Η Θεωρητική Αθεΐα δεν είναι ενδογενής εις την ΠΔ αλλ’ εντελώς ξένη προς αυτήν και, ούτως ειπείν, εισαγομένη, τουλάχιστον ως θεωρία. Εντοπίζεται δε δια πρώτην φοράν κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, μάλλον εις την Αλεξάνδρειαν, όπου είχεν ήδη «επιτευχθή συζυγία του ιουδαϊκού και του ελληνικού πνεύματος» (1). Οφείλεται δε εις κύκλους υλιστικού και συγκρητιστικού προσανατολισμού, οι οποίοι ετέλουν υπό την διαφαινομένην επιρροήν αντιστοίχων φιλοσοφικών ρευμάτων (2), εντεύθεν δε είναι θεωρητική.
Η εν λόγω Αθεΐα κατέστη γνωστή εις τον χώρον της ΠΔ υπό της Σοφίας Σολομώντος (3), η οποία ευστόχως εχαρακτηρίσθη ως το «άριστον προϊόν» (4) της προαναφερθείσης «συζυγίας» (5). Το βιβλίον τούτο αναφέρει, ομού μετά της ελεγκτικής αντικρούσεώς της, την διακήρυξιν των ασεβών, οπαδών της Θεωρητικής Αθεΐας, ο, τι δηλ. έπρέσβευον οι άρνούμενοι την ύπαρξιν του Θεού.
Δεν είναι γνωστόν αν η αναφορά εις την Θεωρητικήν Αθεΐαν υπό του σπουδαίου τούτου σοφιολογικού βιβλίου είχεν ως αιτίαν της την νουθεσίαν εκείνων των Αλεξανδρινών Ιουδαίων, τους οποίους ενδεχομένως είχεν ήδη προσεγγίσει ή και προσεταιρισθή η αθεϊστική κίνησις ή οφείλεται μόνον εις λόγους προληπτικούς και αποτρεπτικούς από του ελλοχεύοντος κινδύνου να εκπέσουν οι πιστοί εις την αθεΐαν, μέχρι τότε άγνωστον εις την ΠΔ. Όπου και αν αποσκοπή η μαρτυρία του εν λόγω βιβλίου είναι από πάσης απόψεως όντως πολύτιμος.
Ακριβώς δε λόγω του προφανούς ενδιαφέροντος αυτής της μαρτυρίας, τοσούτω δε μάλλον διότι αφορά και εις σύγχρονα φαινόμενα (6), κρίνεται ενδεδειγμένον να παρατεθή, δια μεθοδολογικούς δε λόγους, εις θεματολογικάς ένότητας, ως εξής:
α) Είπον γαρ εν εαυτοίς λογισάμενοι ουκ ορθώς· ολίγος εστί και λυπηρός ο βίος ημών, και ουκ έστιν ίασις εν τελευτή ανθρώπου, και ουκ εγνώσθη ο αναλύσας εξ άδου. Ὀτι αυτοσχεδίως εγεννήθημεν και μετά τούτο εσόμεθα ως ουχ υπάρξαντες· ότι καπνός ή πνοή εν ρισίν ημών, και ο λόγος σπινθήρ εν κινήσει καρδίας ημών, ου σβεσθέντος τέφρα αποβήσεται το σώμα και το πνεύμα διαχυθήσεται ως χαύνος αήρ. Και το όνομα ημών επιλησθήσεται εν χρόνω και ουθείς μνημονεύσει των έργων ημών και παρελεύσεται ο βίος ημών ως ίχνη νεφέλης και ως ομίχλη διασκεδασθήσεται διωχθείσα υπό ακτίνων ηλίου και υπό θερμότητος αυτού βαρυνθείσα. Σκιάς γαρ πάροδος ο βίος ημών, και ουκ εστι αναποδισμός της τελευτής ημών, ότι κατεσφραγίσθη, και ουδείς αναστρέφει (Σοφ 2, 1-5).
β) δεύτε ουν και απολαύσωμεν (6) των όντων αγαθών και χρησώμεθα τη κτίσει ως εν νεότητι σπουδαίως. Οίνου πολυτελούς και μύρων πλησθώμεν, και μη παροδευσάτω ήμάς άνθος άέρος. Στεψώμεθα ρόδων κάλυξι πριν ή μαρανθήναι. Μηδείς ημών άμοιρος έστω της ημετέρας αγερωχίας, πανταχή καταλίπωμεν σύμβολα της ευφροσύνης, ότι αύτη η μερίς ημών και ο κλήρος ούτος (2, 6-9).
γ) Καταδυναστεύσωμεν πένητα δίκαιον, μη φεισώμεθα χήρας, μηδέ πρεσβύτου εντραπώμεν πολιάς πολυχρονίους, έστω δε ημών η ισχύς νόμος της δικαιοσύνης, το γαρ ασθενές άχρηστον ελέγχεται (2, 10-11).
δ) Ενεδρεύσωμεν δε τον δίκαιον, ότι δύσχρηστος ημίν έστι και εναντιούται τοις έργοις ημών και ονειδίζει ημίν αμαρτήματα νόμου και επιφημίζει ημίν αμαρτήματα παιδείας ημών· επαγγέλλεται γνώσιν έχειν Θεού και παίδα Κυρίου εαυτόν ονομάζει· εγένετο ημίν εις έλεγχον εννοιών ημών· βαρύς εστιν ημίν και βλεπόμενος, ότι ανόμοιος τοις άλλοις ο βίος αυτού, και εξηλλαγμέναι αι τρίβοι αυτού εις κίβδηλον ελογίσθημεν αυτώ, και απέχεται των οδών ημών ως από ακαθαρσιών· μακαρίζει έσχατα δικαίων και αλαζονεύεται πατέρα Θεόν (2,12-16).
ε) Ίδωμεν ει οι λόγοι αυτού αληθείς, και πειράσωμεν τα εν εκβάσει αυτού· ει γαρ έστιν ο δίκαιος υιός Θεού, αντιλήψεται αυτού και ρύσεται αυτόν εκ χειρός ανθεστηκότων. ύβρει και βασάνω ετάσωμεν αυτόν, ίνα γνώμεν την επιείκειαν αυτού και δοκιμάσωμεν την ανεξικακίαν αυτού θανάτω ασχήμονι καταδικάσωμεν αυτόν, έσται γαρ αυτού επισκοπή εκ λόγων αυτού (2, 17-20).
στ) Ταύτα ελογίσαντο, και επλανήθησαν απετύφλωσε γαρ αυτούς η κακία αυτών, και ουκ έγνωσαν μυστήρια Θεού, ουδέ μισθόν ήλπισαν οσιότητος, ούδέ έκριναν γέρας ψυχών αμώμων (2, 21-22).
Συμφώνως προς τας μόλις παρατεθείσας ενότητας η θεωρητική αθεΐα απορρίπτει την πίστιν εις την ύπαρξιν του Θεού, αρνουμένη την υπ’ αυτού δημιουργίαν και κυβέρνησιν του σύμπαντος κόσμου και του ανθρώπου αυτοσχεδίως εγεννήθημεν. Διακηρύσσει ότι δεν υπάρχει μετά θάνατον άλλη ζωή· και μετά τούτο εσόμεθα ως ουχ υπάρξαντες (2,2). Εδώ λοιπόν έχουν το τέλος των τα πάντα ουκ έστι αναποδισμός της τελευτής ημών, ότι κατεσφραγίσθη και ουδείς αναστρέψει ( 25β ) (7).
Η άρνησις αυτή μη αποδεχόμενη θείας εντολάς παραδίδει τον άνθρωπον εις την απόλυτον κυριαρχίαν των ενστίκτων, συνοδεύεται δε εκ της πωρώσεως της συνειδήσεως, της καταλύσεως των ηθικών φραγμών, εξουδετερώσεως πάσης ηθικής αναστολής και αποχαλινώσεως της συμπεριφοράς μηδείς ημών άμοιρος έστω της ημετέρας αγερωχίας (2,9).
Οι ασεβείς άθεοι ανάγουν εις ιδικόν των νόμον της δικαιοσύνης των την κατάφωρον αδικίαν έστω δε ημών η ισχύς νόμος της δικαιοσύνης. Τούτο δε συνδυάζεται με επίδειξιν απάνθρωπου κυνισμού προς τους αδυνάτους, κορυφουμένου εις το συμπέρασμά των ότι το γαρ ασθενές άχρηστον ελέγχεται (2ιι).
Οι ασεβείς δεν ανέχονται την ύπαρξιν τοϋ δικαίου, ενδεχομένως διότι αναζωπυροί συνειδησιακά κατάλοιπά των· ενεδρεύσωμεν δε τον δίκαιον, ότι δύσχρηστος ημίν εστι και εναντιούται τοις έργοις ημών…(2, 12). Λυσσώδης μέχρις εξουθενώσεως και θανάτου είναι ο διωγμός του δικαίου, του οποίου χλευάζουν την πίστιν, προκαλούντες την παντοδύναμον δικαιοσύνην του Θεού ει γαρ εστιν ο δίκαιος υιός Θεού, αντιλήψεται αυτού και ρύσεται αυτόν εκ χειρός ανθεστηκότων (2, 18). Τούτο ανακαλεΐ εις την μνήμην τον χλευασμόν προς τον Εσταυρωμένον Ματθ 27,43: πέποιθεν επί τον Θεόν, ρυσάσθω νυν αυτόν, ει θέλει αυτόν είπε γαρ ότι Θεού ειμί υιός.
Επακολουθεί η υπό της Σοφίας Σολομώντος αιτιολόγησις της εθελουσίας πλάνης των ασεβών, οι οποίοι αρνούνται και την μέλλουσαν κρίσιν (Σοφ 2,22εξ.) (8) απετύφλωσε γαρ αυτούς η κακία αυτών… ουδέ έκριναν γέρας ψυχών αμώμων.
Εν συνεχεία δε έξαίρεται η υπό του Θεού επιβράβευσις των ευσεβών δικαίων δε ψυχαί εν χειρί Θεού, και ου μη άψηται αυτών βάσανος. έδοξαν εν οφθαλμοίς άφρόνων τεθνάνας και ελογίσθη κάκωσις η έξοδος αυτών και η αφ’ ημών πορεία σύντριμμα, οι δε εισιν εν ειρήνη, και γαρ εν όψει ανθρώπων εάν κολασθώσι, η ελπίς αυτών αθανασίας πλήρης· και ολίγα παιδευθέντες μεγάλα ευεργετηθήσοντας ότι ο θεός επείρασεν αυτούς και εύρεν αυτούς άξιους εαυτού ως χρυσόν εν χωνευτηρίω εδοκίμασεν αυτούς…(3, 1-5).
Κατ’ αντιδιαστολήν δε προς τους δικαίους επιφυλάσσεται υπό του Θεού ο κολασμός εις τους ασεβείς οι οποίοι αμελήσαντες του δικαίου και του Κυρίου αποστάντες έξουσιν επιτιμίαν… (3, 10 κεξ.).
Ταύτα δι’ ολίγων εν γενικαίς γραμμαίς περί των ασεβών, οπαδών της Θεωρητικής αθεΐας συμφώνως προς την Σοφίαν Σολομώντος. Το πάντοτε επίκαιρον και πολύτιμον τούτο βιβλίον, ως ήδη εξετέθη, δεν αρκείται εις την επισήμανσιν της ασυγγνώστου πλάνης των αθεϊστών, αλλά καυτηριάζει το κατά πάντα ολέθριον οικοδόμημα του όλως ανηθίκου σκεπτικού των και της βδελυράς συμπεριφοράς των. Και η Σοφία Σολομώντος σχολιάζει 2,21: ταύτα ελογίσαντο, και επλανήθησαν απετύφλωσε γαρ αυτούς η κακία αυτών.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Ως παρατηρεί ο Π. Ι. Μπρατσιώτης , Εισαγωγή εις την Παλαιόν Διαθήκην , σελ 344.
(2) Βλπ. του ημετέρου σεπτού διδασκάλου Β. Μ. Βέλλα, Η επίδρασις της Ελληνικής Φιλοσοφίας επί του βιβλίου της Σοφίας Σολομώντος (Λόγος Πρυτανικός), εν: Επίσημοι Λόγοι 1960-1961, Αθήναι 1961, σελ.67-91.
(3) Βλπ. Π. Ν. Τρεμπέλα, Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, τομ. β’, Αθήναι 1976, όπου σελ. 273-374: Σοφία Σολομώντος. Ήδη Γ. Γ. Ψαλτάκη και Π. Ν. Τρεμπέλα, Η Παλαιά Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας, τομ. ΙΓ’, σελ. 93-237: Σοφία Σολομώντος.
(4) Π. Ι. Μπρατσιώτου, ένθ’ αν.
(5) Υπενθυμίζεται ότι το σπουδαίον τούτο δευτεροκανονικόν βιβλίον είναι το νεώτερον της Π. Δ.
(6) Ενδεικτικώς παραπέμπομεν εις την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Παγκόσμιο Χωριό, 8- 2-2009, ΙΙασχου Μανδραβέλη, Οι ’θεοι αντεπιτίθενται και Η βία στα θρησκευτικά κείμενα , όπου αναφορά εις τον Καθηγητήν Βιολογίας και συγγραφέα τοϋ βιβλίου « Η περί Θεού αυταπάτη » Richard Dawkins. Παρατίθεται φωτογραφία αυτού με τους πρωτεργάτας της διαφημιστικής εκστρατείας με σύνθημα “Πιθανότατα δεν υπάρχει Θεός. Τώρα σταματήστε να στενοχωριέστε και απολαύστε τη ζωή σας”. Όπισθεν των εικονίζεται εν των διωρόφων λεωφορίΐον του Λονδίνου με την αντίστοιχον διαφημιστικήν επιγραφήν: THERE ‘ S PROBABLY NO GOD. NOW STOP WORRYING AND ENJOY YOUR LIFE. Εις την αυτήν εφημερίδα της 30-3-2009 υπάρχει η ολοσέλιδος πληροφορία, με τίτλον: «Χιλιάδες Ευρωπαίοι αποβαπτίζονται», όπου αναφέρει ότι «Περισσότεροι από 100.000 Βρετανοί έχουν κατεβάσει από το Διαδίκτυο “πιστοποιητικά αποβάπτισης” αποκηρύσσοντας την χριστιανική τους πίστη. Η συγκεκριμένη κίνηση ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Εθνικής Κοσμικής Κοινωνίας (NSS) που παρακολουθεί αθεϊστικές έκστρατείες σε διάφορα σημεία του Κόσμου, συμπεριλαμβανομένης μιας που σήκωσε θύελλα αντιδράσεων με το πόστερ σε λεωφορεία που διακήρυσσε ότι “πιθανώτατα δεν υπάρχει Θεός”».
(7) Πρβλ. Ησ. 22, 13:… φάγωμεν και πίωμευ, αύριον γαρ αποθνήσκομεν.
(8) Πρβλ. το ειρωνικόν – ουκ εγνώσθη ο αναλύσας εξ άδου (2ιβ).
(9) Βλπ. περί της εν λόγω κρίσεως άνωτέρω ενότητα 4, σελ. 68εξ.
