H Λογικοθυμική Θεραπεία (ΛΘΘ) στηρίζεται σε ένα πλαίσιο φιλοσοφικών θεωριών περισσότερο, ίσως, από κάθε άλλο σύστημα ψυχοθεραπείας. Ο Albert Ellis (1913-2007), Πατέρας της ΛΘΘ, στήριξε τη δομή της ψυχοθεραπείας στον Στωϊκό φιλόσοφο του 1ουαιώνα π.Χ. Επίκτητο.
«Οι άνθρωποι δε διαταράσσονται τόσο από τα γεγονότα, αλλά από την αντίληψη που έχουν γι’ αυτά τα γεγονότα».
Η συναισθηματική δυσλειτουργία οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος (αλλά όχι ολοκληρωτικά) στις πεποιθήσεις, στις εκτιμήσεις και στις αξίες μας, τα οποία είναι συστατικά στοιχεία της προσωπικής φιλοσοφίας του κάθε ατόμου.
Η ΛΘΘ έχει ενσωματώσει μέσα στο μοντέλο της ένα σύστημα αξιών, ορθολογισμού, ηθικών αρχών και θεωριών γνώσης.
Τι είναι η Λογικοθυμική Ψυχοθεραπεία
Υπάρχουν τρεις κύριες ψυχολογικές πλευρές της ανθρώπινης οντότητας: οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά. Αυτοί οι τρεις τομείς είναι αλληλένδετοι κι αλληλοεξαρτώμενοι, ώστε οι αλλαγές που συμβαίνουν σε έναν από αυτούς τους τομείς να προκαλούν αλλαγές και στους άλλους δύο. Κατ’ επέκταση εάν ένα άτομο τροποποιήσει τον τρόπο σκέψης του για ένα συγκεκριμένο γεγονός, θα αποκτήσει και διαφορετικά συναισθήματα γι’ αυτό και πιθανόν να αλλάξει και ο τρόπος που αντιδρά συμεριφοριστικά σε αυτό. Επίσης κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά οδηγούν σε αλλαγές στον τρόπο σκέψης.
Στο θεραπευτικό πλαίσιο της ΛΘΘ ο ψυχοθεραπευτής λαμβάνει έναν ενεργητικό-καθοδηγητικό ρόλο, ωστόσο θεραπευόμενος/η και ψυχοθεραπευτής συνεργάζονται για να επιτύχουν ένα κοινό στόχο.
Επιπλέον η ΛΘΘ χρησιμοποιεί μια «εκπαιδευτική» προσέγγιση, ενθαρρύνοντας τον θεραπευόμενο να «μελετήσει» σε βάθος τις μη λειτουργικές-παράλογες πεποιθήσεις του ώστε να ενσωματώσει τη θεραπεία σε όλους τους τομείς της ζωής του ακόμα και μετά το πέρας των συνεδριών.
Θεραπευτικό Πλαίσιο της Λογικοθυμικής Θεραπείας
Το θεραπευτικό πλαίσιο της ΛΘΘ βασίζεται στο μοντέλο ABC. Σε αυτό το σύστημα το A συμβολίζει το Γεγονός -ή την εμπειρία- που ενεργοποιεί την σκέψη-αντίληψη (Activating event), και το οποίο συνήθως ενεργοποιεί την αντίληψη που έχουμε για κάποιο δυσάρεστο γεγονός. Το C αντιπροσωπεύει τις συναισθηματικές και συμπεριφοριστικές συνέπειες (Consequences). Είναι δηλαδή η μη λειτουργική συναισθηματική αντίδραση που οδηγεί το άτομο στην αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας. Τέλος, το Β συμβολίζει το σύστημα πεποιθήσεων-αξιών του κάθε ατόμου (Belief system) το οποίο αποτελείται από δύο μέρη: τις ορθολογικές-λειτουργικές και τις παράλογες-μη λειτουργικές πεποιθήσεις. Οι παράλογες-μη λειτουργικές πεποιθήσεις θα αποτελέσουν θα αποτελέσουν και το επίκεντρο των ψχοθεραπευτικών συναντήσεων.
Οι παράλογες πεποιθήσεις βασίζονται σε ένα πλαίσιο απαιτήσεων:
- Πρέπει να πετυχαίνω σε αυτά που κάνω και να κερδίζω την αποδοχή των άλλων
- Πρέπει να μου συμπεριφέρεστε ευγενικά και καλά
- Πρέπει να μου παρέχεται αυτό που θέλω γρήγορα, εύκολα και με μεγάλη βεβαιότητα
Αυτά τα τρία «Πρέπει» οδηγούν, μη λειτουργικά γνωσιακά σχήματα:
- Είναι τρομερό αυτό που συμβάινει
- Δεν το αντέχω.
- Είμαι(ή είσαι) ένας απαίσιος άνθρωπος.
Η τροποποίηση των πεποιθήσεων είναι ο πραγματικός στόχος της ψυχοθεραπείας και λαμβάνει χώρα με την Αμφισβήτηση (D, disputing). Τι είναι η αμφισβήτηση; Είναι μια θεωρητική (συζήτηση) ή πρακτική διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει μία σειρά τεχνικών, κατά την οποία αμφισβητείται το σύστημα των παράλογων πεποιθήσεων του ατόμου και είναι πιθανόν να είναι γνωσιακής, και/ή συμπεριφοριστικής φύσης. Ο στόχος της τεχνικής της αμφισβήτησης είναι να αμφισβητηθούν οι παράλογες πεποιθήσεις (IrrationalBeliefs-IB), εφόσον έχει γίνει διάκριση ανάμεσα στις ορθολογικές (RationalBeleifs-RB) και παράλογες πεποιθήσεις (IrrationalBeliefs-IB).
Η ολοκλήρωση της ψυχοθεραπείας πραγματοποιείται όταν το άτομο πλέον είναι σε θέση να εφαρμόσει το μοντέλο ABC στην καθημερινότητά του και να μπορεί να διακρίνει τα λειτουργικά από τα μη λειτουργικά συναισθήματα καθώς και τις παράλογες από τις λειτουργικές-λογικές πεποιθήσεις. Ουσιαστικά η βελτίωση παρατηρείται εφόσον οι απαιτητικές παρεισφρητικές σκέψεις αντικαθίστανται από σκέψεις επιθυμίας και αποδοχής έστω και του χειρότερου σεναρίου, συνοδευόμενες από λειτουργικά συναισθήματα.
Βασικές αρχές
Οι πεποιθήσεις σας (δηλαδή αυτά που πιστεύετε) είναι ο πιο σημαντικός, αλλά όχι ο μόνος, λόγος που καθορίζει τα συναισθήματά σας (δηλαδή αυτά που νιώθετε και αισθάνεστε σε διάφορες καταστάσεις).
Όταν σκέπτεσθε με παράλογο τρόπο (δηλαδή όταν έχετε παράλογες πεποιθήσεις του τύπου «ΠΡΕΠΕΙ οπωσδήποτε να τα καταφέρω στις εξετάσεις»), τότε συχνά είναι πιθανότερο να αισθάνεστε μη υγιή αρνητικά συναισθήματα (συναισθήματα μη υγιούς άγχους), να κάνετε μη υγιείς αρνητικές συμπεριφορές (π.χ. να αποφεύγετε να διαβάζετε ή να έχετε μειωμένη συγκέντρωση κατά το διάβασμα) και να έχετε μη υγιείς αρνητικές σκέψεις (π.χ. «έτσι κι αλλιώς δεν πρόκειται να τα καταφέρω, γιατί να προσπαθώ;»).
Όταν σκέπτεσθε με λογικό τρόπο (δηλαδή όταν έχετε λογικές πεποιθήσεις του τύπου «ΘΕΛΩ πολύ να τα καταφέρω στις εξετάσεις αλλά αυτό δεν εξαρτάται ΜΟΝΟ από μένα»), τότε συχνά είναι πιθανότερο να αισθάνεστε υγιή αρνητικά συναισθήματα (συναισθήματα υγιούς και εποικοδομητικού άγχους), να κάνετε υγιείς αρνητικές συμπεριφορές (π.χ. να επιμένετε να διαβάζετε περισσότερο ή να βάζετε καλύτερο πρόγραμμα διαβάσματος) και να έχετε υγιείς αρνητικές σκέψεις (π.χ. «πάντα υπάρχουν πιθανότητες να τα καταφέρω αρκεί να το πιστεύω»).
Έτσι, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσετε τη συναισθηματική ένταση είναι να αλλάξετε ένα μέρος του τρόπου που σκέπτεσθε (δηλαδή να μετατρέψετε τις αυστηρές σας πεποιθήσεις που δε σας βοηθούν σε πιο ευέλικτες πεποιθήσεις που σας βοηθούν).
Για να το κάνετε αυτό, θα πρέπει να μάθετε να θέτετε στον εαυτό σας με συστηματικό και δυναμικό τρόπο συγκεκριμένες ερωτήσεις που θέτουν σε αμφισβήτηση τις παράλογες και αυστηρές σας ιδέες. Ταυτόχρονα θα μάθετε να υιοθετείτε λογικές και πιο ευέλικτες ιδέες επίσης με συστηματικό και δυναμικό τρόπο. Οι ερωτήσεις με τις οποίες θα αμφισβητείτε τις ιδέες σας εξετάζουν το αν οι παράλογες και οι λογικές πεποιθήσεις είναι αληθινές, λογικές και βοηθητικές. Ο θεραπευτής θα σας διδάξει την τέχνη της αμφισβήτησης των παράλογων ιδεών σας και θα σας δείξει το πως να υιοθετείτε λογικές ιδέες οι οποίες θα σας οδηγούν σε καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων και των συμπεριφορών σας.
Καθώς θα μαθαίνετε να αμφισβητείτε τις παράλογες και τις λογικές σας ιδέες, θα σας είναι πιο εύκολο να πετύχετε τους στόχους σας. Η αμφισβήτηση όμως είναι μια διαδικασία που θέλει καθημερινή υπομονή και επιμονή, συστηματικότητα και δυναμισμό, για να μπορέσει να λειτουργήσει. Γι’αυτό, από την πλευρά σας απαιτείται να ακολουθείτε τις οδηγίες του θεραπευτή σας έτσι ώστε να μπορέσετε να έχετε όσο το δυνατό πιο γρήγορη πρόοδο στη ζωή σας.
Τέλος, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν την τάση να σκέπτονται με τρόπο παράλογο και άκαμπτο. Εσείς οι ίδιοι, κατά κύριο λόγο, προκαλείτε αναστάτωση στον εαυτό σας και όχι μόνο τα γεγονότα. Αν ερμηνεύσετε διαφορετικά τα γεγονότα και αν τα δεχτείτε όπως είναι, τότε θα μπορείτε να ζήσετε καλύτερα και υγιέστερα.
