Στον τόσο αγχωτικό μας κόσμο, πολλοί επαγγελματίες της υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, νοσηλευτές και ψυχολόγοι υποφέρουν από μια αργή, αλλά επώδυνη συναισθηματική εξουθένωση. Και όλοι οι υπόλοιποι που εργαζόμαστε πολλές ώρες, μεγαλώνουμε παιδιά, συντηρούμε οικογένειες, φαίνεται πως αντιμετωπίζουμε το ίδιο πρόβλημα. Ορισμένες φορές, μπορεί να νιώθουμε ότι είμαστε υπερβολικά κουρασμένοι ψυχολογικά για να δώσουμε σε άλλους, ακόμα κι αν η πράξη της προσφοράς συνιστά βασική πηγή ανθρώπινης ευτυχίας.
Επομένως, πώς μπορούμε να αποφύγουμε τη συναισθηματική εξουθένωση; Η επιστήμη μας τονίζει πια ότι η λύση βρίσκεται στην αυτοφροντίδα: Φροντίστε τον εαυτό σας. Το αξίζετε. Πάρτε χρόνο για τον εαυτό σας. Πείτε όχι στους άλλους, όταν το χρειάζεστε. Πράγματι, μια μετα-ανάλυση συμπέρανε ότι οι εκπαιδευόμενοι ψυχολόγοι που εξασκούσαν περισσότερο την αυτοφροντίδα ανέφεραν ότι ένιωθαν λιγότερο πιεσμένοι, στρεσαρισμένοι και πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή. Η ερώτηση όμως εδώ είναι: Πώς είναι ακριβώς η αυτοφροντίδα και πόση χρειαζόμαστε;
Όπως αποδεικνύεται, το κόλπο είναι η ισορροπία. Ισορροπία ανάμεσα στην καλοσύνη και την προσφορά στους άλλους και στη φροντίδα του εαυτού σας. Κι εδώ βρίσκονται κάποιες από τις πρακτικές που θα μπορούσατε να δοκιμάσετε:
1. Ενσυναίσθηση προς τον εαυτό σας
Μια δραστική μορφή αυτοφροντίδας περιλαμβάνει την μεταμόρφωση της σχέσης με τον εαυτό μας, και συγκεκριμένα, την εξάσκηση της ενσυναίσθησης προς εμάς. Σε αυτό το είδος αυτοφροντίδας φερόμαστε στον εαυτό μας όπως θα κάναμε σε ένα φίλο – με καλοσύνη και όχι με επικριτική διάθεση, ειδικά σε περιπτώσεις αποτυχίας. Σ’ αυτή τη διαδικασία χρειάζεται να θυμόμαστε ότι όλοι κάνουμε λάθη και δεν υπάρχει λόγος να αυτομαστιγωνόμαστε. Και σημαίνει ότι έχουμε επίγνωση των συναισθημάτων και των σκέψεων μας, χωρίς όμως να βυθιστούμε απόλυτα μέσα σε αυτά.
Η Elaine Beaumont του Πανεπιστημίου του Salford διεξήγαγε πολυάριθμες μελέτες πάνω στην επίδραση της ενσυναίσθησης προς τον εαυτό μας σε σχέση με την συναισθηματική κόπωση. Σε μια μελέτη με 100 φοιτητές μαιευτικής – που αν και βλέπουν το θαύμα της ζωής, καλούνται να αντιμετωπίσουν και τις τραγωδίες που το συνοδεύουν – η Beaumont και η ομάδα της βρήκαν ότι οι μαίες που είχαν επιτύχει υψηλότερα επίπεδα αυτο–ενσυναίσθησης ένιωθαν και λιγότερη συναισθηματική κόπωση. Το αντίθετο ακριβώς συνέβη με τις μαίες που ήταν πολύ αυτο–κριτικές. Η έρευνα επαναλήφθηκε με νοσηλευτές, ψυχοθεραπευτές και συμβούλους ψυχικής υγείας.
Για να εξασκήσετε την ενσυναίσθηση προς τον εαυτό σας, μπορείτε απλά να αναρωτηθείτε: Πώς θα συμπεριφερόμουν σε ένα φίλο στις ίδιες συνθήκες;
2. Κοινωνική αλληλεπίδραση
Η αυτοφροντίδα μας, περιλαμβάνει επίσης, την αναζήτηση αυθεντικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, που μπορούν να μας παρέχουν την πρακτική και συναισθηματική στήριξη, όταν κουραζόμαστε και παλεύουμε με κάτι δύσκολο. Μια έρευνα με συμμετέχοντες νοσηλευτές και νοσηλεύτριες κατέληξε στο ότι η στήριξη μιας πιο συνεκτικής ομάδας στην εργασία συμβάλλει στην αποφυγή της συναισθηματικής εξουθένωσης, μειώνοντας παράλληλα και τις αρνητικές επιπτώσεις του στρες και του ψυχικού τραύματος.
Αυτό όμως δεν πρέπει να μας εκπλήσσει: Η κοινωνική αλληλεπίδραση, από τη γέννα μέχρι και την τρίτη ηλικία, αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες και σημαντικότερες ανθρώπινες ανάγκες. Οδηγεί σε χαμηλότερα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης, ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα και μπορεί να παρατείνει τη ζωή.
Μάλιστα, οι ερευνητές συμφωνούν στο ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση δεν έχει να κάνει τόσο με τον αριθμό των φίλων που έχετε, μα περισσότερο με το πόσο συνδεδεμένοι νιώθετε με τον καθένα ξεχωριστά. Επομένως, δεν χρειάζεται να είστε δημοφιλής, αλλά να καλλιεργήσετε μια εσωτερική αίσθηση ανήκειν με τους ξεχωριστούς ανθρώπους που σας περιβάλλουν.
3. Ενσυναίσθηση προς τους άλλους
Μπορεί να φαίνεται παράλογο ότι η ενσυναίσθηση, που απαιτεί να μπαίνουμε στα «παπούτσια» του άλλου, θα μπορούσε να μας βοηθήσει με τους δικούς μας αγώνες, ειδικά όσον αφορά στα επαγγέλματα φροντίδας. Κι όμως, έρευνες με κοινωνικούς λειτουργούς δείχνουν ότι η μεγαλύτερη ενσυναίσθηση επίσης προστατεύει από την ψυχολογική εξουθένωση. Οι νευροαπεικονίσεις της Tania Singer υποδεικνύουν ότι η εξάσκηση της ενσυναίσθησης στην πραγματικότητα βελτιώνει την ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τον πόνο των άλλων ανθρώπων- χωρίς όμως αρνητικές συνέπειες για τον εαυτό μας.
Μια πιθανή εξήγηση γι’ αυτό είναι ότι μαθαίνουμε να προστατευόμαστε από το έντονο άγχος και τον πανικό απέναντι σε δύσκολες καταστάσεις. Όταν συνδέεστε σε βάθος με ένα άλλο άτομο που υποφέρει, μπορείτε τελικά να νιώσετε ενδυναμωμένοι και δυνατοί, προσπαθώντας να βοηθήσετε και να νιώσετε τι νιώθει και εκείνο. Οι ανησυχίες σας εξαφανίζονται, όσο βυθίζεστε όλο και περισσότερο στη διαδικασία σύνδεσης μαζί του.
Όλοι έχουμε νιώσει πώς είναι όταν ένας καλός μας φίλος ζητά τη βοήθεια μας σε περίπτωση ανάγκης. Σε εκείνες τις στιγμές, συνήθως βρίσκουμε δυνάμεις που δεν είχαμε φανταστεί πως είχαμε, σαν μια κρυφή πισίνα ενέργειας να έρχεται στην επιφάνεια. Και έπειτα, νιώθουμε πολύ καλύτερα με τον εαυτό μας. Επίσης, δεν χρειάζεται πολλές φορές να βοηθήσουμε με πράξεις κάποιον που ζητά τη βοήθειά μας· η ενεργητική ακρόαση παρέχει στήριξη και ανακούφιση, για να επιλύσουν ύστερα οι άλλοι, μόνοι τα προβλήματά τους.
Τα οφέλη της προσφοράς
Αν μπορέσουμε να ανακαλύψουμε πώς να δίνουμε σε άλλους χωρίς να κινδυνεύουμε από συναισθηματική εξουθένωση, θα μπορέσουμε να αδράξουμε και τα οφέλη αυτής της σχέσης.
Για παράδειγμα, ο εθελοντισμός έχει θετική επίδραση στην υγεία, με οφέλη για την παχυσαρκία, το ζάχαρο, την πίεση και τη μακροβιότητα. Οι παλαιότεροι εθελοντές αποκομίζουν μια ενισχυμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης και σκοπού από αυτή τους τη δραστηριότητα· η έρευνα δείχνει ότι τους κάνει πιο ευτυχισμένους, περισσότερο συνδεδεμένους με τους άλλους και πιο σίγουροι για τον εαυτό τους. Τα οφέλη όμως του εθελοντισμού είναι οικουμενικά, λαμβάνοντας σημαντική θέση μέσα σε όλους τους πολιτισμούς.
Άλλες έρευνες έχουν βρει ότι νιώθουμε πιο χαρούμενοι όταν κάνουμε φιλανθρωπικές πράξεις και ότι βιώνουμε έντονα θετικά συναισθήματα μέσα από πράξεις καλοσύνης προς άλλους, παρά προς τον εαυτό μας. Αν είστε ντροπαλοί ή εσωστρεφείς ή ακόμα και αν έχετε κοινωνική φοβία, η προσφορά σε άλλους μπορεί και πάλι να ενισχύσει τη συνολική σας αίσθηση ευτυχίας. Αλλά να θυμάστε ότι η ισορροπία ανάμεσα στην αυτοφροντίδα και στην προσφορά προς τους άλλους είναι η κατάλληλη, δοκιμασμένη συνταγή για μια ευτυχισμένη και γεμάτη ζωή.
Emma M. Seppälä, Ph.D.,
υποδιευθύντρια
στο
Κέντρο Ενσυναίσθησης
και αυτισμού
στο Πανεπιστήμιο
του Stanford /
Photo: Author/Depositphotos
