Είμαστε τόσο καλά πληροφορημένοι, κι όμως ξέρουμε τόσο λίγα. Γιατί; Διότι εδώ και δύο αιώνες επινοήσαμε μια μορφή τοξικής γνώσης, τις παγκόσμιες «ειδήσεις». Οι ειδήσεις είναι για το πνεύμα ό,τι η ζάχαρη για το σώμα – ορεκτικές και εύπεπτες, αλλά εξαιρετικά επιζήμιες μακροπρόθεσμα.
Πριν τρία χρόνια άρχισα ένα πείραμα. Αποφάσισα να μην καταναλώνω πια ειδήσεις. Ακύρωσα όλες μου τις συνδρομές σε εφημερίδες, περιοδικά κ.λπ. Έκλεισα την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Αφαίρεσα τις εφαρμογές των ειδήσεων στo iPhone. Δεν άγγιξα καμία δωρεάν εφημερίδα και έστρεφα αλλού το βλέμμα μου όταν κάποιος άνοιγε εφημερίδα δίπλα μου στο αεροπλάνο. Οι πρώτες εβδομάδες ήταν δύσκολες. Πολύ δύσκολες. Είχα διαρκώς την εντύπωση ότι χάνω κάτι. Αλλά, από ένα σημείο και έπειτα, απέκτησα άλλο τρόπο προσέγγισης της ζωής. Το αποτέλεσμα τρία χρόνια αργότερα: καθαρότερη σκέψη, πιο αξιόλογες απόψεις, καλύτερες αποφάσεις και πολύ περισσότερος χρόνος. Και ξέρετε το καλύτερο; Δεν έχω χάσει ακόμα τίποτα σημαντικό. Το κοινωνικό μου δίκτυο – όχι το Facebook, αλλά ένα αληθινό δίκτυο από γνωριμίες και φίλους με σάρκα και οστά – λειτουργεί ως «φίλτρο ειδήσεων».
Υπάρχουν μια ντουζίνα λόγοι για να αποφεύγουμε τις ειδήσεις. Ας δούμε τους τρεις κυριότερους. Κατά πρώτον, ο εγκέφαλός μας αντιδρά με υπερβολική ένταση σε σκανδαλώδη, συγκλονιστικά, θορυβώδη ερεθίσματα που σχετίζονται με ανθρώπους και τα οποία αλλάζουν αδιάκοπα – και με εξαιρετικά χαμηλή ένταση σε αφηρημένες, σύνθετες πληροφορίες που απαιτούν κάποια εξήγηση. Οι ειδήσεις εκμεταλλεύονται αυτό το φαινόμενο. Συναρπαστικές ιστορίες, θεαματικές εικόνες και εντυπωσιακά «γεγονότα» τραβούν την προσοχή μας. Έτσι λειτουργεί το οικονομικό μας μοντέλο – η διαφήμιση, που χρηματοδοτεί όλο αυτό το τσίρκο των ειδήσεων, πουλάει μόνον όταν τραβάει την προσοχή μας. Αποτέλεσμα: ό,τι είναι λεπταίσθητο, σύνθετο, αφηρημένο και βαθύ περνάει συστηματικά απαρατήρητο, μολονότι είναι πολύ πιο ουσιαστικό για τη ζωή μας και την κατανόηση του κόσμου. Συνέπεια αυτής της μαζικής κατανάλωσης ειδήσεων είναι να περιφερόμαστε έχοντας στο μυαλό έναν χάρτη κινδύνων ολωσδιόλου λανθασμένο. Οι καταναλωτές ειδήσεων διαμορφώνουν εντελώς εσφαλμένη γνώμη για τα περισσότερα θέματα της επικαιρότητας. Οι κίνδυνοι για τους οποίους γίνεται λόγος στα ΜΜΕ δεν είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι.
Δεύτερον, οι ειδήσεις δεν είναι καθόλου ουσιαστικές. Τους τελευταίους δώδεκα μήνες καταβροχθίσατε περί τις 10.000 σύντομες ειδήσεις, δηλαδή τριάντα τη μέρα. Πείτε μου με ειλικρίνεια: υπήρξε έστω και μία που σας έκανε να πάρετε μια καλύτερη απόφαση – στην προσωπική ή στην επαγγελματική σας ζωή-, ή θα ήταν το ίδιο αν δεν την είχατε ακούσει; Κανείς από τους ανθρώπους στους οποίους έκανα αυτή την ερώτηση δεν μπόρεσε να μου αναφέρει πάνω από δύο ειδήσεις στις 10.000. δεν είναι αξιοθρήνητο αυτό το ποσοστό χρησιμότητας; Οι πάροχοι ειδήσεων θέλουν να σας κάνουν να πιστέψετε ότι σας δίνουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Πολλοί άνθρωποι πέφτουν στην παγίδα. Στην πραγματικότητα, η κατανάλωση ειδήσεων είναι ακριβώς το αντίθετο: ένα ανταγωνιστικό μειονέκτημα. Αν προήγαγα πράγματι τον άνθρωπο, οι δημοσιογράφοι θα βρίσκονταν στην κορυφή της πυραμίδας των αμοιβών. Πράγμα που δε συμβαίνει, αντιθέτως μάλιστα.
Τρίτον, χάσιμο χρόνου. Ο μέσος άνθρωπος σπαταλά μισή εργάσιμη μέρα την εβδομάδα για να διαβάζει, να κοιτάζει ή να ακούει ειδήσεις. Αν το δούμε συνολικά, η απώλεια παραγωγικότητας είναι τεράστια. Πάρτε τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Βομβάη το 2008. Οι τρομοκράτες σκότωσαν 200 άτομα για να γίνουν θέμα συζήτησης. Φανταστείτε ότι ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι αφιέρωσαν κατά μέσο όρο μία ώρα από την ικανότητα προσοχής τους στην τραγωδία της Βομβάης: παρακολούθησαν την εκτύλιξη των γεγονότων και τις φλυαρίες των «ειδημόνων» και των «σχολιαστών» στη μικρή τους οθόνη. Μια απολύτως ρεαλιστική εκτίμηση, αφού μόνο η Ινδία αριθμεί πάνω από ένα δισεκατομμύριο κατοίκους. Υπολογίζουμε λοιπόν με τα πιο χαμηλά νούμερα. Αν πολλαπλασιάσετε ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους επί μία ώρα απόσπασης της προσοχής, έχετε ένα δισεκατομμύριο ώρες. Πράγμα που σημαίνει ότι η κατανάλωση ειδήσεων εξαφάνισε αθροιστικά περίπου 2.000 ανθρώπινες ζωές (αν δεχτούμε ότι ο μέσος όρος ζωής είναι 500.000 ώρες), δηλαδή δέκα φορές περισσότερο από ό,τι τα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης. Κυνική θεώρηση, αλλά αληθινή.
Το να απαλλαγείτε από τις ειδήσεις παρέχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα, πολύ ανώτερο από εκείνο που σας προσφέρει η άρση των άλλων γνωστικών λαθών τα οποία περιγράφονται σ’ αυτό το βιβλίο. Φοβάστε μήπως μια καινούρια ζωή χωρίς ειδήσεις σας οδηγήσει σε αποκλεισμό από τις κοσμικές βραδιές; Πιθανόν θα αγνοείτε ότι έπεσε ένα αεροπλάνο στη Σιβηρία, αλλά θα καταλαβαίνετε τους βαθύτερους και συχνά αόρατους δεσμούς μεταξύ των πραγμάτων. Και αυτή την κατανόηση, μπορείτε να τη μοιραστείτε με τους άλλους. Μην έχετε κανέναν ενδοιασμό να πείτε ότι κάνετε δίαιτα ειδήσεων. Θα σας ακούσουν γοητευμένοι. Κοντολογίς, απαρνηθείτε εντελώς την καθημερινή σας κατανάλωση ειδήσεων. Αντικαταστήστε τη με την ανάγνωση σοβαρών άρθρων και βιβλίων. Ναι, δε θα βρείτε τίποτα καλύτερο από τα βιβλία για να κατανοήσετε τον κόσμο.
Η τέχνη της πρακτικής σκέψης
ΡΟΛΦ ΝΤΟΜΠΕΛΛΙ
