Περηφανεύεσαι για τον εαυτό σου ως ένα ανεξάρτητα σκεπτόμενο άτομο και δεν αποδέχεσαι τις απόψεις των άλλων αν δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις. Θεωρείς πως δεν είναι συνετό να είσαι απόλυτα ειλικρινής όταν αποκαλύπτεις τον εαυτό σου στους άλλους. Κατά καιρούς είσαι εξωστρεφής, καταδεκτικός, κοινωνικός, ενώ άλλες φορές είσαι εσωστρεφής, επιφυλακτικός και μαζεμένος. Μερικές από τις φιλοδοξίες σου δεν είναι ρεαλιστικές. Μία από τις βασικότερες επιδιώξεις σου στη ζωή είναι η ασφάλεια.»
Το φαινόμενο Φόρερ
Bertram Forer |
Το φαινόμενο Φόρερ (Forer Effect) αφορά στην τάση των ανθρώπων να αξιολογούν ως εξαιρετικά ακριβείς, προτάσεις που αναφέρονται σ' αυτούς προσωπικά, αν και αυτές μπορούν να ισχύουν για πολλούς ανθρώπους.
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να εξηγήσει την ευρεία αποδοχή διαφόρων συστημάτων μεταφυσικής όπως είναι η αστρολογία και η μαντεία, καθώς επίσης και διαφόρων τεστ προσωπικότητας.
Ο ψυχολόγος Μπέρτραμ Φόρερ ανακάλυψε ότι οι άνθρωποι έχουν την τάση να αποδέχονται ασαφείς και γενικόλογες περιγραφές της προσωπικότητας τους σαν να ισχύουν αποκλειστικά γ' αυτούς, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι η ίδια περιγραφή μπορεί να ισχύει και για οποιονδήποτε άλλο.
Το 1948 έδωσε ένα τεστ προσωπικότητας στους φοιτητές του, αφού τους πληροφόρησε πως ο κάθε φοιτητής θα λάβει στο τέλος μία ξεχωριστή αποτίμηση προσωπικότητας βάσει των επιλογών του.
Στη συνέχεια, αγνοώντας τα αποτελέσματα τους, έδωσε την ίδια αποτίμηση σε όλους τους φοιτητές και τους ζήτησε να βαθμολογήσουν από 0 (ανακριβής) μέχρι 5 (εξαιρετική) κατά πόσο πίστευαν πως τα αποτελέσματα ταίριαζαν με την προσωπικότητα τους.
Στην πραγματικότητα όλοι οι φοιτητές έλαβαν την ανωτέρω (με τα κόκκινα γράμματα) αποτίμηση.
Ο μέσος όρος ήταν 4,26 (δηλαδή 84% επιτυχία), και μόνο όταν αποκαλύφθηκαν τα αποτελέσματα οι φοιτητές έμαθαν πως είχαν λάβει την ίδια αποτίμηση, η οποία στην πραγματικότητα ήταν συνδυασμός διαφόρων αποσπασμάτων από αστρολογικές στήλες.
Όπως φαίνεται και από το παραπάνω πείραμα υπάρχουν πολλοί τρόποι δημιουργίας προτάσεων ικανών να κάνουν οποιοδήποτε άτομο να ταυτιστεί μαζί τους.
Αυτές οι προτάσεις έγιναν γνωστές ως «Προτάσεις του Μπάρνουμ» ως φόρο τιμής στον κωμικό Φ.Τ. Μπάρνουμ, ο οποίος έγινε γνωστός για την ικανότητα του να χειραγωγεί ψυχολογικά τα πλήθη στις παραστάσεις του τον 19ο αιώνα.
Το πείραμα αυτό επαναλήφθηκε εκατοντάδες φορές με φοιτητές ψυχολογίας και ο μέσος όρος ακόμα κυμαίνεται γύρω στο 4,2 από τα 5, ή αλλιώς στο 84% επιτυχία.
Το φαινόμενο Φόρερ φαίνεται να εξηγεί, τουλάχιστον εν μέρει, το γιατί τόσοι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι ψευδοεπιστήμες «δουλεύουν». Η αστρολογία, η αστροθεραπεία, οι βιορυθμοί, η χαρτομαντεία, η χειρομαντεία, το εννεάγραμμα, η μαντική, η γραφολογία κλπ. φαίνονται να δουλεύουν επειδή φαίνεται να παρουσιάζουν μια ακριβή ανάλυση της προσωπικότητας.
Πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως είναι πιο πιθανό ένα άτομο να θεωρήσει μια πρόταση ακριβή όταν:
- πιστεύει πως τα αποτελέσματα αφορούν αποκλειστικά τον ίδιο.
- πιστεύει στην αυθεντία του αξιολογητή.
- τα αποτελέσματα είναι κυρίως θετικά.
Ο ψυχολόγος Barry Beyerstein πιστεύει ότι «η ελπίδα και η αβεβαιότητα βάζουν σε κίνηση ισχυρές ψυχολογικές διεργασίες οι οποίες και κρατούν όλους τους μυστικιστικούς και ψευδοεπιστημονικούς συμβούλους προσωπικότητας στο επάγγελμα. Συνεχώς προσπαθούμε να βγάλουμε νόημα από την ομοβροντία ασύνδετων πληροφοριών που λαμβάνουμε καθημερινά και έχουμε γίνει τόσο καλοί στο να συμπληρώνουμε τα κενά που μερικές φορές βγάζουμε νόημα μέσα από ανοησίες...»
Skepdic
Wikipedia