Ο Lawrence LeShan, στο κλασικό του βιβλίο ‘Εναλλακτικές Πραγματικότητες: Η Αναζήτηση για το Πλήρες Ανθρώπινο Ον’ γράφει: Μια πραγματικότητα είναι αληθινή για σένα, όταν δρας μέσα στους δικούς της όρους. Όλα τα υπόλοιπα είναι απλώς κουβέντες. Είναι έγκυρη πραγματικότητα όταν, χρησιμοποιώντας την, μπορείς να επιτύχεις τους στόχους που είναι αποδεκτοί σ΄ αυτή. Η κοινή λογική ορίζει κάθε πραγματικότητα και σε τελική ανάλυση αποφασίζει για την εγκυρότητά της.
Η δήλωση του LeShan αντανακλά μια ανακάλυψη που έγινε από μια ομάδα επιστημόνων που πειραματιζόντουσαν με μωρά. Ανακάλυψαν πως τις μοναδικές φορές που τα μωρά ξαφνιάζονταν ήταν όταν συνέβαινε κάτι σ' αυτά που καταστρατηγούσε την κοινή λογική. Αυτή η ανακάλυψη θεμελίωσε το ότι ένας βαθμός αντιληπτικής προκατάληψης αποτελεί μέρος της γενετικής μας προδιάθεσης, μια προδιάθεση που ενισχύεται από τις ποικίλες ικανότητές μας και από τον εγκέφαλό μας. Εξαρτόμαστε από την ερμηνεία που δίνουμε για τη ζωή και αποδεχόμαστε τις προκαταλήψεις αυτής της αντίληψης. Μέσα από την καθημερινή ύπαρξή μας αναγνωρίζουμε μόνο ότι είμαστε προετοιμασμένοι από πριν να δούμε.
Οι εναλλακτικές πραγματικότητες και άλλες διαστάσεις δόνησης αγνοούνται ή παρακάμπτονται πολύ συχνά γιατί δεν είμαστε ενήμεροι ότι αγνοούμε ή ότι παρακάμπτουμε οτιδήποτε. Αποδεχόμαστε ότι αντιλαμβανόμαστε και φαίνεται παράλογο αν όχι αδύνατο να πράξουμε αλλιώς. Αλλά αυτό το σφικτό πλέγμα της φυσικής αντιληπτικής προκατάληψης (κάποιες φορές αναφέρεται ως περιβαλλοντική ακεραιότητα) μπορεί να είναι βασισμένο μόνο σε υποθέσεις που προέρχονται από ατομικά συστήματα πιστεύω παρά σε γενετική προδιάθεση. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό να αποτελεί περισσότερο μια προτίμηση παρά μια προκατάληψη.
Αυτό συμβαίνει επειδή αναμειγνύουμε επίκτητες τάσεις με φυσικές αντιληπτικές δεξιότητες. Επιτρέπουμε στους αγαπημένους μας, στα σχολεία μας, στις εργασίες μας, στους συντρόφους μας, στην κοινωνία μας, στις κυβερνήσεις μας, χωρίς να συμπεριλάβουμε τις δικές μας διαισθήσεις αναφορικά με το τι νομίζουμε ότι αντιλαμβανόμαστε, να καθορίσουν και να ερμηνεύσουν τη ζωή μας. Το επιτρέπουμε αυτό επειδή είναι θεμελιωδώς ευκολότερο, πιο πρακτικό και λιγότερο επικίνδυνο, το να αποδεχτούμε παρά να αρνηθούμε τις προκαταλήψεις αμοιβαία αποδεχόμενων πεποιθήσεων. (Η κοινωνία χρωστάει την ύπαρξή της σ' αυτήν την τάση που έχουν οι άνθρωποι να αποδέχονται την άποψη της κοινής γνώμης ως προσωπική τους αλήθεια. Οι Μεσσίες χρωστάνε το θάνατό τους στην ίδια ακριβώς αρχή.)
Για να πάμε στην καρδιά του ζητήματος αυτού θα ακολουθήσουν τρία παραδείγματα σχετικά με τη φυσική προκατάληψη της αντίληψης. Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί ένα τέταρτο (στο κλείσιμο του άρθρου αυτού). Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στις παράδοξες ψευδαισθήσεις που αποκαλύπτει κάθε τέτοιο παράδειγμα:
Παράδειγμα 1
Πηγαίνετε σε μια ταινία (παλιότερα γνωστή ως εικόνα με κίνηση) για να απολαύσετε μια ωραία παράσταση, αλλά τι είναι αυτό που βλέπετε στην πραγματικότητα; Στην κυριολεξία βλέπετε τη συνεχή προβολή μιας σειράς από ακίνητα πλάνα που διακόπτονται από περιόδους σκοταδιού. Είναι η αντίληψη του τι πιστεύετε ότι βλέπετε που ενισχύει αυτό που σας φαίνεται σαν την κίνηση ενός συνεκτικού νήματος που φτιάχνει την ιστορία. Τίποτε από όσα βλέπετε δεν είναι ικανό από μόνο του για κίνηση ή για ειρμό μέχρι που εσείς, ο θεατής, τα ενισχύετε και τα δύο με το να συνδέετε μέσα στο νου σας αυτό που δείχνει ο προβολέας. Αυτό που νομίζετε ότι βλέπετε δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Μόνο η συνεχής σειρά από ανεξάρτητες μονάδες είναι αυτό που υπάρχει. Είναι ο νους σας αυτός που τις συνδέει. Οι ταινίες είναι μια οπτική ψευδαίσθηση.
Παράδειγμα 2
Κάθεστε μπροστά από την τηλεόραση για να απολαύσετε ένα καλό πρόγραμμα, αλλά τι είναι αυτό που βλέπετε στην πραγματικότητα; Στην κυριολεξία βλέπετε ένα ηλεκτρόνιο κάθε φορά (για τις ασπρόμαυρες τηλεοράσεις και τρία τη φορά για τις έγχρωμες) που πυροδοτείται στην πίσω πλευρά του κανονιού της τηλεόρασης και το οποίο προσκρούει στην οθόνη και ανάβει σαν μια μικρή φωτεινή τελεία. Ο συνεχής καταιγισμός από ηλεκτρόνια που μετατρέπονται σε φωτεινές τελείες δημιουργεί την εμφάνιση εικόνων, καθώς οι γραμμές σάρωσης κυλάνε από την κορφή προς τη βάση διαχωρίζοντας τις πληροφορίες που έρχονται (νέες τελείες) από τις πληροφορίες που πλέον εξαφανίζονται (παλιές τελείες).
Προσαρμόζετε τον δείκτη κάθετων γραμμών στην τηλεόρασή σας όχι για να απομακρύνετε τις περίεργες μπάρες που εμφανίζονται στην εικόνα, αλλά για να τοποθετήσετε τη δραστηριότητα της οθόνης μέσα στα όρια των δικών σας αντιληπτικών προτιμήσεων. Ο σωλήνας που βρίσκεται πίσω από την τηλεόραση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα κανόνι που εκτοξεύει ηλεκτρόνια στο πίσω μέρος της οθόνης. Ο νους σας συνδέει τις τελείες από τα ηλεκτρόνια σχηματίζοντας μια εικόνα που νομίζετε ότι βλέπετε, ενώ στην πραγματικότητα αγνοεί την πραγματικότητα του τι συμβαίνει. Η τηλεόραση είναι μια νοητική ψευδαίσθηση.
Προσαρμόζετε τον δείκτη κάθετων γραμμών στην τηλεόρασή σας όχι για να απομακρύνετε τις περίεργες μπάρες που εμφανίζονται στην εικόνα, αλλά για να τοποθετήσετε τη δραστηριότητα της οθόνης μέσα στα όρια των δικών σας αντιληπτικών προτιμήσεων. Ο σωλήνας που βρίσκεται πίσω από την τηλεόραση δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα κανόνι που εκτοξεύει ηλεκτρόνια στο πίσω μέρος της οθόνης. Ο νους σας συνδέει τις τελείες από τα ηλεκτρόνια σχηματίζοντας μια εικόνα που νομίζετε ότι βλέπετε, ενώ στην πραγματικότητα αγνοεί την πραγματικότητα του τι συμβαίνει. Η τηλεόραση είναι μια νοητική ψευδαίσθηση.
Παράδειγμα 3
Πηγαίνετε σε μια συναυλία για να ακούσετε καλή μουσική, αλλά τι ακούτε στην πραγματικότητα; Στην κυριολεξία ακούτε μια σειρά από νότες που χωρίζονται μεταξύ τους από διαλείμματα σιωπής. Κάθε όργανο ή φωνή μπορεί να παράγει μόνο απλούς ήχους, έναν την κάθε φορά. Είναι η αντίληψη του ακροατή που ενισχύει το μελωδικό περιεχόμενο ή την παραφωνία, αυτό που καλείται μουσική ή θόρυβος. Χωρίς τη συμμετοχή του ακροατή και την αντίληψή του σ' αυτό που ακούει, ο ήχος από μόνος του δε θα ήταν ικανός για αυτό που εμφανίζεται ως ροή. Αυτό που ακούμε ως συνεχή ήχο είναι μια δημιουργία μέσα στο ίδιο μας το μυαλό. Η μουσική είναι μια ακουστική ψευδαίσθηση.
Επειδή δεν είμαστε προετοιμασμένοι να δούμε μέσα από τις ψευδαισθήσεις της αντίληψης, αποδεχόμαστε αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως μια πλήρη αλήθεια για το τι υπάρχει. Η πραγματικότητα, στην στενότερη έννοιά της, είναι ένα προϊόν που το δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι και διατηρείται από τη δική μας αντίληψη. Το ζήτημα της πραγματικότητας μπορεί ωστόσο να μας ξεγελάσει.
Βέβαια, ο μη συνειδητός νους κανονικά επεξεργάζεται δισεκατομμύρια κομμάτια πληροφορίας κάθε δευτερόλεπτο. Ας προσθέσουμε σ΄ αυτό το σχήμα ένα πρόσφατο επιστημονικό εύρημα ότι ο μέσος άνθρωπος σήμερα προσλαμβάνει 65.000 περισσότερα bits πληροφορίας και ερεθισμάτων για κάθε μέρα που είναι σε εγρήγορση απ' όσο προσλάμβαναν οι πρόγονοί του τον αμέσως προηγούμενο αιώνα. Πράγματι, οι εγκέφαλοί μας σήμερα βομβαρδίζονται διαρκώς και λιγότερο από το ένα τοις εκατό των εισερχομένων πληροφοριών προφτάνει να φτάσει στο συνειδητό νου. Μέσα σε ένα κλάσμα δευτερολέπτου, πάνω από το 99% των πληροφοριών έχουν φιλτραριστεί.
Η περιοχή του συστήματος εγκέφαλος-νους που διεκπεραιώνει το φιλτράρισμα είναι ο δικτυωτός σχηματισμός, μια μικρή μάζα από στενά πακεταρισμένα νευρικά κύτταρα που βρίσκονται στον κεντρικό πυρήνα του εγκεφαλικού στελέχους, κάτω από το μεταιχμιακό εγκεφαλικό σύστημα. Αυτό που οδηγεί το φιλτράρισμα όμως, είναι η αντιληπτική μας προτίμηση και όχι αναγκαστικά οι γενετικά καθορισμένες αντιληπτικές προτιμήσεις μας.
Ωστόσο, ούτε η φυσική μας προδιάθεση ούτε οι προτιμήσεις που αποκτάμε καθώς ωριμάζουμε είναι αναγκαίο να μας εμποδίσουν από την πληρότητα της αληθινής αντίληψης που θα μπορούσε ο καθένας μας να επιτύχει. Αυτό που είναι αυτόματο, ακόμα και για τη βρεφική ηλικία, μπορεί να μετατραπεί, να επεκταθεί, να προαχθεί ή να αλλάξει.
Θυμάστε την παιδική ιστορία με τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα; Η ιστορία αναφέρει έναν Αυτοκράτορα που είχε ξεγελαστεί από έναν απατεώνα να αγοράσει μια αόρατη φορεσιά, που είχε προετοιμαστεί και ραφτεί στα μέτρα του με μεγάλη φροντίδα. Εφόσον ο Αυτοκράτορας είχε πειστεί με την ιστορία αυτή, κανένας από τους υπηρέτες του δεν τολμούσε να διαφωνήσει μαζί του φοβούμενος για όσα υπέθετε ότι θα του έκανε ο Αυτοκράτορας εάν τολμούσε να πει μια διαφορετική κουβέντα. Μια δημόσια παρέλαση κανονίστηκε στη συνέχεια ώστε να δείξει ο Αυτοκράτορας τη νέα του φορεσιά. Καθώς ο Αυτοκράτορας περπάτησε καμαρωτά ανάμεσα στο πλήθος, ένας μικρός αναγνώρισε την αλήθεια της όλης κατάστασης και φώναξε, "Έϊ, κοιτάξτε, ο Αυτοκράτορας είναι γυμνός!" (Τα παιδιά παρεμπιπτόντως, έχουν την ελάχιστη ποσότητα μαθημένων αντιληπτικών προκαταλήψεων που μπλοκάρουν την πραγματική αντίληψη και έτσι έχουν πιο καθαρό μυαλό. Προσεγγίζουν τις καταστάσεις άμεσα, όχι έμμεσα).
Σταδιακά, κατά τη διάρκεια των ζωών μας αποδεχόμαστε, αποφασίζουμε και ενστικτωδώς ολοκληρώνουμε δομημένα μοντέλα σκέψης αναφορικά με το τι θα πιστέψουμε και τι θα απορρίψουμε. Αυτά τα νοητικά μοντέλα (αντιληπτικές προτιμήσεις) δημιουργούν τα φίλτρα (στενά πακεταρισμένα νευρικά κύτταρα) που μας εμποδίζουν να έχουμε επίγνωση για αυτά που αρνούμαστε να μάθουμε. Όπως ο Αυτοκράτορας και οι υπηρέτες του που ο καθένας τους αποδέχτηκε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα ως αληθινή και απέρριψε οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική.
Μιλώντας από την άποψη της γενετικής, αυτό το φίλτρο των εισερχομένων λειτουργεί σαν μια βαλβίδα διακοπής αφαιρώντας από τον συνειδητό νου τη δυνατότητα να πιάσει ορισμένες πληροφορίες, αγνοώντας κάποιες πληροφορίες που μπορούν να έχουν αξία. Χωρίς αυτό το φίλτρο θα ήμασταν ασφαλώς ανεπαρκείς και αναποτελεσματικοί, δε θα μπορούσαμε ούτε να αποκρυπτογραφήσουμε τον κόσμο ούτε και να πάρουμε αποφάσεις, αλλά ούτε ακόμα και να εστιάσουμε την προσοχή μας. Κι εκεί βρίσκεται το πρόβλημα.
Μπορούμε να το παρακάνουμε. Να μπλοκάρουμε περισσότερα από όσα χρειάζεται. Μπορούμε να δημιουργήσουμε τόσα πολλά τυφλά σημεία, ώστε να γίνουμε σαν τυφλοί ή σε κατάσταση ύπνωσης ή μισοκοιμισμένοι ή παγιδευμένοι σε διάφορα στερεότυπα ανοησίας και φανατισμού. Μπορούμε να ξεγελάσουμε τον ίδιο τον εαυτό μας.
Ο Daniel Goleman αναφέρθηκε σ΄ αυτήν την κατάσταση στα 'Ζωτικά Ψέματα, Απλές Αλήθειες', όπου και σημειώνει: Το μεγαλύτερο αντίδοτο της πλάνης είναι η διορατικότητα, που είναι απλά το να βλέπεις τα πράγματα όπως πραγματικά είναι. Όπως ο μικρός στο πλήθος φώναξε στον Αυτοκράτορα και είπε την αλήθεια που οι άλλοι είχαν επιλέξει να αγνοήσουν, μας ωφελεί όταν μας προσφέρεται μια φρέσκια οπτική και βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα πρόκληση.
Ο Daniel Goleman αναφέρθηκε σ΄ αυτήν την κατάσταση στα 'Ζωτικά Ψέματα, Απλές Αλήθειες', όπου και σημειώνει: Το μεγαλύτερο αντίδοτο της πλάνης είναι η διορατικότητα, που είναι απλά το να βλέπεις τα πράγματα όπως πραγματικά είναι. Όπως ο μικρός στο πλήθος φώναξε στον Αυτοκράτορα και είπε την αλήθεια που οι άλλοι είχαν επιλέξει να αγνοήσουν, μας ωφελεί όταν μας προσφέρεται μια φρέσκια οπτική και βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα πρόκληση.
Χρειαζόμαστε τη φυσική γενετική μας προδιάθεση για να αντιληφθούμε τη συνέχεια της κίνησης και τη συνάφεια της μορφής έτσι ώστε να μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε σχέσεις και να κάνουμε συγκρίσεις. Χρειαζόμαστε ακόμα και τις προκαταλήψεις που προέρχονται από αμοιβαία παραδεχόμενες πεποιθήσεις, εφόσον αυτές ακριβώς οι προτιμήσεις και οι προλήψεις μας παρέχουν τα φίλτρα που μας αφήνουν αρκετό χρόνο και χώρο για να αναπτύξουμε κοινωνικές δεξιότητες. Αλλά όλα αυτά τα χρειαζόμαστε με μέτρο. Αυτό σημαίνει πως θα ήταν σοφό, κάθε ένας από εμάς, να κάνουμε περιοδικό απολογισμό στα φίλτρα μας αυτά, να τα επαναξιολογούμε και συνειδητά να αποφασίζουμε εάν λειτουργούν για το καλό μας. Κάνοντας κάτι τέτοιο είναι πιθανό να βρούμε πως κάποια από αυτά δεν είναι μόνο ξεπερασμένα και απαρχαιωμένα, αλλά επίσης πως ποτέ δεν τα χρειαζόμασταν καν.
Αλλά τι γίνεται με την συμπαγή φύση της συνήθους πραγματικότητας;
Τα παραδείγματα που έχουν μέχρι στιγμής δοθεί δείχνουν πως έχουμε ικανότητες που ενδυναμώνουν την εμφάνιση μιας συμπαγούς φύσης στο περιβάλλον. Ναι, είναι πιθανό για εμάς να επαναπρογραμματίσουμε όλες τις αντιληπτικές μας ικανότητες, να τις διευρύνουμε, έτσι ώστε το παράθυρο θέασής μας να χωράει περισσότερες περιοχές. Μπορούμε να κερδίσουμε νέα πρόσβαση στις ικανότητές μας αυτές και να διώξουμε καθώς και να βελτιώσουμε προτιμήσεις και συστήματα πεποιθήσεων. Ωστόσο, όταν χτυπάει κανείς στην άκρη μιας καρέκλας το δάκτυλό του πονάει, πράγμα που σημαίνει ότι αυτά που εμφανίζονται συμπαγή είναι πράγματι συμπαγή και αντιδρούν σύμφωνα με αυτήν την ιδιότητα. Άρα η ερώτηση παραμένει: Είναι η συμπαγής πραγματικότητα όντως συμπαγής;
Ο διαλογισμός και άλλες ανάλογες πρακτικές μας βοηθούν να εκγυμνάσουμε την αντίληψή μας έτσι ώστε οι ακολουθίες της κίνησης και της ακινησίας (όπως περιγράφηκαν στα 3 προηγούμενα παραδείγματα του παρόντος άρθρου) να εμφανίζονται ταυτόχρονα και ξεχωριστά την ίδια στιγμή. Μια επιθανάτια εμπειρία ή μια πνευματική αφύπνιση σπρώχνει τη δυναμικότητα του εγκεφάλου μας ακόμα πιο μακριά. Μια τέτοια εγκεφαλική μετακίνηση μπορεί να καθαρίσει τα φίλτρα, τα όρια και τις πεποιθήσεις μας με τέτοιο τρόπο που μας επιτρέπει να γλιστρήσουμε μέσα από τις ρωγμές της αντίληψης σε εναλλακτικές και συνυπάρχουσες πραγματικότητες.
Αυτή η χαοτική σύγκλιση πληροφοριών στην αρχή μας αποπροσανατολίζει αλλά τελικά μπορούμε να οδηγηθούμε στην πηγή της καθαρότητας και της διαίσθησης που είχε σκεπαστεί λόγω προκαταλήψεων που καλλιεργήσαμε από τη γέννησή μας και λόγω των επίκτητων φίλτρων της αντίληψής μας. Καθώς η συνείδηση μπαίνει σε μια άλλη κατάσταση, όπως μπορεί να συμβεί σε κάποια από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, αλλάζει η αίσθηση του χρόνου και του χώρου. Ο κόσμος μοιάζει σα να επανασυντάσσεται και η συμπαγής φύση της πραγματικότητας μοιάζει πλέον να μην είναι τόσο συμπαγής. Αυτό αποτελεί μια δραματική αλλαγή της αντίληψης.
Αυτή η χαοτική σύγκλιση πληροφοριών στην αρχή μας αποπροσανατολίζει αλλά τελικά μπορούμε να οδηγηθούμε στην πηγή της καθαρότητας και της διαίσθησης που είχε σκεπαστεί λόγω προκαταλήψεων που καλλιεργήσαμε από τη γέννησή μας και λόγω των επίκτητων φίλτρων της αντίληψής μας. Καθώς η συνείδηση μπαίνει σε μια άλλη κατάσταση, όπως μπορεί να συμβεί σε κάποια από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, αλλάζει η αίσθηση του χρόνου και του χώρου. Ο κόσμος μοιάζει σα να επανασυντάσσεται και η συμπαγής φύση της πραγματικότητας μοιάζει πλέον να μην είναι τόσο συμπαγής. Αυτό αποτελεί μια δραματική αλλαγή της αντίληψης.
Στη νευτώνεια φυσική θεωρείται ότι η εκδήλωση της ενέργειας δημιουργεί τον χρόνο λόγω της ταλάντωσής της και τον χώρο λόγω των ξεχωριστών μηκών κύματος, δηλαδή ότι ο χώρος και ο χρόνος αποτελούν ιδιότητες της ενέργειας. Όπου δεν υπάρχει ενέργεια δεν υπάρχει ούτε χώρος ούτε και χρόνος. Δεν υπάρχει τίποτε. Μια κλασική προτεινόμενη εξήγηση αυτού του φαινομένου είναι η ακόλουθη: οι επαναλαμβανόμενοι κύκλοι που αντιστοιχούν στην ταλάντωση της ενέργειας δημιουργούν αυτό που ονομάζουμε χρόνο. Όταν η ενέργεια ταλαντώνεται με συνεχή τρόπο οι δυνάμεις που εμπεριέχονται σ' αυτή διαχωρίζονται σε δύο πόλους έλξης.
Η έλξη μεταξύ των πόλων κάνει την ενέργεια να κινείται προς τον έναν και τον άλλο πόλο σε μια παλμική κίνηση. Αυτή η παλμική κίνηση δημιουργεί ένα ημιτονοειδές κύμα και το μήκος αυτού του κύματος μεταξύ των πόλων είναι αυτό που καλούμε χώρο. Καθώς η ενέργεια ταλαντώνεται μπρος και πίσω μεταξύ των πόλων μοιάζει σα να στέκεται σε κάθε πόλο πριν ξεκινήσει τη νέα ταλάντωση. Έτσι η ενέργεια φαίνεται ότι είναι είτε σε κίνηση είτε σε ακινησία καθώς συμπεριφέρεται με αυτόν τον παλμικό τρόπο. Μπρος και πίσω, κίνηση και ακινησία.
Η έλξη μεταξύ των πόλων κάνει την ενέργεια να κινείται προς τον έναν και τον άλλο πόλο σε μια παλμική κίνηση. Αυτή η παλμική κίνηση δημιουργεί ένα ημιτονοειδές κύμα και το μήκος αυτού του κύματος μεταξύ των πόλων είναι αυτό που καλούμε χώρο. Καθώς η ενέργεια ταλαντώνεται μπρος και πίσω μεταξύ των πόλων μοιάζει σα να στέκεται σε κάθε πόλο πριν ξεκινήσει τη νέα ταλάντωση. Έτσι η ενέργεια φαίνεται ότι είναι είτε σε κίνηση είτε σε ακινησία καθώς συμπεριφέρεται με αυτόν τον παλμικό τρόπο. Μπρος και πίσω, κίνηση και ακινησία.
Καθώς η αιώρηση μεταξύ των πόλων αυξάνει την ταχύτητά της, οι πόλοι υποχωρούν προς τα πίσω μέχρι που να συγκλίνουν σε μια κατάσταση όπως αυτή που υπήρχε πριν διαχωριστούν. Όμως αντίστροφα, όταν η ταχύτητα της αιώρησης μεταξύ των πόλων μειώνεται οι πόλοι διαχωρίζονται και τραβιούνται μακριά, δημιουργώντας όλο και περισσότερο χώρο καθώς η απόσταση της αιώρησης αυξάνει σε μήκος και πλάτος. Εάν η ενέργεια δεν είχε αυτήν την ιδιότητα της ταλάντωσης η δημιουργία όπως την ξέρουμε δε θα υπήρχε.
Η παρατήρηση και η μελέτη του φαινομένου αυτού είναι ωστόσο αρκετά περίπλοκη, γιατί σύμφωνα με τους επιστήμονες δεν μπορεί κανείς να παρατηρήσει την κίνηση και την ακινησία ταυτόχρονα, ακόμα και δεδομένου του γεγονότος πως αποτελούν πτυχές της ίδιας βασικής δραστηριότητας. Στην κβαντική φυσική η αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg δηλώνει ότι κάθε προσπάθεια παρατήρησης του μικρόκοσμου μπορεί να επιδράσει σε αυτό που παρατηρείται.
Εξαιτίας αυτού του γεγονότος δεν μας είναι δυνατό να αποδείξουμε ότι υπάρχει πλήρης κίνηση ή πλήρης ακινησία. Ούτε υπάρχει κάποιος τρόπος για να γνωρίσουμε με σιγουριά εάν οι προσπάθειες για να μετρήσουμε αντικείμενα ή γεγονότα μεταβάλλει κατά οποιονδήποτε τρόπο αυτό το οποίο μετράται.
Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν το γεγονός, ότι αυτά που φαίνονται βέβαια στην πραγματικότητα είναι αβέβαια. Κάτι που μοιάζει με ένα άλλο παράδοξο: ο φυσικός μας κόσμος ενώ φαίνεται ότι είναι συμπαγής στην πραγματικότητα δεν είναι.
Εξαιτίας αυτού του γεγονότος δεν μας είναι δυνατό να αποδείξουμε ότι υπάρχει πλήρης κίνηση ή πλήρης ακινησία. Ούτε υπάρχει κάποιος τρόπος για να γνωρίσουμε με σιγουριά εάν οι προσπάθειες για να μετρήσουμε αντικείμενα ή γεγονότα μεταβάλλει κατά οποιονδήποτε τρόπο αυτό το οποίο μετράται.
Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν το γεγονός, ότι αυτά που φαίνονται βέβαια στην πραγματικότητα είναι αβέβαια. Κάτι που μοιάζει με ένα άλλο παράδοξο: ο φυσικός μας κόσμος ενώ φαίνεται ότι είναι συμπαγής στην πραγματικότητα δεν είναι.
Έτσι, όταν κάποιος κάθεται ακίνητος στην καρέκλα του, τα μόρια του σώματός του δονούνται, όλη η ύλη του περιβάλλοντος δονείται, η γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της και γύρω από τον ήλιο και ακόμα και το ίδιο το σύμπαν όπως το καταλαβαίνουμε, συνεχώς διαστέλλεται. Παρόλο που νομίζουμε πως αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει ακινησία, στην πραγματικότητα είναι αδύνατο να το συλλάβουμε γιατί κάθε ακινησία είναι γεμάτη με κίνηση.
Μόνο αν μπορούσαμε να διαχωρίσουμε κάποιες πτυχές από το όλον θα μπορούσαμε να είμαστε βέβαιοι για το εάν αυτό που νομίζουμε ότι υπάρχει πράγματι υπάρχει, τότε θα μπορούσαμε να το μελετήσουμε, να το εξετάσουμε, να το παρατηρήσουμε, να το αναλύσουμε και να το μετρήσουμε. Αλλά δεν μπορούμε ποτέ να μετρήσουμε ταυτόχρονα όλες τις πτυχές του όλου, ούτε μπορούμε να μετρήσουμε με βεβαιότητα και ν αποδείξουμε, αυτό που μας φαίνεται αληθινό.
Ο διαχωρισμός θα μας βοηθούσε να είμαστε αντικειμενικοί, αλλά μόνο το όλο ως όλο μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε προοπτική και συνάφεια με το περιβάλλον. Αυτό που μοιάζει να είναι όλο στην πραγματικότητα αποτελείται από μυριάδες μονάδες. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται πως αποτελείται από μυριάδες μονάδες δεν είναι τίποτε άλλο από συσχετιζόμενα τμήματα ενός συνδεδεμένου όλου.
Τίποτε δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κάτι άλλο, δεν μπορούμε όμως να αλληλεπιδράσουμε ταυτόχρονα με τις δύο αυτέ πτυχές. Κι εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη ψευδαίσθηση. Λόγω του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι δεξιότητές μας και λόγω του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται την πληροφορία, είμαστε προετοιμασμένοι να αντιλαμβανόμαστε καθετί ως ολόκληρο και ως συμπαγές ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Αυτή η πραγματικότητα που πιστεύουμε ότι υπάρχει φαίνεται πραγματική εξαιτίας του τρόπου που οι πληροφορίες συνδέονται μεταξύ τους μέσα στα όρια του εγκεφάλου μας.
Ο διαχωρισμός θα μας βοηθούσε να είμαστε αντικειμενικοί, αλλά μόνο το όλο ως όλο μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε προοπτική και συνάφεια με το περιβάλλον. Αυτό που μοιάζει να είναι όλο στην πραγματικότητα αποτελείται από μυριάδες μονάδες. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται πως αποτελείται από μυριάδες μονάδες δεν είναι τίποτε άλλο από συσχετιζόμενα τμήματα ενός συνδεδεμένου όλου.
Τίποτε δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κάτι άλλο, δεν μπορούμε όμως να αλληλεπιδράσουμε ταυτόχρονα με τις δύο αυτέ πτυχές. Κι εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη ψευδαίσθηση. Λόγω του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι δεξιότητές μας και λόγω του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται την πληροφορία, είμαστε προετοιμασμένοι να αντιλαμβανόμαστε καθετί ως ολόκληρο και ως συμπαγές ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Αυτή η πραγματικότητα που πιστεύουμε ότι υπάρχει φαίνεται πραγματική εξαιτίας του τρόπου που οι πληροφορίες συνδέονται μεταξύ τους μέσα στα όρια του εγκεφάλου μας.
Παράδειγμα 4
Η κβαντική φυσική λέει πως οτιδήποτε υπάρχει, στην πραγματικότητα ταλαντεύεται μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας περίπου ένα δισεκατομμύριο φορές το δευτερόλεπτο. Κατά τη διάρκεια ενός στιγμιότυπου η ύπαρξη φωτίζεται και καθετί είναι εμφανές και κατά τη διάρκεια του αντίθετου στιγμιότυπου υπάρχει μόνο σκοτάδι και τίποτε δεν μπορεί να είναι ορατό. Ύπαρξη και μη ύπαρξη, μπρος και πίσω, κίνηση και ακινησία.
Η αντιληπτική προκατάληψη που έχουμε σταδιακά δομήσει είναι αυτή που μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε καθετί ως συνεχόμενο και συμπαγές. Αυτή η φυσική προκατάληψη μας προστατεύει από το γεγονός ότι η κίνηση και η ακινησία αποτελούν διαδοχικές περιπτώσεις. Βλέπουμε συμπαγή αντικείμενα και συνεχόμενες κινήσεις και νομίζουμε πως τα βλέπουμε και τα δύο ταυτόχρονα, όταν αυτό δεν συμβαίνει στην ουσία. Ο κόσμος γύρω μας υπάρχει όπως τον αντιλαμβανόμαστε εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο τον αντιλαμβανόμαστε. Η δημιουργία, όπως νομίζουμε ότι υπάρχει, είναι μια φυσική ψευδαίσθηση.
Η αντιληπτική προκατάληψη που έχουμε σταδιακά δομήσει είναι αυτή που μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε καθετί ως συνεχόμενο και συμπαγές. Αυτή η φυσική προκατάληψη μας προστατεύει από το γεγονός ότι η κίνηση και η ακινησία αποτελούν διαδοχικές περιπτώσεις. Βλέπουμε συμπαγή αντικείμενα και συνεχόμενες κινήσεις και νομίζουμε πως τα βλέπουμε και τα δύο ταυτόχρονα, όταν αυτό δεν συμβαίνει στην ουσία. Ο κόσμος γύρω μας υπάρχει όπως τον αντιλαμβανόμαστε εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο τον αντιλαμβανόμαστε. Η δημιουργία, όπως νομίζουμε ότι υπάρχει, είναι μια φυσική ψευδαίσθηση.
