Το μη ον στο είναι

Η αθανασία της ψυχής είναι μια θεωρητική ιδέα, η ανάσταση των νεκρών είναι μια ελπίδα. Η πρώτη είναι εμπιστοσύνη σε κάτι αθάνατο μέσα στον άνθρωπο, η δεύτερη είναι εμπιστοσύνη στον Θεό, που καλεί το μη ον στο είναι, και που ζωοποιεί τους νεκρούς. Εμπιστευόμενοι την αθανασία της ψυχής, αποδεχόμαστε το θάνατο και κατά κάποιο τρόπο τον προκαταλαμβάνουμε. Εμπιστευόμενοι όμως τον Θεό που δημιουργεί τη ζωή, αναμένουμε την υπέρβαση του θανάτου: κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος (1 Κορ. 15,54) και προσδοκούμε μια αιώνια ζωή στην οποία ο θάνατος ουκ έσται έτι (Απ. 21,4)».

Jürgen Moltmann

Επιστολή προς Διόγνητον

Επειδή βλέπω, φίλτατε, ότι ιδιαιτέρως ενδιαφέρεσαι να μάθεις την πίστη των Χριστιανών και επιμελώς αναζητείς να πληροφορηθείς πάντα όσα σχετίζονται μ’ αυτήν· δηλαδή πώς θρησκεύουν και πώς παραβλέπουν αυτόν εδώ τον κόσμο και πώς καταφρονούν τον θάνατο και δεν εκτιμούν ούτε τους θεούς των ειδωλολατρών ούτε τηρούν τις παραδόσεις των Ιουδαίων, παρακαλώ τον Θεό να μου δώσει σύνεση να σου τα παρουσιάσω όλα αυτά σωστά ώστε και συ να γίνεις καλύτερος.

Την ματαιοπονία και απάτη των ειδωλολατρών και την πολυπραγμοσύνη και αλαζονεία των Ιουδαίων την κατενόησες και κατάλαβες ότι σωστά απέχουν οι Χριστιανοί από αυτά. Όμως το μυστήριο της θεοσέβειας των Χριστιανών μη περιμένεις ότι θα το μάθεις από κάποιον άνθρωπο.

Οι Χριστιανοί δεν ξεχωρίζουν από τους άλλους ανθρώπους στην γλώσσα ομιλίας, ούτε στις συνήθειες. Ούτε κατοικούν σε δικές τους ξεχωριστές πόλεις, ούτε χρησιμοποιούν κάποια γλωσσική διάλεκτο διαφορετική, ούτε ζουν με «περίεργο» τρόπο! Δεν έχουν επινοήσει κάποιο «παράξενο» τρόπο ζωής στηριγμένοι στην ανθρώπινη περιέργεια, ούτε και προΐστανται όπως μερικοί μιας ανθρώπινης διδασκαλίας. Κατοικούν σε ελληνικές ή βαρβαρικές πόλεις, όπως συνέπεσε ο καθένας, και διαβιούν με τις τοπικές συνήθειες και τον τρόπο ενδυμασίας και τροφής του κάθε τόπου ενώ συγχρόνως γίνεται φανερή η θαυμαστή και αξιοπρόσεκτη συμπεριφορά τους.

Ζουν στην δική τους ο καθένας πατρίδα αλλά ως πάροικοι. Μετέχουν σε όλα τα κοινά ως πολίτες και υπομένουν τα πάντα, όμως σαν να ήσαν ξένοι. Η ξενιτειά είναι πατρίδα τους και η πατρίδα τους ξενιτειά. Παντρεύονται όπως όλοι και γεννούν παιδιά αλλά δεν τα σκοτώνουν. Γήινοι άνθρωποι είναι αλλά δεν ζουν με ζωώδη τρόπο. Διαβιούν στην γη αλλά έχουν το πολίτευμα στον ουρανό. Υπακούουν στους κρατικούς νόμους αλλά με τον τρόπο ζωής τους ξεπερνούν τους νόμους. Αγαπούν τους πάντες έστω κι αν διώκονται από όλους. Αγνοούνται και κατακρίνονται από πολλούς, φονεύονται αλλά «ζωοποιούνται». Γίνονται φτωχοί από πεποίθηση και «πλουτίζουν» τους άλλους. Στερούνται σχεδόν των πάντων αλλά δίνουν σε όλους. Περιφρονούνται από τους ανθρώπους αλλά γίνεται δόξα γι’ αυτούς η περιφρόνηση. Συκοφαντούνται αλλά δικαιώνονται. Χλευάζονται και αυτοί ευλογούν. Υβρίζονται και τιμούν. Ενώ κάνουν το καλό, τιμωρούνται ως κακοί· όταν όμως τιμωρούνται χαίρουν γιατί έτσι αποκτούν την «ἐν Χριστῷ» ζωή. Οι Ιουδαίοι τους πολεμούν ως αλλόφυλους και οι ειδωλολάτρες τους διώκουν, και αυτοί που τους μισούν δεν μπορούν να προσδιορίσουν την αιτία της έχθρας τους.

Να το πω απλά: Ό,τι είναι για το σώμα η ψυχή, είναι και για τον κόσμο οι Χριστιανοί. Όπως είναι διάχυτη σ’ όλο το σώμα η ψυχή, με τον ίδιο τρόπο είναι και οι Χριστιανοί στον κόσμο. Κατοικεί στο σώμα η ψυχή αλλά δεν είναι στοιχείο του σώματος· και οι Χριστιανοί κατοικούν στον κόσμο αλλά δεν είναι του κόσμου.

Η αόρατη ψυχή βρίσκεται μέσα στο σώμα και οι Χριστιανοί βρίσκονται μέσα στον κόσμο αλλά δεν είναι ορατή η πίστη τους στον Θεό! Όταν το σώμα κυριευθεί από επιθυμίες, μισεί την ψυχή γιατί η ψυχή αντιτάσσεται στην φιληδονία· έτσι μισεί κι ο κόσμος τους Χριστιανούς γιατί διαφοροποιούνται από τις ηδονές. Η ψυχή αγαπά το σώμα της και οι Χριστιανοί αγαπούν αυτούς που τους μισούν.

Είναι δεσμευμένη η ψυχή από το σώμα αλλά συγχρόνως το ζωοποιεί. Και οι Χριστιανοί ζουν σαν φυλακισμένοι στον κόσμο όμως αυτοί τον ομορφαίνουν. Η αθάνατη ψυχή κατοικεί μέσα στο θνητό σώμα και οι Χριστιανοί κατοικούν στην φθαρτή κτίση αναμένοντας την ουράνια αφθαρσία. Από την στέρηση των αναγκαίων η ψυχή γίνεται καλύτερη και οι Χριστιανοί διωκόμενοι πολλαπλασιάζονται. Σ' αυτήν την αποστολή τους έταξε ο Θεός και δεν είναι σωστό να την αποφεύγουν.

Κανένας άνθρωπος δεν είδε ούτε γνώρισε από μόνος του τον Θεό, παρά μόνον εκείνοι στους οποίους αποκαλύφθηκε. Φανέρωσε δε τον εαυτό του εξ αιτίας της πίστης τους, που είναι η μόνη οδός γνώσεως του Θεού.

Ο Θεός ο Κύριος και Δημιουργός των πάντων, αυτός που έκτισε τα πάντα με σοφία, δεν είναι μόνον φιλάνθρωπος αλλά και μακρόθυμος. Πάντοτε έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι· «καλόκαρδος» και αγαθός, αληθινός, χωρίς οργή, κι όλα αυτά σε απόλυτο βαθμό. Αυτός ο Κύριος συνέλαβε ένα μεγαλειώδες και ασύλληπτο σχέδιο και το «μοιράστηκε» μόνο με τον υιό του!

Όταν κορυφώθηκε ο λανθασμένος τρόπος ζωής μας και ήταν πλέον φανερό ότι έπρεπε να τιμωρηθεί με θάνατο, τότε ο Θεός φανέρωσε ότι ήρθε ο καιρός να μας «δείξει» την καλωσύνη και την δύναμή του. Δεν μας μίσησε, ούτε μας απώθησε, ούτε μνησικάκησε εναντίον μας αλλά μακροθύμησε και θυσίασε τον υιόν του αντί να τιμωρήσει εμάς!

Τον άγιο υπέρ των αμαρτωλών, τον άκακο υπέρ των κακών, τον δίκαιο υπέρ των αδίκων, τον αθάνατο υπέρ των θνητών! Άλλωστε τι θα μπορούσε να γιατρέψει τις αμαρτίες μας αν όχι η δική μας καλωσύνη;

Πώς αλλιώς μπορούσαμε να βρούμε έλεος εμείς οι αμαρτωλοί και ασεβείς αν όχι μόνον διά του Υιού του Θεού;

Ω της γλυκειάς ανταλλαγής! Ω της απερινόητης δημιουργίας! Ω της απροσδόκητης ευεργεσίας! Η ανομία των πολλών καλύφθηκε από Έναν και η καλωσύνη του Ενός δικαίωσε πολλούς ανόμους. Φανέρωσε λοιπόν στους χρόνους που πέρασαν, ότι η φύση μας αδυνατεί να ζήσει αυτοδύναμα· και στους χρόνους τους τωρινούς φανέρωσε, ότι ο Σωτήρας Υιός του μπορεί να θεραπεύσει τα ανίατα· και με τα δύο αυτά θέλει να μας κάνει να εμπιστευθούμε την καλωσύνη του και να τον δεχθούμε συντηρητή της ζωής μας, πατέρα μας, σκέψη μας, φως μας, τιμή και δόξα μας, δύναμη και ζωή μας.

Αυτήν την πίστη αν ποθήσεις ν’ αποκτήσεις και συ, πρέπει πρώτα πρώτα να τον κάνεις Πατέρα σου. Ο Θεός, όπως είπαμε, αγάπησε τους ανθρώπους για τους οποίους και δημιούργησε τον κόσμο, κι έδωσε στην εξουσία τους όλη την γη· και τους προίκισε με σκέψη και λόγο, και τους έδωσε το μοναδικό προνόμιο να απευθύνονται σ' Αυτόν αφού τους έπλασε «κατ' εικόνα» του, και τους έστειλε τον Υιό του τον Μονογενή και υποσχέθηκε να δώσει και την Βασιλεία των Ουρανών σ' όσους θα τον αγαπήσουν.

Αντιλαμβάνεσαι πόση χαρά θα γευτείς και θα νοιώσεις γι' Αυτόν που σε αγάπησε τόσο; Όταν τον αγαπήσεις θα γίνεις μιμητής της καλωσύνης του. Μη θαυμάζεις πώς μπορεί ένας άνθρωπος να γίνει μιμητής του Θεού! Είναι δυνατόν, αφού Εκείνος το θέλει! Άλλωστε ευτυχία δεν είναι να τυραννάς τους συνανθρώπους σου και να θέλεις να έχεις περισσότερα από εκείνους· αυτές είναι καταστάσεις με τις οποίες δεν μιμείσαι τον Θεό αλλά αποξενώνεσαι από την μεγαλειότητα του Θεού. Ευτυχία είναι, να αναλαμβάνεις το φορτίο της ανάγκης του πλησίον σου, να θέλεις να μοιράζεσαι τα δικά σου με αυτούς που έχουν λιγώτερα. Αυτός που, όσα έλαβε εκ Θεού, τα μοιράζεται με όσους βρίσκονται σε ανάγκη, γίνεται «Θεός» γι' αυτούς αφού είναι μιμητής του Θεού.

Σ' αυτήν την περίπτωση όντας στον κόσμο θα «δεις» ότι ο Θεός είναι στον ουρανό και θα μιλάς για τα μυστήριά Του. Τότε εκείνους που βασανίζονται από τους ειδωλολάτρες επειδή δεν αρνούνται τον αληθινό Θεό, και θα τους θαυμάσεις και θα τους αγαπήσεις. Τότε θα καταφρονήσεις την απάτη και την πλάνη αυτού του κόσμου γιατί θα συνειδητοποιήσεις την ουράνια πολιτεία. Τότε θα καταφρονήσεις τον βιολογικό θάνατο, όταν φοβηθείς τον όντως θάνατο που είναι ο χωρισμός από τον Θεό και «περιμένει» αυτούς που θα κατακριθούν στο «πυρ το αιώνιο» να ταλαιπωρούνται μονίμως. Τότε θα θαυμάσεις και θα μακαρίσεις αυτούς που για την αγάπη του Θεού υπομένουν την ταλαιπωρία του κτιστού πυρός, όταν θα αποχτήσεις επίγνωση του αιωνίου και ακτίστου πυρός.

Όταν λοιπόν τα προσέχετε αυτά, θα γνωρίσετε όσα δίνει ο Θεός σ' όσους τον αγαπούν σωστά. Τότε θα γίνετε «Παράδεισος τρυφής», δένδρο πλῆρες καρπῶν ολόδροσο. Θα καρποφορήσετε γεμάτοι ομορφιά από την ποικιλία των καρπών.

Στον παράδεισο ο Θεός φύτευσε «ξύλον γνώσεως» και ξύλον ζωής». Δεν επιφέρει θάνατο το ξύλο της γνώσεως αλλά η παρακοή.

Φανέρωνε μ' αυτά, ότι ο δρόμος προς την ζωή περνά μέσα από την γνώση! Αυτήν την γνώση δεν χειρίστηκαν σωστά οι πρωτόπλαστοι και με την απάτη του όφεως γυμνωθήκανε απ' όλες τις δωρεές.

Δεν υπάρχει ζωή χωρίς γνώση ούτε αξιόπιστη γνώση χωρίς αληθινή ζωή. Γι' αυτό τα «δέντρα» φυτευθήκανε το ένα δίπλα στο άλλο. Αυτό το είχε κατανοήσει ο απόστολος όταν μεμφόμενος την γνώση που είναι χωρισμένη από την αλήθεια του θελήματος του Θεού, έλεγε: «Η γνώση γεμίζει τον άνθρωπο εγωϊσμό ενώ η αγάπη οικοδομεί την καλωσύνη».

Αυτός που νομίζει ότι ξέρει κάτι έξω από την αληθινή γνώση που επιβεβαιώνεται από τον τρόπο ζωής, δεν ξέρει τίποτε. Πλανάται από τον διάβολο και δεν αγαπά την όντως ζωή. Εκείνος όμως που κατέχει τη γνώση που συνοδεύεται από φόβο Θεού και αναζητά διακαώς την ζωή, «φυτεύει» ελπίζοντας σε συγκομιδή «καρπών».

Άφησε λοιπόν την καρδιά σου να αποκτήσει γνώση και την ζωή σου να αποδεχθεί τον Λόγο. Φρόντιζε το «δένδρο» της ζωής σου και θα συλλέξεις «καρπούς», και θα απολαμβάνεις σοδειά που θα είναι ευχάριστη στον Θεό και την οποία κανένα «φίδι» δεν θα μπορεί ν’ αγγίξει ούτε απάτη να πλησιάσει.

Τότε η Εύα δεν θα παραπλανιέται. Θα υπάρχει εμπιστοσύνη στην Παρθένο. Η σωτηρία θα αναγγέλεται. Οι απόστολοι θα συνετίζονται. Το Πάσχα του Κυρίου θα είναι κοντά. Οι καιροί θα πλησιάζουν την ζωή των ανθρώπων. Ο Λόγος θα καθοδηγεί με χαρά τους αγίους και θα δοξάζεται δι' Αυτού, ο Πατήρ στον οποίο ανήκει αιωνία δόξα. ΑΜΗΝ.

*Επιστολή προς Διόγνητον

Υ.Γ. Η μετάφραση είναι σχετικά ελεύθερη και έχουν παραληφθεί τρία τμήματα του πρωτοτύπου κειμένου που είχαν περιεχόμενο εντελώς εποχιακό (αντιπαράθεση σε Ιουδαίους για τον νομικισμό τους και ειδωλολάτρες για την αφελή ανοησία των ξοάνων του).

Το πρωτότυπο έχει ενδιαφέρουσα ιστορία.

Άγνωστο μέχρι το 1436 και μη μνημονευόμενο καν από τον οποιονδήποτε (π.χ. Μυριόβιβλος) το βρίσκει (έτσι ισχυρίζεται) σε ένα...ψαράδικο ένας λατίνος κληρικός ονόματι Thomas d’ Arezzo. Ίσως η ιστορία να είναι μυθιστορηματική δικαιολόγηση κλοπής. Αφού πώς είναι δυνατόν να ισχυριστεί ότι ήταν ριγμένο στα χαρτιά περιτυλίγματος ψαράδικου ένα χειρόγραφο (!) σε μια εποχή που σπανίζει το χαρτί. Αδιάφορο το παρασκήνιο. Το κείμενο εκπληκτικό. Άτυχο στην συνέχεια. Καίγεται (!) στην πυρκαϊά του Στρασβούργου το 1870 στον βομβαρδισμό της πόλεως από τον πρωσσικό στρατό! Ευτυχώς μέχρι τότε έχουν υπάρξει επανειλημμένες εκδόσεις.