Όταν ήμουν 15 χρονών, ήπια έναν μπάφο. Έμοιαζε με τους περισσότερους μπάφους που είχα καπνίσει τους προηγούμενους μήνες: λεπτός, γεμάτος με μια μικρή ποσότητα χόρτου αναμειγμένη με καπνό και στριμμένος προσεκτικά από έναν φίλο. Η μόνη αξιοσημείωτη διαφορά ήταν ότι αυτός ο μπάφος με έστειλε στον ψυχίατρο.
Ήταν σαββατοκύριακο και προς μεγάλο μου θράσος, είχα προσκαλέσει δέκα εξίσου ηλίθιους φίλους να πιούμε αλκοόλ και χόρτο μόλις λίγα μέτρα μακριά από τους φουκαριάρηδες, ανυποψίαστους γονείς μου. Σύντομα ξεκίνησα να τραβάω μεγάλες τζούρες από τον μπάφο και να εισπνέω βαθιά, έτοιμος να βυθιστώ στην οικεία, απολαυστική ηλιθιότητα της μαστούρας.
Αντί γι’ αυτό, όμως, ξεκίνησα να τρομοκρατούμαι ολοένα και περισσότερο από τους γύρω μου. Είχα χάσει τόσο την αίσθηση της πραγματικότητας, που αισθανόμουν κάθε τρεις και λίγο σαν να ξυπνούσα από όνειρο - όπως εκείνα τα πρωινά όνειρα, όπου βλέπεις ότι ξυπνάς και κάνεις ντους και μετά από λίγο συνειδητοποιείς ότι είσαι ακόμη στο κρεβάτι και δεν μπήκες ποτέ για ντους. Όσο για τους (ολοένα και πιο συγκεχυμένους) φίλους μου, ξαφνικά τους έβλεπα ως επικίνδυνους εγκληματίες που με έναν ανεξήγητο τρόπο είχαν αποκτήσει πρόσβαση στο σπίτι μου.
Τότε, το μυαλό μου ξεκίνησε να χάνει κάθε συνειρμό και έγινα αυτό που οι περισσότεροι ψυχίατροι θα αποκαλούσαν «ο απόλυτος εφιάλτης».
Η κάνναβη μπορεί να προκαλέσει ψύχωση. Αλλά, κάθε υγιές άτομο μπορεί να αναπτύξει τα λεγόμενα ψυχωσικά συμπτώματα, αν λάβει τη σωστή ποσότητα ενός ερεθίσματος.
Είχα καταλάβει ότι είχα ξεκινήσει να τα χάνω. Αλλά καθώς χανόμουν μέσα στις παραισθήσεις, έχανα ταυτόχρονα κάθε αίσθηση αυτοσυνείδησης και ο τρόμος με κυρίευε. Φοβόμουν τον πανικό που επικρατούσε γύρω μου και φοβόμουν για αυτά που θα μου έκαναν οι γύρω μου. Μέχρι σήμερα, ο κολλητός μου λέει ότι έλεγα ασυναρτησίες, αλλά φαινόταν να με ηρεμεί το να λέω την αλφαβήτα κανονικά και ανάποδα, για λόγους που μου είναι ακόμη άγνωστοι.
Κάποια στιγμή και ενώ κραύγαζα πηγαίνοντας στο υπνοδωμάτιό μου, με τους τρομαγμένους φίλους μου να εκκενώνουν την περιοχή, οι γονείς μου κλήθηκαν να βοηθήσουν. Αφού εξέτασαν τον τόπο του εγκλήματος, με έβαλαν στο αυτοκίνητο και με πήγαν στο τοπικό νοσοκομείο.
Αυτό που δεν ήξερα τότε (και αυτό που ίσως θα έπρεπε να είχα συνειδητοποιήσει νωρίτερα) ήταν η ύπαρξη μιας βαθιάς γενετικής προδιάθεσης για σχιζοφρένεια που υπήρχε από την πλευρά της μητέρας μου για πολλά χρόνια.
Για όσους δεν γνωρίζουν, η σχιζοφρένεια είναι μια ευρεία ψυχική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από δύο ομάδες συμπτωμάτων που αναφέρονται ως «θετικά» και «αρνητικά», όπως ψευδαισθήσεις (ψύχωση), απάθεια, παράνοια, ασυνάρτητη ομιλία, έλλειψη συναισθηματικής απόκρισης και κοινωνική απομόνωση. Στα χρόνια που ακολούθησαν το επεισόδιό μου, μια από τις θείες μου περπατούσε για δύο μήνες με σπασμένο μηρό, προτού παρατηρήσει επιτέλους η οικογένειά της ότι κούτσαινε. Η ασθένεια την είχε κάνει μουγκή και σε μεγάλο βαθμό δεν επικοινωνούσε με κανέναν τρόπο.
Δεν θυμάμαι πολλά από εκείνη τη νύχτα στο νοσοκομείο. Αυτό που μου έχει μείνει, είναι αναλαμπές από τραυματισμένα θύματα που μεταφέρονταν σε φορεία και η εικόνα του πατέρα μου να φωνάζει με αγωνία στο προσωπικό του νοσοκομείου. Αυτό που θυμάμαι είναι ο απόλυτος τρόμος που άκουσα στη φωνή του ψυχιάτρου, καθώς επέμενε ότι με ένα οικογενειακό ιστορικό όπως το δικό μου, το χόρτο θα ήταν λίγο-πολύ έξω από τη ζωή μου, από εκείνο το σημείο και έπειτα.
Το εάν το χόρτο μπορεί να προκαλέσει πραγματικά σχιζοφρένεια σε καθ’ όλα τα άλλα «φυσιολογικά» άτομα που δεν έχουν γενετική προδιάθεση, είναι ένα περίπλοκο και αμφιλεγόμενο ζήτημα.
Η σχέση μεταξύ χόρτου και ψύχωσης είναι καλά τεκμηριωμένη στην ιατρική βιβλιογραφία, με συνεπή ευρήματα ότι η κατανάλωση χόρτου συσχετίζεται έντονα με την έναρξη ψυχωτικών συμπτωμάτων. Ο καθηγητής David Castle, πρόεδρος της Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και ένας εξέχων ερευνητής πάνω στην κάνναβη, λέει ότι δεν υπάρχει «καμιά αμφιβολία» ότι η κάνναβη μπορεί να προκαλέσει ψύχωση. Αλλά σημειώνει, επίσης, ότι κάθε υγιές άτομο μπορεί να αναπτύξει τα λεγόμενα ψυχωσικά συμπτώματα (ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες), αν λάβει τη σωστή ποσότητα ενός ερεθίσματος.
«Η κάνναβη, η ντοπαμίνη, οι αμφεταμίνες ή η αισθητηριακή στέρηση μπορεί να προκαλέσουν παραισθήσεις σε οποιονδήποτε ή να τον κάνουν να αναπτύξει παρανοϊκό ιδεασμό», αν και όλοι επηρεάζονται διαφορετικά, ανάλογα με τη μοναδική τους γενετική σύσταση και την έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες, όπως το τραύμα. Το οικογενειακό μου ιστορικό αναμφίβολα αυξάνει την ευαισθησία μου.
Το εάν το χόρτο μπορεί να προκαλέσει πραγματικά σχιζοφρένεια σε καθ’ όλα τα άλλα «φυσιολογικά» άτομα που δεν έχουν γενετική προδιάθεση, είναι ένα περίπλοκο και αμφιλεγόμενο ζήτημα. Η υλικοτεχνική δυσκολία που έχουν οι μακροχρόνιες μελέτες κοόρτης, τα αλληλεπικαλυπτόμενα γονίδια που προδιαθέτουν τους ανθρώπους στο κάπνισμα του χόρτου και την ανάπτυξη σχιζοφρένειας, και το γεγονός ότι τα άτομα με πρώιμα συμπτώματα σχιζοφρένειας στρέφονται συχνά στο χόρτο, είναι όλοι παράγοντες που δυσκολεύουν τον καθορισμό της αιτιότητας στις μελέτες.
Ωστόσο, πιστεύω ότι υπάρχει μια μικρή αιτιώδης συνάφεια μεταξύ του χόρτου και της εμφάνισης της σχιζοφρένειας. «Αν εξαφανιζόταν η κάνναβη από τον πλανήτη, θα βλέπαμε ότι το 5% του πληθυσμού που αναπτύσσει σχιζοφρένεια δεν θα την εμφάνιζε».
Για ανθρώπους σαν εμένα, από την άλλη πλευρά, ο αιτιώδης χαρακτήρας είναι εύκολος να προσδιοριστεί. Εάν είχα συνεχίσει να καπνίζω χόρτο, μπορεί να έμπαινα βαθιά σε μια χρόνια ψυχική ασθένεια. «Είναι όπως όταν έχεις μεγάλο οικογενειακό ιστορικό διαβήτη». «Θα ήταν ανόητο να πέσεις με τα μούτρα στη ζάχαρη».
Ο φόβος ενός ψυχωσικού επεισοδίου όπως αυτό, με έχει κρατήσει μακριά από το χόρτο έκτοτε. Πιστεύω, όμως, ότι ήμουν απίστευτα τυχερός: καταρχάς, έλαβα άμεση και επαγγελματική φροντίδα για τις γενετικές μου ευπάθειες. Άλλοι δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια.
