Μητρότητα, ένα συναίσθημα που φέρνει την αγάπη στην θέση της, στον χώρο που η καρδιά αισθάνεται γεμάτη και ολοκληρωμένη. Η μητέρα βιώνει στιγμές και συναισθήματα με την γέννηση του παιδιού της που μπορεί να μην τα αισθανθεί για κανέναν άλλο λόγο στη ζωή της! Κι ο χρόνος κυλά και ο δεσμός μεταξύ τους γίνεται τόσο δυνατός που πιστεύεις πως τίποτα δεν μπορεί να τους χωρίσει μέχρι που φτάνει η στιγμή να επιστρέψει η μητέρα στη δουλειά.
Όταν το παιδί είναι μωρό η αγωνία της είναι σε σχέση με τους δικούς της φόβους που συνήθως έχουν να κάνουν με το ποιος θα το κρατήσει όταν δεν υπάρχει κάποιος από το οικογενειακό περιβάλλον να το φυλάξει. Μεγαλώνοντας όμως το παιδί, ο αποχωρισμός για την δουλειά γίνεται ολοένα και πιο δύσκολος ειδικά όταν το παιδί αρχίζει να αισθάνεται τον χρόνο και την απουσία της μητέρας του και το εκφράζει.
Το «μαμά πάρε τους τηλέφωνο και μην πας στη δουλίτσα σου σήμερα», το «πάλι στην δουλειά θα πας» το «θέλω να μείνεις μαζί μου» είναι κουβέντες που βαραίνουν μέσα της χωρίς να μπορεί να τις αλαφρώσει. Όταν η πόρτα κλείνει είστε δυο σώματα κολλημένα αντικριστά σα να παλεύετε σε αντίπαλα στρατόπεδα. Άλλες φορές κορμιά καθισμένα πλάτη στην πόρτα με τα δάκρυα να κυλούν με ορμή για το παιδί και πνιγμένα σχεδόν υπόκωφα για τη μητέρα. Το πρέπει να πάω στην δουλίτσα την στιγμή εκείνη ακούγεται σαν το μεγαλύτερο ψέμα που έχεις πει στη ζωή σου. Οι σκέψεις σου δεν σταματούν μες στο μυαλό σου…
«Ποια δουλειά Θεέ μου; Την δουλειά που με διαλύει κάθε μέρα σε κομμάτια. Την δουλειά που πλέον δεν έχει ωράριο; Την δουλειά που με χωρίζει από ό,τι αγαπώ πιο πολύ; Αξίζει;»
Όταν η μητέρα μεγαλώνει μόνη τα παιδιά της και δουλεύει σπαστό ωράριο πολλές φορές αναγκάζεται να τα αφήνει μόνα στο σπίτι όταν μεγαλώσουν λίγο. Μόνα ανάμεσα σε τοίχους, μια τηλεόραση, ένα τάμπλετ ίσως κι ένα παράθυρο που κάποιες φορές δεν ταξιδεύει το βλέμμα τους παρά τα φυλακίζει στο γκρίζο της απέναντι πολυκατοικίας και στο συναίσθημα της απουσίας που δυναμώνει όσο περνούν οι ώρες.
Το τηλέφωνό της χτυπά ξανά και ξανά μα εκείνη συνεχίζει να δουλεύει για ένα μισθό που θα καλύψει μόνο τα απολύτως απαραίτητα μα ποτέ δεν θα καταφέρει να καλύψει το κενό ανάμεσά τους. Όταν μια μητέρα μεγαλώνει μόνη τα παιδιά της καμμία επιλογή δεν μοιάζει επιλογή πέρα από το «πρέπει»… Οι τύψεις παραμένουν τύψεις και τα «πρέπει» η μέγγενη που δεν σταματά να κλείνει.
Τα παιδιά μεγαλώνουν και η απουσία της φωνάζει μέσα από εκείνα. Συμβιβασμένα πλέον σε αυτή την πραγματικότητα αρκούνται σε ένα «γεια μαμά» όταν εκείνη φεύγει μα μέσα τους η μοναξιά δουλεύει υπόγεια. Εκείνη επιστρέφει λίγο πριν κοιμηθούν κατάκοπη και ηττημένη για άλλη μια φορά. Η έκθεση που γράφτηκε από το τηλέφωνο, η εξίσωση που λύθηκε μεταξύ των πελατών, το φαγητό που δεν ζεστάθηκε και φαγώθηκε κρύο από το ψυγείο και εκείνη διασπασμένη σε ρόλους που διεκπεραιώνονται όπως όπως. Μισή μητέρα, μισή εργαζόμενη, μισός άνθρωπος, ανάπηρη ζωή.
Παιδιά που δεν ακούνε τις συμβουλές που χρειάζονται, παιδιά που στερούνται τις αγκαλιές την στιγμή που έχουν ανάγκη, παιδιά που δεν αγαπιούνται όσο και όπως θα θέλανε. Σκληραγωγούνται σε μια πεζή πραγματικότητα μακριά από την θαλπωρή και την φροντίδα που αξίζει σε κάθε παιδί.
Η μητέρα απομακρύνεται από την ζωή, αποσύρεται στην ψυχρή πραγματικότητα πως δεν είναι ρομπότ και δεν μπορεί να αποδώσει σε όλα χωρίς να έχει «απώλειες». Η απώλεια της αγάπης, η απώλεια των στιγμών της καθημερινότητας των παιδιών της, η απώλεια της δικής τους ζωής! Η αγάπη ξαφνικά έφυγε από τη θέση της, συρρικνώθηκε σε ένα φιλί για καληνύχτα, σε ένα αγχωμένο καλημέρα πριν το σχολείο, σε ένα Σαββατοκύριακο γεμάτο με υποχρεώσεις σπιτιού και η μητέρα να προσπαθεί να τα καταφέρει όλα.
Δεν μπορώ να σου προβλέψω το μέλλον όσων παιδιών μεγαλώνουν με εργαζόμενες μαμάδες πόσο μάλλον με μαμάδες μονογονεϊκών οικογενειών. Κάποιοι λένε πως αυτά τα παιδιά γίνονται καλύτεροι άνθρωποι και πως σε βάθος χρόνου μαθαίνουν να εκτιμούν και να σέβονται. Κάποιοι άλλοι πιστεύουν πως τα παιδιά αυτά γίνονται απόμακροι ενήλικες, μοναχικοί, αντικοινωνικοί.
Δεν μπορώ να σου προβλέψω πόσο βαθιά είναι η τομή μες στην ψυχή της μάνας αυτής για την αδυναμία της να σταθεί δίπλα τους όπως θα ήθελε. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι πως όσο δύσκολα και να περνά στη ζωή της όσο χρόνο κι αν της κλέβει η δουλειά από τα παιδιά της εκείνη δεν σταματά ποτέ να τα στηρίζει όπως μπορεί, να ονειρεύεται πως η ζωή είναι δίκαιη και πως ποτέ δεν είναι αργά να αναπληρώσεις το κενό της μητρικής απουσίας όταν αγαπάς με την καρδιά σου ακόμη κι αν χρειαστεί να περιμένεις μέχρι εκείνα να ανεξαρτητοποιηθούν και να σταθούν μόνα τους στα πόδια τους!
Όταν η μαμά επιστρέφει στη δουλειά
Οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία οικογένειας.
Αξίζει να αναφερθεί μία μετα-ανάλυση του 2010 εξέτασε 69 έρευνες που έλαβαν χώρα για περισσότερα από 50 χρόνια. Σε αυτή τη μετα-ανάλυση αναφέρεται ότι τα παιδιά των εργαζόμενων μητέρων, και πιο συγκεκριμένα τα παιδιά που οι μητέρες τους εργάζονταν όταν αυτά ήταν σε μικρή ηλικία, δεν παρουσίασαν σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς ή άλλα κοινωνικά προβλήματα. Μάλιστα, έδειχναν μια τάση να τα καταφέρνουν πολύ καλά στο σχολείο και είχαν λιγότερη κατάθλιψη και λιγότερο άγχος.
Πάντα, όμως, πρέπει να «διαβάζουμε» μια έρευνα ψυχολογίας που πραγματοποιείται σε σχέση με τους παράγοντες που αναφέρονται και εξετάζονται. Έτσι αν δει κανείς πιο προσεκτικά αυτή τη μετα-ανάλυση, θα διαπιστώσει ότι τα παιδιά που αποχωρήστηκαν τη μητέρα σε μικρή ηλικία λόγω της εργασίας της είχαν πράγματι καλύτερα αποτελέσματα -αλλά τα καλύτερα αποτελέσματα και οι θετικές συνέπειες αφορούσαν μόνο τα παιδιά που μεγάλωναν σε μονογονεϊκές οικογένειες χαμηλού εισοδήματος.
Πώς δικαιολογείται αυτό; Σε μια μονογονεϊκή οικογένεια χαμηλού εισοδήματος, η μαμά δέχεται πολύ μεγάλο άγχος αφού αναγκάζεται να δουλεύει με πλήρες ωράριο, να έχει χαμηλό μισθό και να φροντίζει τα παιδιά μόνη της. Έτσι, όταν θα αναλάβει και κάποιο άλλο πρόσωπο να βοηθήσει ώστε να εργαστεί, ουσιαστικά την απεμπλοκίζει και τη βοηθά να είναι καλύτερη μητέρα. Η μητέρα μονογονεϊκής οικογένειας πασχίζει να τα κάνει όλα μόνη της και η συνδρομή άλλου προσώπου ή σταθμού είναι καταλυτικός παράγοντας για να μπορέσει να αποδώσει καλύτερα. Να είναι πιο ουσιαστικός ο ρόλος της.
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε αυτές τις συνθήκες που περιγράψαμε (μονογονεϊκή και με χαμηλό εισόδημα), η αποχώρηση του παιδιού από τη μητέρα και η φροντίδα του από βρεφονηπιακό σταθμό ή άλλο πρόσωπο δεν είναι επιλογή. Είναι ανάγκη. Και αυτήν την ανάγκη την αντιλαμβάνονται και τα παιδιά, τα οποία επιπροσθέτως σε μια μονογονεϊκή οικογένεια έχουν και ένα ιδιαίτερο δέσιμο με τη μαμά τους. Είναι επόμενο, λοιπόν, τα παιδιά αυτά να έχουν καλύτερα αποτελέσματα και θετικές συνέπειες, αφού αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να βρίσκονται μακριά από τη μαμά και πρέπει να προσπαθήσουν και να πετύχουν. Ξέρουν ότι η μαμά δεν λείπει επειδή το θέλει, αλλά επειδή πρέπει. Είναι η δουλειά της και πρέπει να την κάνει για να ζήσουν. Έτσι προσαρμόζονται πιο εύκολα και διαχειριζόμενα καλύτερα το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται, έχουν και καλύτερα αποτελέσματα.
Από την άλλη, τα παιδιά της λεγόμενης πυρηνικής οικογένειας, των οποίων η μητέρα δουλεύει και τα οποία προέρχονται από οικογένειες υψηλών εισοδημάτων, βρίσκονται σε ένα συναισθηματικό μειονέκτημα, καθώς μέσα στην ψυχούλα τους βλέπουν ότι οι γονείς τους λείπουν γιατί προτιμούν να έχουν χρήματα παρά χρόνο μαζί τους. Για αυτό δεν πρέπει να τονίζουμε στο παιδί ότι «δουλεύω για να έχεις όλα αυτά που έχεις». Είναι σαν να του λέμε ότι τα λεφτά, τα παιχνίδια και τα ακριβά ρούχα είναι πιο σημαντικά από μια βόλτα στο πάρκο μαζί του. Αυτό, όμως, ισχύει κυρίως για οικογένειες υψηλών εισοδημάτων. Είναι εντελώς διαφορετικές οι ισορροπίες στις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα.
