Μπορείς πραγματικά να θυματοποιήσεις τον εαυτό σου, το σύντροφο σου ή τα παιδιά σου, αν δώσεις στον ακραίο ανταγωνισμό την πρώτη θέση στη φιλοσοφία σου ή τη συμπεριφορά σου.
Οι σχολές που απαιτούν παντού άριστα από τους φοιτητές και τους σπρώχνουν σε απάνθρωπο, συχνά, ανταγωνισμό μεταξύ τους, μπορεί τελικά να παράγουν μερικά “αστέρια” πρώτου μεγέθους.
Αλλά αυτό είναι που θέλεις εσύ για τον εαυτό σου;
Την υπερθέρμανση και την υπερσυμπίεση ενός “αστέρα”;
Και τι νομίζεις ότι θα γίνει, αν τελικά όλοι σε θεωρούν πραγματικά τον καλύτερο;
Αν χρειάζεσαι αυτή την αναγνώριση για να δυναμώσει το εγώ σου, τότε επιβεβαιώνεσαι από τα χειροκροτήματα των άλλων κι όχι από μέσα σου – κι αυτό είναι ένα από τα πιο σίγουρα σημάδια της ανασφάλειας και της έλλειψης αυτοεκτίμησης.
Το χειρότερο, όμως, είναι το άλλο: αν η αξία σου ως ανθρώπινου πλάσματος στηρίζεται στην επιτυχία σου σε κάποιο τομέα ή στο γεγονός ότι βρίσκεσαι στην κορυφή και ξεπερνάς όλους τους άλλους, τι θα κάνεις όταν θα πάψουν τα χειροκροτήματα και δεν θα είσαι πια στην κορυφή;
Θα καταρρεύσεις, γιατί τότε δε θα έχεις πια κανένα λόγο να αισθάνεσαι σπουδαίος.
Ο ανταγωνισμός αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες αυτοκτονιών στη χώρα μας.
Θύματά του είναι κυρίως οι άνθρωποι που ένιωθαν σπουδαίοι, όσο ξεπερνούσαν το διπλανό τους.
Όταν “απέτυχαν” σ’ αυτό, έχασαν την αίσθηση της προσωπικής τους αξίας και αποφάσισαν πως δεν άξιζε να ζουν τη θλιβερή ζωή τους.
Το ποσοστό αυτοκτονιών στα παιδιά μεταξύ οκτώ και δώδεκα χρόνων μεγάλωσε κατά τετρακόσια τοις εκατό από το 1967.
Φανταστείτε: μικρά παιδιά να αυτοκτονούν, πιστεύοντας πως η ζωή τους δεν έχει αξία, τις περισσότερες φορές μόνο και μόνο επειδή πιστεύουν ότι πρέπει να ξεπεράσουν τα άλλα παιδιά για να έχουν αξία·
Το άγχος να μπουν στη σχολική ομάδα, να πάρουν μεγάλους βαθμούς, να ικανοποιήσουν τους στόχους των γονιών τους και να ευχαριστήσουν τους πάντες: όλα αυτά δεν είναι αξίες ζωής, που θα έκαναν έναν υγιή άνθρωπο, να βάλει σε κίνδυνο τη ζωή του- κι ακόμα λιγότερο να την αφαιρέσει ηθελημένα-, για χάρη τους.
Όλα τα ανθρώπινα πλάσματα αξίζει να ζήσουν και μπορούν να ζήσουν με ευτυχία και αυτοεκπλήρωση, χωρίς να κοιτάζουν συνεχώς τους άλλους για να βρουν την αξία τους.
Αντίθετα, μάλιστα, οι άνθρωποι που λειτουργούν αρμονικά δεν επιδιώκουν να είναι καλύτεροι από τον καθένα.
Ψάχνουν μέσα τους να βρουν τους στόχους της ζωής τους και ξέρουν ότι ο ανταγωνισμός θα εκτρέψει μάλλον τις προσπάθειές τους, παρά θα τους βοηθήσει να καταφέρουν αυτό που επιθυμούν.
Μην ξεχνάς ότι όταν βρίσκεσαι στην κατάσταση που ονομάζεται “ανταγωνισμός”, έχεις κάποιον άλλον μπροστά σου για σύγκριση.
Κι όταν χρειάζεται να κοιτάξεις έξω από σένα για να εκτιμήσεις την αξία σου, αυτό σημαίνει ότι δεν κατευθύνεις εσύ τη ζωή σου.
Είναι προτιμότερο να κοιτάζεις μέσα σου, παρά να μετριέσαι με το διπλανό σου.
ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Ο Άλεξ ήταν γύρω στα σαράντα πέντε.
Ήρθε να με συμβουλευτεί ύστερα από μία μέτριας σοβαρότητας καρδιακή προσβολή και δύο γαστρορραγίες.
Ήταν το τέλειο παράδειγμα επιχειρησιακού διευθυντή που πέτυχε εντυπωσιακά, αλλά σε βάρος της ψυχικής, σωματικής και κοινωνικής του υγείας.
Ο γάμος του καταστράφηκε, γιατί η γυναίκα του αρνήθηκε να είναι παντρεμένη μ’ ένα φάντασμα.
Η υγεία του βρισκόταν σε σοβαρό κίνδυνο και, παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος έσπρωχνε τα πράγματα στα άκρα.
Είχε γίνει ένας χρόνιος «κοινωνικός» πότης (αλκοολικός), ενώ παράλληλα ζούσε δυο ή τρεις εξίσου άδειες ερωτικές ιστορίες με νεότερες γυναίκες.
Ο Άλεξ ήταν μαχητικός τύπος και είχε επιδιώξει με μανία την ακαδημαϊκή επιτυχία, στα πανεπιστημιακά του χρόνια.
Ήταν ένας από τους νεότερους προέδρους μιας πολύ μεγάλης εταιρείας.
Και παρ’ όλα αυτά, αν συζητούσες αρκετή ώρα μαζί του, θα έβλεπες καθαρά ότι μόνο κερδισμένος δεν ήταν.
Είχε ποτιστεί με το πνεύμα του ανταγωνισμού κι αυτό τον είχε φέρει επικίνδυνα κοντά στην αυτοκτονία, ανεξάρτητα αν θα τη διέπραττε άμεσα, με χάπια ή με περίστροφο, ή μέσα από ένα τρόπο ζωής, που θα τον οδηγούσε στον τάφο.
Ο τόνος της συμβουλευτικής μας επαφής ήταν άμεσος και αποφασιστικός.
Επισήμανα στον Άλεξ ότι σκότωνε τον εαυτό του, επειδή είχε βάλει την επιτυχία στον κόσμο των επιχειρήσεων πάνω απ’ οτιδήποτε, ακόμα και από την ίδια του τη ζωή.
Είχε αγνοήσει συστηματικά όλα τα πράγματα που έλεγε ότι είχαν αξία γι’ αυτόν.
Περνιόταν για τολμηρός, αλλά όσο καλός «διευθυντής» κι αν ήταν, έδειχνε ιδιαίτερη απροθυμία ή φόβο να διευθύνει τη ζωή του προς την κατεύθυνση της ευτυχίας.
Έλεγε πως ήθελε αγάπη, αλλά αγνοούσε αυτούς που τον αγαπούσαν.
Έλεγε πως ζητούσε την ηρεμία, αλλά σπαταλούσε όλες τις στιγμές του σε μια πυρετώδη δραστηριότητα.
Έλεγε πως ήθελε να είναι καλός πατέρας, αλλά ποτέ δεν πέρασε πάνω από λίγα λεπτά τη μέρα με τα παιδιά του.
Έλεγε πως ήθελε την υγεία και την ασφάλεια, αλλά πέρα από την καρδιακή προσβολή και τα δυο του έλκη, είχε ανεβάσει την πίεσή του στα ύψη.
Στην πραγματικότητα, όλα όσα έλεγε ο Άλεξ έρχονταν σε άμεση αντίθεση με τη συμπεριφορά του.
Η πρώτη μου κίνηση ήταν να παροτρύνω τον Άλεξ να βάλει μικρούς καθημερινούς στόχους στον εαυτό του, αποφεύγοντας προσωρινά την άμεση και ολοκληρωτική επανατοποθέτηση της ζωής του.
Θα αποφάσιζε να φεύγει από το γραφείο μια συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα, ανεξάρτητα από το πόσο σημαντικό ήταν το συμβούλιο στο οποίο μετείχε.
Αυτό του δίδαξε πως η δουλειά δεν απαιτούσε τελικά την παρουσία του σε κάθε συμβούλιο.
Παράλληλα, μπορούσε να κανονίσει να περνάει ένα απόγευμα με τα δυο παιδιά του, θεωρώντας τη συνάντηση αυτή απαράβατη.
Ύστερα από λίγο διάστημα ο Άλεξ ανέπτυξε νέες, μη-ανταγωνιστικές και ηρεμότερες συμπεριφορές.
Έμαθε να επιβραδύνει το ρυθμό του, να μην απαιτεί από τον εαυτό του πράγματα που προϋπέθεταν υπεράνθρωπη δύναμη και να πάψει να επιμένει να γίνει η οικογένειά του όπως ήθελε αυτός.
Μπόρεσε να φτάσει σε μια δοκιμαστική συμφιλίωση με τη γυναίκα του και ήρθαν μαζί στη συμβουλευτική συνεδρία.
Ο Άλεξ έμαθε σιγά σιγά να χαλαρώνει, μέσα από την απόκτηση νέου τρόπου σκέψης και συμπεριφορών επιβράδυνσης του ρυθμού του, να μειώνει την υπερβολική αφοσίωσή του στη δουλειά και να ζει αυτά που θεωρούσε στόχους ζωής.
Δυο χρόνια αργότερα, ενώ ο Άλεξ και η οικογένειά του είχαν πάψει από καιρό να έρχονται στις συμβουλευτικές συνεδρίες, παραιτήθηκε τελικά από τη δουλειά του και εγκατέλειψε το καμίνι της Νέας Υόρκης, πηγαίνοντας στη Μοντάνα, σε μια κτηνοτροφική φάρμα.
Είχε το θάρρος να εγκαταλείψει ένα πολύ μεγάλο εισόδημα, εισπράττοντας όμως πολύ πιο σημαντικά κέρδη, δηλαδή μια πιο ήρεμη ζωή, που τον γέμιζε εσωτερικά.
Η παραπάνω ιστορία δεν είναι φανταστική.
Ο Άλεξ είναι ένα αληθινό πρόσωπο, που έκανε μια σωτήρια μεταβολή στη ζωή του.
Πρώτα, όμως, του χρειάστηκε να ξανασκεφτεί θέματα, που κάποτε ήταν εκτός συζήτησης, και να μάθει πως ο ανταγωνισμός δεν είναι η ουσία της ζωής.
Έμαθε μια βασική αλήθεια, που την επαναλαμβάνουν οι φιλόσοφοι δια μέσου των αιώνων: ουκ εν τω πολλώ το εύ.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ
Μερικές φορές χρειάζεται να φάει κανείς μια δυνατή κλωτσιά, σαν αυτή που έφαγε ο Άλεξ, για να συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι είναι πιο σημαντικοί από τα πράγματα.
Κινδυνεύεις να γίνεις ένα θύμα πρώτης γραμμής, αν έχεις σε μεγαλύτερη προτεραιότητα την απόκτηση υλικών αγαθών και όχι την ανθρώπινη ζωή, ιδιαίτερα τη δική σου.
Αν αφιερώσεις τον εαυτό σου σε πράγματα, γεγονότα ή χρήματα, το πιο πιθανό είναι να απογοητευτείς βαθιά.
Εκείνοι που προσανατολίζονται αποκλειστικά και μόνο στα πράγματα, έχουν μεγάλες δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους άλλους.
Βρίσκουν ότι η κουβέντα με τους άλλους ανθρώπους είναι αγγαρεία – και γι’ αυτό τις περισσότερες φορές προτιμούν να μιλούν στους άλλους αντί με τους άλλους, να τους διατάζουν και να τους χρησιμοποιούν, προκειμένου ν’ αποκτήσουν πράγματα.
Οι άνθρωποι που εισπράττουν τις διαταγές ενοχλούνται από τις προσπάθειες του άλλου να τους μεταβάλλει σε συναισθηματικούς δούλους και προτιμούν να μένουν μακριά από τον «άνθρωπο των αντικειμένων», που στρέφεται έτσι όλο και πιο πολύ στα πράγματα, επαναλαμβάνοντας αιώνια τον κύκλο αυτό.
Τελικά, ο άνθρωπος των αντικειμένων μένει μόνος του, μη έχοντας παρά τα αντικείμενα για παρηγοριά.
Όμως τα πράγματα δεν μπορούν να σε παρηγορήσουν: είναι στείρα, νεκρά, χωρίς αγάπη.
Τα πράγματα δεν μπορούν να ανταποδώσουν την αγάπη σου – κι έτσι, οι τελικές απολαβές της υπερβολικής αφοσίωσης στην επιτυχία και την απόκτηση αγαθών, είναι η μοναξιά και η απογοήτευση.
Το σημαντικότερο στον κόσμο είναι οι άνθρωποι και τα ζωντανά πλάσματα.
Αν δε νιώθεις γύρω σου τη ζωή να σφύζει κι εσύ να συμμετέχεις σ’ αυτή, δεν έχεις καμιά δυνατότητα χαράς.
Αν χανόταν η ζωή από τη γη, τίποτε στον κόσμο δε θα είχε και δε θα έδινε νόημα.
Η ζωή είναι το μόνο πράγμα που μετράει.
ΝΑ ΚΙΝΕΙΣ ΤΑ ΔΙΚΑ ΣΟΥ ΝΗΜΑΤΑ
ΓΟΥΑΙΗΝ ΝΤΥΕΡ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΛΑΡΟΣ
