και να κατανοεί τον εαυτό του, το περιβάλλον του, τα συμβαίνοντα γύρω του και μέσα του και να έχει το δυνατόν την αίσθηση της «θέσης» και της σημασίας του στον κόσμο καθώς και του αντίκτυπου των πράξεών του.
Οι ζωντανοί οργανισμοί πλην των ανθρώπων, όπως τα ζώα, θεωρούνται πως δεν έχουν συνείδηση. Παρόλα αυτά τα σκυλιά ονειρεύονται και τινάζουν τα πόδια τους σαν να κυνηγούν όταν κοιμούνται, οι γάτες εμφανίζουν ύπνο REM κλπ. Αυτό που αφήνεται να εννοηθεί είναι πως τα ζώα δεν έχουν συνείδηση του εαυτού τους και είναι κάτι που δεν αποδεικνύεται εύκολα αν ισχύει ή όχι, πέρα από το ότι φαίνονται να είναι όντα ικανά να «βιώνουν».
Η ικανότητα να βιώνει κανείς συνειδητά δε μετράται από την επιστήμη, δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη για την ποιότητα της συνείδησης μέσα από κάποιο πείραμα επαλήθευσης. Η επιστήμη ψάχνει την αντικειμενική αλήθεια, αυτή που είναι κοινή για όλους τους παρατηρητές (στην ουσία την αλήθεια που είναι ανεξάρτητη από τον παρατηρητή) ενώ η συνείδηση είναι υποκειμενική, άμεσα εξαρτώμενη από τον παρατηρητή (του εαυτού του) που διατείνεται πως βιώνει συνειδητά, και στηριζόμαστε στα όσα ο ίδιος υποστηρίζει.
Το «δύσκολο πρόβλημα»
Δεδομένου ότι δεν δεχόμαστε συνειδητότητα στην ύλη, τους νευρώνες ή την ηλεκτροχημική δραστηριότητα (που απαρτίζουν τον άνθρωπο), γεννάται το ερώτημα:
Ασυνείδητο
Το ασυνείδητο μπορεί να περιγραφεί ως εκείνο το μέρος του μυαλού το οποίο "γεννάει" πολλές νοητικές διαδικασίες, οι οποίες εκδηλώνονται στο μυαλό του ατόμου χωρίς το άτομο να γνωρίζει την ύπαρξή τους. Αυτές οι διαδικασίες περιλαμβάνουν ασυνείδητα συναισθήματα, ασυνείδητες σκέψεις ή/και ιδέες, ασυνείδητες αντιλήψεις, ασυνείδητες αντιδράσεις, συμπλέγματα, φοβίες και κρυφούς πόθους και επιθυμίες.
Η νευροεπιστήμη αποδέχεται το ασυνείδητο. Ερευνητές βρήκαν πως γρήγορες εικόνες τρομακτικών προσώπων προκαλούν ασυνείδητο άγχος και μπορούν να εντοπιστούν στον εγκέφαλο με μηχανές απεικόνισης του εγκεφάλου.