Ο πόνος είναι μια οικουμενική ανθρώπινη εμπειρία. Κι όλες τις φορές που τον νιώθουμε, θέλουμε να τον διώξουμε γρήγορα για να θεραπεύσουμε το σώμα ή την ψυχή μας.
Εάν ο πόνος είναι πράγματι τόσο περιττός, τόσο άχρηστος γιατί να υπάρχει;
Γιατί η ζωή να μην είναι μια διαδοχή ευτυχισμένων στιγμών;
Γιατί ο κόσμος να είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να περιέχει πόνο;
Η αντίδραση μας απέναντι στον εσωτερικό, ψυχικό πόνο είναι παρόμοια όπως και με τον σωματικό. Θέλουμε να τον αποφύγουμε, να τον διώξουμε, να τον εξαφανίσουμε.
Στην απόπειρα μας να το πετύχουμε αυτό:
- Καταφεύγουμε στην απόδοση φταιξίματος και την επικριτικότητα προς τον περίγυρο. Περιμένουμε έτσι τη λύτρωση να έρθει από κάποιον άλλο, συνήθως το άτομο στο οποίο ρίχνουμε το φταίξιμο.
- Προσπαθούμε να καταπιέσουμε ή να εκλογικεύσουμε τις όποιες σκέψεις σχετίζονται με τον πόνο μας.
- Θυμώνουμε με τα συναισθήματα μας και την αδυναμία μας να τα ελέγξουμε νομίζοντας πώς η αυτοεπίκριση θα μας κρατήσει κινητοποιημένους για να διώξουμε τον πόνο.
- Χρησιμοποιούμε ουσίες όπως π.χ το αλκοόλ ή καταφεύγουμε σε άλλου είδους εξαρτητικές συμπεριφορές όπως π.χ η εργασιομανία ή η υπερβολική άσκηση.
Αυτή η συνεχής προσπάθεια να αποφύγουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα μας, τις αναμνήσεις μας ή αυτό που νιώθουμε στο σώμα μας, δυσκολεύει και παρατείνει τον πόνο.
Ο λόγος που παραμένουμε σ’ αυτό το σύστημα αποφυγής, είναι επειδή από αυτή απορρέει ένα παροδικό όφελος.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι κάποιος πάσχει από αγοραφοβία, δηλαδή φοβάται τους χώρους οι οποίοι είναι πολύ ανοιχτοί ή έχουν συνωστισμό. Οι φίλοι του αποφασίζουν να πάνε σ’ ένα πάρτυ το οποίο γίνεται σ’ ένα γνωστό μπαρ. Παρόλο που θα ήθελε να περάσει χρόνο με τους φίλους του και του αρέσει η συγκεκριμένη μουσική, βρίσκει μια δικαιολογία για να μην πάει φοβούμενος ότι ο συνωστισμός θα πυροδοτήσει το άγχος του.
Προσπάθησε τώρα να φανταστείς πώς θα ήταν αν ήσουν στη θέση αυτού του ανθρώπου.
Πώς είναι πιθανόν να νιώθει αμέσως μόλις βρεί μια δικαιολογία για να μην πάει με τους φίλους του; Ανακούφιση ή άγχος;
Θα είναι η αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων (χώρων με συνωστισμό) περισσότερο ή λιγότερο πιθανή την επόμενη φορά;
Θα γίνει αυτή η φοβία πιο δυνατή ή πιο αδύναμη;
Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι μάλλον ξεκάθαρες.
Η εμπειρία μας είναι ανάλογη με την εμπειρία αυτού του ανθρώπου.
Κάθε φορά που αντιδρούμε με τρόπο που στοχεύει στην αποφυγή του προσωπικού μας πόνου, πυροδοτούμε τις παραπάνω αντιδράσεις.
Το πιο πιθανό δηλαδή είναι ότι αρχικά θα νιώσουμε μία αίσθηση ανακούφισης όταν καταφέρουμε ν’ αποφύγουμε τα οδυνηρά συναισθήματα ή σκέψεις. Αυτή η αίθηση ανακούφισης ενδυναμώνει την τάση να χρησιμοποιήσουμε την ίδια τακτική την επόμενη φορά που θα πρέπει ν’ αντιμετωπίσουμε το δυσάρεστο συναίσθημα. Κάθε φορά όμως που το κάνουμε δίνουμε σε αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα περισσότερη δύναμη.
Στις περισσότερες μορφές ψυχικού πόνου, υπάρχει σε κάποιο βαθμό αυτή η απροθυμία να βιώσουμε το επώδυνο συναίσθημα.
Για παράδειγμα, η απροθυμία να έχουμε άγχος, προβλέπει ότι θα έχουμε άγχος. Ακόμα και κάτω από το ίδιο ερέθισμα, οι άνθρωποι που τείνουν ν’ αποφεύγουν την εμπειρία τους, θα νιώσουν περισσότερο πανικό απο εκείνους που αποδέχονται το άγχος πιο πρόθυμα.
Στην κατάθλιψη, πολλά από τα συμπτώματα διατηρούνται από μια έλλειψη αποδοχής και προθυμίας να βιώσουμε τη θλίψη.
Όλες αυτές οι στρατηγικές αχρηστεύουν τη δύναμη μας να θεραπευτούμε, να βελτιωθούμε ή να επιλύσουμε το πρόβλημα παρατείνοντας και ενδυναμώνοντας έτσι την ψυχική μας ταλαιπωρία.
Τι θα πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Α) Πρώτα απ’όλα είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο ψυχικός μας πόνος, βρίσκεται μέσα μας διότι μεταφέρει ένα μήνυμα, όπως ακριβώς ο πονοκέφαλος είναι σύμπτωμα πως κάτι συμβαίνει στο σώμα μας. Το μήνυμα αυτό δεν είναι ίσως ξεκάθαρο, όμως υπάρχει.
Για να μπορέσεις να συνειδητοποιήσεις το μήνυμα που μεταφέρει για σένα η θλίψη, το άγχος ή οποιοσδήποτε άλλος ψυχικός πόνος αισθάνεσαι, αναλογίσου:
Εάν το επώδυνο συναίσθημα που νιώθω, μπορούσε να μιλήσει, τι θα έλεγε;
Εάν αυτό το συναίθημα είχε μορφή, ανθρώπινη ή ζώου, πώς θα ήταν;
Πώς θα αισθανόμουν απέναντι του;
Τι θα μου έλεγε;
Τι θα του έλεγα;
Β) Προσπάθησε ν’ αποδεχτείς την δυσβάσταχτη εμπειρία που βιώνεις.
Όπως προαναφέρθηκε, το ανθρώπινο ενστικτό μάς σπρώχνει να θέλουμε να την ξεφορτωθούμε και να την αποφύγουμε.
Η πίεση όμως που ασκούμε στο εαυτό μας, είναι μια έμμεση κριτική ότι δεν θα έπρεπε να αισθανόμαστε όπως αισθανόμαστε.
Η κριτική αυτή μας αποδυναμώνει ψυχικά και μας καθηλώνει περισσότερο στην ίδια εμπειρία την οποία θέλουμε ν’αποφύγουμε.
Ένα μεγάλο μέρος της αποδοχής, είναι η προθυμία να βιώσουμε τη δυσάρεστη εμπειρία.
Τι σημαίνει όμως προθυμία;
- Το να κρατάς τον πόνο σου όπως θα κρατούσες ένα μικρό λουλούδι στα χέρια σου.
- Το ν’ αγκαλιάζεις τον πόνο σου όπως θ’ αγκάλιαζες ένα μικρό παιδί που κλαίει.
- Το να κοιτάς τον πόνο σου με τον ίδιο τρόπο όπως θα κοιτούσες ένα απίστευτο πίνακα.
- Το να τιμάς τον πόνο σου όπως θα τιμούσες έναν καλό φίλο ακούγοντάς τον.
- Να εισπνέεις τον πόνο σου όπως θα έπαιρνες μια βαθιά εισπνοή.
- Να εγκαταλείπεις τον πόλεμο με τον πόνο σου όπως ένας στρατιώτης που καταθέτει το όπλο του και γυρνά σπίτι.
- Να κουβαλάς τον πόνο όπως κουβαλάς μια φωτογραφία στο πορτοφόλι σου.
Προθυμία δεν είναι να αντιστέκεσαι στον πόνο σου, να τον αγνοείς, να τον ξεχνάς, να κάνεις αυτό που σου λέει ή να μην κάνεις αυτό που σου λέει.
Ο στόχος της προθυμίας και της αποδοχής είναι η ευελιξία.
Όταν καταφέρνεις να είσαι απόλυτα παρόν στο εδώ και τώρα χωρίς να κρίνεις ή να διώχνεις τις εμπειρίες σου (σκέψεις, συναισθήματα, σωματικά συμπτώματα κτλ.) έχεις περισσότερη ελευθερία και δύναμη για να αναλάβεις δράση και να θεραπεύσεις τον εαυτό σου.
Η πληγή είναι το μέρος από το οποίο εισέρχεται μέσα σου το Φώς.― Rumi
