Ο νους είναι ο οφθαλμός της ψυχής
Όπως ο οφθαλμός παρατηρεί ό,τι εστιάζει,
έτσι και ο νους εμμένει σε ό,τι εστιάζει
Το να είμαστε αφυπνισμένοι σημαίνει να έχουμε επίγνωση, να παρατηρούμε πραγματικά τι συμβαίνει. Ένας απλός ορισμός αυτού του είδους της επίγνωσης είναι «η διατήρηση μιας μη επικριτικής στάσης που χαρακτηρίζεται από αυξημένη ή πλήρη συνειδητότητα των σκέψεων, των συναισθημάτων ή των εμπειριών μας ανά πάσα στιγμή».
Όντας αφυπνισμένοι και προσεκτικοί, έχουμε πιο οξυμμένη επίγνωση σχετικά με ό,τι συμβαίνει στο εσωτερικό του μυαλού μας, στην έδρα της ευτυχίας μας.
Τα δύο βασικά στοιχεία της επίγνωσης είναι η συνειδητότητα ανά πάσα στιγμή και η αποφυγή της ακρισίας.
‘Οταν υπάρχει επίγνωση, έχουμε διαρκώς συνείδηση τι συμβαίνει στο εσώτερο μυαλό μας και περισσότερη περιέργεια παρά επίκριση. Μόλις αρχίσουμε να κατανοούμε αυτές τις δύο έννοιες, τότε είμαστε έτοιμοι να μάθουμε να κυριαρχούμε στις παρείσακτες σκέψεις. Παρόλο που θέλουμε να τις διώξουμε από το νου μας, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αποτελούν μέρος της δικής μας εσώτερης φύσης, δεν είναι ξένες. Σ’ εμάς τους ανθρώπους αρέσει να ελέγχουμε τις καταστάσεις, και κατά καιρούς αυτό μας εξυπηρετεί, μα όταν αφήνουμε την επιθυμία μας για έλεγχο να μας κυβερνάει, τότε νιώθουμε μιζέρια, όχι ευτυχία.
Κάποτε άκουσα τον Μπίλι Γκράχαμ, να μιλάει για την άμετρη επιθυμία του μυαλού. Είπε: «Η πρώτη ματιά είναι ένστικτο, η δεύτερη είναι επιλογή». Σκεφτείτε αυτή την απλή ιδέα. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις ενστικτώδεις σκέψεις μας, αλλά μπορούμε να είμαστε προσεκτικοί και να τις παρατηρήσουμε, χωρίς επίκριση, και μετά να διαλέξουμε έναν διαφορετικό δρόμο. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι οι σκέψεις που επιτρέπουμε να κυβερνήσουν τον νου μας αποτελούν επιλογή, ωστόσο πολλοί άνθρωποι φέρονται σαν να μην είναι υπεύθυνοι για το μυαλό τους. Για παράδειγμα, όταν πιάνουμε τον εαυτό μας να θέλει να ελέγξει το μέλλον με αδιάκοπο άγχος, μην κάνουμε το χατίρι στην παρείσακτη σκέψη, αφήνοντάς τη να μας παρασύρει στον δρόμο της ανησυχίας.
Η τελική και πιο κρίσιμη πλευρά της επίγνωσης είναι η δυνατότητα να παραμερίζουμε κάτι μόλις το αντιληφθούμε. Αυτό το βήμα έχει τεράστια σημασία όταν πρόκειται να αλλάξουμε μια συμπεριφορά που εντέλει δεν μας εξυπηρετεί.
Για να σας εξηγήσω τι εννοώ. Πολλοί μιλούν γι’ αυτό που αποκαλείται μυαλό της μαϊμούς, ένας βουδιστικός όρος που σημαίνει «μυαλό ανήσυχο, νευρικό, ιδιότροπο, ανακόλουθο, μπερδεμένο, αναποφάσιστο, ανεξέλεγκτο».
Τον πρώτο καιρό που άρχισα να διαλογίζομαι, ήταν δύσκολο να ησυχάσω τον νου μου. Στη μέση του διαλογισμού, όλο και κάποια ανησυχία, δουλειά ή σκέψη διατάρασσε τη γαλήνη μου. Ρώτησα έναν φίλο, «Τι να κάνω όταν έρχεται στο μυαλό μου κάποια σκέψη που μου αποσπά την προσοχή;» Και μου απάντησε: «Όταν σου έρχεται μια τέτοια σκέψη, θέλω απλώς να την αντιληφθείς κι ύστερα να φανταστείς το χέρι σου να την παραμερίζει απαλά, σαν να της λέει “όχι τώρα”».
Με άλλα λόγια, χωρίς επίκριση ή αντίσταση, αλλά εντοπίζοντας τη σκέψη με ήρεμη επίγνωση και βάζοντας τη μετά στην άκρη.
Αυτό είναι ένα μικρό, αλλά σημαντικό στοιχείο όταν αντιμετωπίζουμε τις παρείσακτες σκέψεις και εκπαιδεύουμε το μυαλό μας για την ευτυχία. Το τελευταίο που πρέπει να κάνουμε είναι να μαλώσουμε τον εαυτό μας για την παρουσία της παρείσακτης σκέψης. Αυτό στο οποίο αντιστεκόμαστε, επιμένει.
Παραδέχομαι πως χρειάστηκα πολύ χρόνο εξάσκησης πριν το αφηρημένο μυαλό μου καταφέρει να εκπαιδευτεί, έτσι ώστε να συγκεντρώνεται. Στην αρχή φανταζόμουν διαρκώς τα χέρια μου να παραμερίζουν σκέψεις. Σύντομα, ωστόσο, άρχισα να συνειδητοποιώ μια καταλυτική αλήθεια, που μπορεί να αλλάξει δια παντός τον τρόπο που βλέπουμε τον εσωτερικό μας κόσμο: αν είμαστε αφυπνισμένοι και σε εγρήγορση, έχουμε τον έλεγχο του νου μας. Ο νους έχει κυβερνήτη, και είμαστε εμείς.
