Νωρίς-νωρίς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ιστορία στην οποία πατάει ολόκληρο το χριστιανικό δόγμα. Είναι η ιστορία του προπατορικού αμαρτήματος και της πτώσης του ανθρώπου. Την ιστορία την ξέρουμε λίγο-πολύ. Το φίδι δελεάζει την Εύα να φάει από τον απαγορευμένο καρπό, μετά ταΐζει και τον άντρα της, ο Θεός του καταριέται όλους, τους διώχνει και κλείνει τον Παράδεισο.
Επιπλέον, είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη ιστορία, αφού σ’αυτήν πατάει ολόκληρο το χριστιανικό δόγμα. Χωρίς την Πτώση δε θα υπήρχε λόγος για την ενσάρκωση του Ιησού, οπότε αυτό το κεφάλαιο δεν μπορεί να το προσπεράσει αδιάφορα οποιοσδήποτε Χριστιανός ή επικριτής του Χριστιανισμού. Ας διαβάσουμε, όμως, την ιστορία προσεκτικότερα…
Η διήγηση ξεκινά παρουσιάζοντας έναν νέο πρωταγωνιστή: τον όφι. Και μαθαίνουμε ότι:
Είναι ο όφις ο Διάβολος;
Simón del desierto
4ος αιώνας μ.Χ. Ο Σιμεών θέλει να πλησιάσει τον Θεό κι ανεβαίνει πάνω σε έναν στύλο. Ο διάβολος προσπαθεί να τον κάνει να κατέβει και με διάφορες προφάσεις προσπαθεί να τον αποπλανήσει. Αφού αποτυγχάνει συνεχώς, βρίσκει τρόπο να τον μεταφέρει σε ένα κλαμπ του Λονδίνου των 1960
Ὁ δὲ ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ὧν ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός.
Αρκετά παράδοξο. Ο αρχαίος συγγραφέας δεν πιστεύω να είχε πρόβλημα να μας πει ευθέως ότι επρόκειτο για δαιμονικό πνεύμα. Ωστόσο, το λέει ξεκάθαρα. Ο όφις ήταν ζώο και μάλιστα το εξυπνότερο. Φυσικά, η τυπική απολογητική μας ενημερώνει ότι πρόκειτα για αλληγορία και ο όφις ήταν όντως ο διάβολος. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα. Μετά την Πτώση, ο Θεός καταριέται το φίδι και του λέει:
14 καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ ὄφει· ὅτι ἐποίησας τοῦτο, ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ ἀπὸ πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς· ἐπὶ τῷ στήθει σου καὶ τῇ κοιλίᾳ πορεύσῃ καὶ γῆν φαγῇ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. 15 καὶ ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματός σου καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς· αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν.
Άρα ο αρχαίος συγγραφέας μας λέει ότι τα φίδια παλιά δεν έρπανε, αλλά αυτό συνέβη μετά το προπατορικό αμάρτημα. Συνδυάζεται αυτό με το δόγμα περί διαβόλου; Οι περιπτώσεις είναι τρεις:
- Ο Διάβολος μεταμφιέστηκε σε φίδι και μπήκε στον Παράδεισο. Παραβλέποντας το ερώτημα “πώς μπήκε χωρίς να το ξέρει ο Θεός” αυτό σημαίνει ότι τα υπόλοιπα φίδια τιμωρήθηκαν άδικα να έρπουν και να τα σκοτώνουν οι άνθρωποι.
- Ο Διάβολος κατέλαβε τον όφι και αφού έκανε τη βρωμοδουλειά του έφυγε και το φίδι πάλι τιμωρείται άδικα. Εκτός…
- …και αν το φίδι δέχτηκε ελεύθερα να βοηθήσει το διάβολο. Αλλά αυτό θα σήμαινε ότι το φίδι είχε ελεύθερη βούληση όπως και οι άνθρωποι! Παντελώς ασυμβίβαστο με την χριστιανική θεολογία.
Και οι τρεις περιπτώσεις είναι προβληματικές, αλλά οι Χριστιανοί επιλέγουν την πρώτη (απολύτως κατανοητό).
“Ο Θεός είπε ψέματα!”
Αλλά ας γυρίσουμε στην αρχή του κεφαλαίου. Συνεχίζει η διήγηση:
καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεός, οὐ μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ παραδείσου;2 καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ τῷ ὄφει· ἀπὸ καρποῦ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου φαγούμεθα, 3 ἀπὸ δὲ τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου, ὅ ἐστιν ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου, εἶπεν ὁ Θεός, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ, οὐ δὲ μὴ ἅψησθε αὐτοῦ, ἵνα μὴ ἀποθάνητε. 4 καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε· 5 ᾔδει γὰρ ὁ Θεός, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονηρόν.
Στους αθεϊστικούς κύκλους συχνά ακούγεται το επιχείρημα ότι ο Θεός είπε ψέματα και το φίδι αλήθεια, αφού οι άνθρωποι έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό και δεν πέθαναν κατ’ευθείαν, ενώ ό,τι είπε το φίδι έγινε. [1] Ανοησία κατ’εμέ. Είναι φανερό ότι ο Θεός δε λέει “θα πεθάνετε αμέσως”. Το πολύ-πολύ θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι δεν τους είπε όλη την αλήθεια. Αντίθετα το φίδι λέει σίγουρα ψέματα, αφού λέει “όχι δε θα πεθάνετε με θάνατο, αλλά… θα γίνετε σα θεοί”. Το κακό είναι ότι μ’αυτή την κακοδιατυπωμένη επίθεση παραγνωρίζονται μερικά άλλα ερωτήματα:
- Γιατί η Εύα δε λέει “ο Αδάμ μου είπε ότι ο Θεός είπε τα εξής”; Αφού όταν ο Θεός έδωσε την προειδοποίηση δεν ήταν παρούσα! (βλ. Γεν1-2) Ή θα υποθέσουμε ότι ο Θεός τα επανέλαβε για την Εύα ή ότι της τα μετέφερε ο Αδάμ. Η λεπτομέρεια αυτή συνήθως αγνοείται. [3]
- Για έναν άνθρωπο που δεν έχει δει ποτέ θάνατο, τι μπορεί να σημαίνει η προειδοποίηση “θα πεθάνεις”; Ακόμα και μικρά παιδιά που μεγαλώνουν σε έναν κόσμο γεμάτο θάνατο και η έννοια του θανάτου δε γίνεται κατανοητή μέχρι την εφηβεία. Πώς θα μπορούσε να την κατανοήσει ο Πρωτόπλαστος άνθρωπος που ζούσε σε ένα απόλυτα προστατευμένο περιβάλλον; Η προειδοποίηση του Θεού φαντάζει ανούσια.
- Πώς να ξέρει η Εύα ότι το να παρακούς ένα θεό είναι κακό, αφού γνώση καλού και κακού δεν είχε. Η Βίβλος είναι πολύ συγκεκριμένη εδώ. Το δέντρο δεν ήταν το δέντρο του “κακού”, αλλά “καλού και κακού”. Οι Πρωτόπλαστοι δεν είχαν γνώση ούτε καλού, ούτε κακού (ήταν ουδέτεροι ηθικά, θα μπορούσε να πει κανείς). [4]
- Και η σημαντικότερη ερώτηση είναι “Γιατί δελεάστηκε η Ευα;”
Γιατί δελεάστηκε η Ευα;
6 καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι, καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε· καὶ ἔδωκε καὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς μετ᾿ αὐτῆς, καὶ ἔφαγον.
Ναι, γιατί; Τι ακριβώς στα λόγια του φιδιού τη δελέασε; Η Εύα δεν έχει ιδέα τι είναι καλό και τι κακό. Τη γνώση αυτή θα την αποκτήσει αν φάει τον απαγορευμένο καρπό. Άρα πώς μπορεί να λέει ότι της φάνηκε δελεαστική η κατανόηση. Δεν ξέρει καν τι είναι το καλό και το κακό, πόσο μάλλον να επιθυμεί να τα γνωρίσει. Είναι σα να προσπαθείς να δελεάσεις με χαρτονομίσματα έναν ιθαγενή που δεν ξέρει τίποτα για την έννοια του χρήματος. Άρα πώς να ερμηνεύσουμε το ότι η Εύα δελεάστηκε;
Κατ’αρχάς να θυμηθούμε τι εννοούμε όταν λέμε ότι ο Αδάμ και η Εύα ζούσαν στον Παράδεισο. Εννοούμε ότι είχαν την τέλεια σχέση με το Δημιουργό. Η όλη λογική της ενανθρώπισης του Λόγου και της σταυρικής θυσίας του Ιησού ήταν να δοθεί στον εκπεσσόντα άνθρωπο η δυνατότητα να επανακτήσει τη σχέση που είχε με το Θεό πριν την Πτώση. Να εισέλθει, όπως λένε οι θεολόγοι, ο άνθρωπος στη “Θεία Κατάπαυση”, στην ανάπαυση του Θεού μετά τη Δημιουργία· κάτι που ο Αδάμ και η Εύα είχαν, αλλά έχασαν.
Ξέρουμε κάτι για την άμεση αυτή επαφή με το Χριστιανικό Θεό; Μα φυσικά. Οι ασκητές και οι μοναχοί μας την περιγράφουν επανειλημμενα. Ο Κυριάκος Μαρκίδης στο βιβλίο του “Το Όρος της Σιωπής” [11] μας μεταφέρει πολλές μαρτυρίες γερόντων του Αγίου Όρους δια στόματος του πατρός Μαξίμου. Μεταξύ άλλων μαθαίνουμε πώς η άμεση επαφή με το Θείο καθιστά σχεδόν άτρωτο στις πνευματικές επιθέσεις δαιμόνων. Όταν ένας μοναχός είναι νεαρός μπορεί ο Διάβολος να τον δελεάσει δείχνοντάς του “δαιμονικό φως”, αλλά αν κάποιος δει το πραγματικό “άκτιστο φως” του Θεού δεν μπορεί να ξεχωρίσει καν τον ήλιο απ’τη σελήνη. Οι δε δαίμονες “δαιμονίζονται” τόσο πολύ από αυτό που καταλήγουν να επιτίθενται σωματικά στο μοναχό (κυριολεκτικά να τον δέρνουν) επειδή δεν μπορούν να του κάνουν ζημιά πνευματικά.
Αυτά καλούμαστε να πιστέψουμε για τους ανθρώπους που έχουν μια τόσο άμεση σχέση με το Θεό. Αλλά η Εύα ήταν ευάλωτη στην πνευματική επίθεση του Διαβόλου, αν και είχε στενότερη σχέση με το Δημιουργό απ’ότι οι προαναφερθέντες Ορθόδοξοι μοναχοί; Να καγχάσω τώρα ή αργότερα; Προφανής η ασυνέπεια.
Ξέρουμε ότι η Εύα κακή δεν ήταν, αφού ξέρουμε ότι ο Θεός όλα τα δημιούργησε “λίαν καλώς”. Άρα τι; Μήπως ο άνθρωπος είχε δημιουργηθεί με την προδιάθεση της αλλαγής; Αφού η Εύα δεν είχε καμία προηγούμενη εμπειρία για να κρίνει την προσφορά του όφεως, μόνο βάσει ενός τέτοιου παράγοντα θα μπορούσε να επιλέξει.
Δεν τρώω και όλα είναι όπως ήταν. Τρώω και κάτι αλλάζει.
Η αλλαγή ήταν η αιτία της Πτώσης, λοιπόν, και όχι η γνώση καλού και κακού, που όπως είδαμε ήταν έννοιες άγνωστες. Αλλά αν ο άνθρωπος που έχει άμεση σχέση με το Θεό επιλέγει την αλλαγή και όχι το Θεό, αυτό δεν μπορεί να ξανασυμβεί; Αν ο σύγχρονος αμαρτωλός άνθρωπος ανακτήσει αυτή τη σχέση με το Δημιουργό, αν επιστρέψει στην Θεία Κατάπαυση, τι εμποδίζει ένα ον με ελεύθερη βούληση να επαναλάβει την Ιστορία;
Τα φύλλα συκής
Συνεχίζει η διήγηση:
7 καὶ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν δύο, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν, καὶ ἔρραψαν φύλλα συκῆς καὶ ἐποίησαν ἑαυτοῖς περιζώματα. 8 Καὶ ἤκουσαν τῆς φωνῆς Κυρίου τοῦ Θεοῦ περιπατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ τὸ δειλινόν, καὶ ἐκρύβησαν ὅ τε ᾿Αδὰμ καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ ἀπὸ προσώπου Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἐν μέσῳ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου.
Με το που έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό οι Πρωτόπλαστοι αντιλαμβάνονται ότι είναι γυμνοί. Γιατί γυμνοί; Λογικό. Νιώσανε εκτεθιμένοι, αφού τώρα ξέρανε ότι αυτό που έκαναν δεν ήταν καλό, μιας και αποκτήσανε γνώση καλού και κακού. Έχασαν “…οι πρωτόπλαστοι έχασαν το ρούχο της Χάριτος πού φορούσαν… και το αντικατέστησαν με «φύλλα συκής», που τα «έραψαν». Το αντικατέστησαν, δηλαδή, με τα έργα των χεριών τους, τις δικές τους ανθρώπινες προσπάθειες…” [2] Η πράξη αυτή προφανώς πρέπει να ερμηνευτεί αλληγορικά, αφού η ντροπή για τη γύμνια είναι κοινωνική σύμβαση και σίγουρα οι Πρωτόπλαστοι δεν είχαν κανένα λόγο να ντρέπονται.
Αναρρωτιέται κανείς γιατί “φύλλα συκής”. Σίγουρα θα μπορούσε να βρεθεί κάποια αλληγορική σημασία, αλλά μάλλον χρησιμοποιήθηκαν επειδή είναι αρκετά πλατιά για ένα τέτοιο σκοπό. Πάντως υπάρχει γενικά μια “αγάπη” για τη συκιά στη Βίβλο.
Η ανάκριση
9 καὶ ἐκάλεσε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ᾿Αδὰμ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ᾿Αδάμ, ποῦ εἶ; 10 καὶ εἶπεν αὐτῷ· τῆς φωνῆς σου ἤκουσα περιπατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ καὶ ἐφοβήθην, ὅτι γυμνός εἰμι, καὶ ἐκρύβην. 11καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Θεός· τίς ἀνήγγειλέ σοι ὅτι γυμνὸς εἶ, εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες; 12 καὶ εἶπεν ὁ ᾿Αδάμ· ἡ γυνή, ἣν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη μοι ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ ξύλου, καὶ ἔφαγον. 13 καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῇ γυναικί· τί τοῦτο ἐποίησας; καὶ εἶπεν ἡ γυνή· ὁ ὄφις ἠπάτησέ με, καὶ ἔφαγον.
Παρακάμπτουμε τις κλασσικές ανθρωπομορφικές εκφράσεις της Βίβλου για να περάσουμε στο ψητό. Ο Θεός ρωτάει τον Αδάμ γιατί έφαγε τον καρπό. Ο Αδάμ λέει την αλήθεια· τον έβαλε να φάει η Εύα. Η Εύα ρίχνει το φταίξιμο στο φίδι (ο όφις δεν ερωτάται). Προφανώς πρέπει να υποθέσουμε ότι η όλη ανάκριση είναι για τυπικούς λόγους, αφού ο Γιαχβέ είναι παντογνώστης.
Πάντως είναι αξιοπερίεργο ότι αν και οι Πρωτόπλαστοι πλέον μπορούν να πουν ψέματα, δεν το κάνουν. Λένε την αλήθεια. Επίσης κανείς δε λέει το προφανές: “Δεν ξέραμε ότι το να σε παρακούσουμε ήταν κακό”. Εξίσου παράδοξο είναι ότι δε ζητάνε συγχώρεση (αν και είναι αμφίβολο ότι ξέρανε την έννοια της συγχώρεσης). Βέβαια, λένε μια μεγάλη αλήθεια: ότι το φταίξιμο είναι εν τέλει του Γιαχβέ. Αφού αυτός έπλασε και την Εύα και τον Όφι, ξέροντας ακριβώς τι θα κάνουν. Αυτό το σημείο συνήθως τσούζει τους απολογητές. Το αστείο είναι ότι ούτε και ο Γιαχβέ κάνει κάποια κίνηση να συγχωρέσει τους Πρωτόπλαστους. Όχι. Θα χρειαστούν μερικές χιλιάδες χρόνια και η ενσάρκωση του Γιαχβέ στο πρόσωπο του Ιησού για να το κάνει αυτό. Μήπως η επί τόπου συγχώρεση, τόσο σύντομα μετά το σφάλμα και όταν οι σκληρές επιπτώσεις θα γινόντουσαν τόσο σύντομα προφανείς, δεν θα ήταν αρκετά αποτελεσματική;
“Έγκλημα” και Τιμωρία
14 καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ ὄφει· ὅτι ἐποίησας τοῦτο, ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ ἀπὸ πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς· ἐπὶ τῷ στήθει σου καὶ τῇ κοιλίᾳ πορεύσῃ καὶ γῆν φαγῇ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. 15 καὶ ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματός σου καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς· αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν. 16 καὶ τῇ γυναικὶ εἶπε· πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου· ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα, καὶ πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός σου κυριεύσει. 17 τῷ δὲ ᾿Αδὰμ εἶπεν· ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ᾿ αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· 18 ἀκάνθας καὶ τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φαγῇ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ. 19 ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου, ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς γὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ· 20 καὶ ἐκάλεσεν ᾿Αδὰμ τὸ ὄνομα τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Ζωή, ὅτι αὕτη μήτηρ πάντων τῶν ζώντων.
Ασχέτως δικαιολογιών, ο Θεός μοιράζει τιμωρίες. Ήδη αναφερθήκαμε στην τιμωρία του φιδιού. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ο στίχος που λέει ότι θα υπάρχει έχθρα μεταξύ του σπέρματος της γυναίκας και του σπέρματος του φιδιού. Από κάποιους χριστιανικούς κύκλους, ιδίως από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, αυτό θεωρείται ότι προτυπώνει την έχθρα Ιησού και Διαβόλου και συνδυάζεται με τους στίχους Ρωμ 16,25-27. Οι στίχοι αυτοί δεν υπάρχουν στη μετάφραση των Ο’ (δικαιολογημένο μιας και μοιάζουν με υστερόγραφο σε τελειώμενη επιστολή) και σε ελληνική μετάφραση λένε:
25 Τώρα σε εκείνον που μπορεί να σας κάνει σταθερούς σύμφωνα με το ευαγγέλιό μου και τα κηρύγματα του Ιησού Χριστού, σύμφωνα με την αποκάλυψη του μυστηρίου που είχε κρατηθεί κρυφό από τότε που ξεκίνησε ο κόσμος, 26 αλλά τώρα αποκαλύπτεται και από τις Γραφές και από τους προφήτες, σύμφωνα με τις εντολές του αιωνίου Θεού, και αποκαλύπτονται σε όλα τα έθνη για την τήρηση της πίστης· 27 δόξα τω Θεώ, τον μόνο σοφό, μέσω του Ιησού Χριστού για πάντα. Αμήν. [5]
Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο ότι αυτό το χωρίο επίσης συνδυάζεται με το θηρίο της Αποκάλυψης, δημιουργώντας ένα τρίπτυχο αρχή-μέσο-τέλος, δημιουργία-σωτηρία-καταστροφή.
Εν πάσι περιπτώσει, ο όφις αναφέρεται ξανά ως ζώο και όχι ως Διάβολος. Ούτε οι Χριστιανοί, ούτε η Βίβλος μπορεί να αποφασίσει τελικά τι ήταν ακριβώς το φίδι. Οι Μωαμεθανοί πάντως το έχουν λύσει το πρόβλημα: ο Αδάμ εξέπεσε λόγω του Σατανά (ξεκάθαρα) [6]
Ακολουθούν οι τιμωρίες του Αδάμ και της Εύας. Ο Αδάμ θα κερδίζει με κόπο το ψωμί του και κάποια μέρα θα πεθάνει και θα ξαναγίνει χώμα (εξ ου και η αντίδραση της Εκκλησίας στην καύση των νεκρών, αν και παραδόξως ο ιδρυτής της δε θάφτηκε στο χώμα). Η Εύα θα γεννάει με πόνους (διαφορετικά η γέννα φαίνεται θα ήταν ανώδυνη) και καταδικάζεται να καταδυναστεύεται από τον άντρα της (ένας από τους “σατανικότερους” στίχους της Βίβλου, που καταδίκασε σε απίστευτα βάσανα τις γυναίκες Εβραίων και Χριστιανών μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα).
Το χωρίο τελειώνει και με μια ετυμολογία της λέξης Εύα ως Ζωή (μέχρι τώρα η Εύα ήταν άνευ ονόματος, παρόλο που όλα τα ζώα είχαν ήδη ονοματιστεί. Προφανώς ο Αδάμ δεν ευκαίρεσε να δώσει ένα όνομα και σ’αυτή).
Η εκδίωξη
21 Καὶ ἐποίησε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ ᾿Αδὰμ καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς. 22 καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἰδοὺ ᾿Αδὰμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν, τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν· καὶ νῦν μή ποτε ἐκτείνῃ τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ λάβῃ ἀπὸ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς καὶ φάγῃ καὶ ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. 23 καὶ ἐξαπέστειλεν αὐτὸν Κύριος ὁ Θεὸς ἐκ τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς ἐργάζεσθαι τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη. 24 καὶ ἐξέβαλε τὸν ᾿Αδὰμ καὶ κατῴκισεν αὐτὸν ἀπέναντι τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς καὶ ἔταξε τὰ Χερουβὶμ καὶ τὴν φλογίνην ρομφαίαν τὴν στρεφομένην φυλάσσειν τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς.
Πρωτού εκδιωχθούν από τον Παράδεισο, ο Θεός ντύνει τον Αδάμ και την Εύα με δερμάτινους χιτώνες. Κάποιοι ερμηνευτικοί κύκλοι το αποδίδουν αυτό στην αγάπη του Θεού (μόλις του κλωτσοπέταξε απ’τον Παράδεισο, αλλά τουλάχιστον δεν ήταν ξεβράκωτοι). [7] Η πιο λογική ορθόδοξη ερμηνευτική αποδίδει στους δερμάτινους χιτώνες την έννοια της “…νεκρότητας με την οποία περιβλήθηκε ο άνθρωπος ως δεύτερη φύση μετά την Πτώση. Ο άνθρωπος δεν έχει πια […] ως συστατικό χαρακτηριστικό του τη ζωή, δεν υπάρχει χάρη στη ζωή που αναβλύζει από μέσα του, υπάρχει όσο αναβάλλει το θάνατο.” [8]
Συνεχίζει ο Γιαχβέ μονολογώντας με τον εαυτό του στον πληθυντικό. [9]Πρέπει να προστατέψει το δέντρο της ζωής (το δεύτερο δέντρο που φύτεψε στην Εδέμ) ώστε να μη φάει ο άνθρωπος και γίνει αθάνατος. Αυτό δημιουργεί δύο απορίες.
- Θα μπορούσαν οι Πρωτόπλαστοι να είχαν φάει πρώτα από τον καρπό του δέντρου της ζωής και μετά της γνώσης του καλού και του κακού, οπότε σήμερα θα είμασταν πεπτωκότες και αθάνατοι, χωρίς το “μάθημα” της θνητότητας;
- Η ύπαρξη του δέντρου υποδηλώνει μια πηγή αθανασίας ανεξάρτητη από τη ζωοποιό παρουσία του Θεού. Πώς είναι αυτό δυνατόν όταν οι Χριστιανοί δηλώνουν απερίφραστα ότι μόνο μέσω του Χριστού μπορεί ο άνθρωπος να αποκτήσει ζωή αιώνιο; Το δέντρο θα μπορούσε να συμβολίζει αυτή τη ζωοποιό παρουσία, αλλά ο τρόπος έκφρασης είναι εντελώς ελαττωματικός.
Η ιστορία κλείνει με τα Χερουβείμ και την περιστρεφόμενη ρομφαία να καλούνται για να φυλάνε το δρόμο για το δέντρο της ζωής. Μήπως να το εκλάβουμε ότι ο άνθρωπος θα μπορούσε να προσπεράσει το ακοίμητο βλέμμα του Γιαχβέ και να κλέψει καρπούς από το δέντρο της ζωής; Γιατί νιώθει να απειλείται ο Γιαχβέ από τον άνθρωπο; Θα δούμε ένα παρόμοιο μοτίβο και στην ιστορία του Πύργου της Βαβέλ.
Η υπέρτατη απολογητική
Ήδη ανέφερα ότι η ιστορία της Πτώσης είναι εξαιρετικά κρίσιμη για το Χριστιανισμό και τα μεινεκτήματα της ιστορίας που μόλις ανέφερα είναι γνωστά ακόμα και στους απολογητές. Οι δικαιολογίες ποικίλουν, αλλά η υπέρτατη απολογητική σίγουρα έχει αναπτυχθεί από τον Χρήστο Γιανναρά στο βιβλίο του “Το αίνιγμα του κακού”.[10] Δεν είναι ακριβώς πρωτότυπη παγκοσμίως, αλλά σίγουρα για τα ελληνορθόδοξα δεδομένα (σε βαθμό που πολλοί κληρικοί να αμφισβητούν αν ο Γιανναράς είναι καν Ορθόδοξος).
Η λογική του είναι η εξής επιγραμματικά: Η ιστορία της Πτώσης δεν μπορεί να ερμηνευτεί νομικιστικά (νόμος-αμαρτία-τιμωρία) για τους λόγους που κι εγώ ανέπτυξα (κάνει το Θεό να μοιάζει φταίχτης). Η ερμηνεία αυτή βασίζεται στη Δυτική θεολογία και πρέπει να απορριφθεί. Η Πτώση είναι μια ιστορία φτιαγμένη εκ των υστέρων για να ερμηνεύσει την ανθρώπινη κατάσταση.
Και πώς ερμηνεύεται η ενσάρκωση του Γιαχβε; Σε μια εκπληκτική ντρίπλα ο Γιανναράς μας λέει ότι ο Χριστός θα ερχόταν ούτως ή άλλως ανεξαρτήτως!! Συγκλονιστικό! Δεν είμαι σίγουρος αν ο Χρήστος Γιανναράς συνειδητοποιεί ότι μόλις είπε ότι ο άνθρωπος πλάστηκε “ελαττωματικός” εξ αρχής (αντίθετα από την τυπική Ορθόδοξη οπτική, που θέλει τον άνθρωπο σχεδόν εξ αρχής να μπαίνει στη Θεία Κατάπαυση). Αυτό το αιτιολογεί λέγοντας ότι το πραγματικά σημαντικό είναι ο άνθρωπος να διαλέξει ελεύθερα τη σχέση με το Δημιουργό, πράγμα που δε μπορούσε να γίνει χωρίς να έχει ο άνθρωπος γνώση καλού και κακού. Οπότε η σημερινή κατάσταση ήταν αναγκαία και όχι αποτέλεσμα τιμωρίας.
Βέβαια, και ο ίδιος το λέει ρητά ότι ο άνθρωπος πλάστηκε “λίαν καλώς”, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η λογική του συνάδει με αυτό που προσπαθεί να αποδείξει. Προσπαθώντας να σώσει το ήθος του χριστιανικού Θεού, του αποδίδει ότι έβαλε τον άνθρωπο στη Θεία Κατάπαυση και μετά τον έδιωξε, ώστε να την ξαναεπιλέξει μόνος του. Είναι προφανές γιατί αυτή η θεωρία έχει εξοργίσει κόσμο, όμως σίγουρα, όμως, είναι μια ριζοσπαστική άποψη.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
| 1 http://debunkingchristianity.blogspot.com/2009/02/objective-look-at-pauls-soteriology.html σημείο Β. |
| 2 http://www.oodegr.com/oode/genesis/adam7.htm |
| 3 http://en.wikipedia.org/wiki/Tree_of_the_knowledge_of_good_and_evil |
| 4 http://debunkingchristianity.blogspot.com/2009/07/is-nonbeliever-at-fault-for-rejecting.html |
| 5 “25 Now to him that is of power to stablish you according to my gospel, and the preaching of Jesus Christ, according to the revelation of the mystery, which was kept secret since the world began, 26 But now is made manifest, and by the scriptures of the prophets, according to the commandment of the everlasting God, made known to all nations for the obedience of faith: 27 To God only wise, [be] glory through Jesus Christ for ever. Amen.”
Και η διαφορετική απόδοση από τη Μετάφραση του Νέου Κόσμου των Μαρτύρων του Ιεχωβά:
“25 Now to him who can make YOU firm in accord with the good news I declare and the preaching of Jesus Christ, according to the revelation of the sacred secret which has been kept in silence for long-lasting times 26 but has now been made manifest and has been made known through the prophetic scriptures among all the nations in accord with the command of the everlasting God to promote obedience by faith; 27 to God, wise alone, be the glory through Jesus Christ forever. Amen.”
|
| 6 “Τότε ο Σατανάς κατάφερε να τους κάνει να αμαρτήσουν και τους έβγαλε από την κατάσταση της ευτυχίας που ζούσαν…” (Κοράνι 2,36) |
| 7 http://www.oodegr.com/oode/genesis/adam7.htm |
| 8 Αλέξανδρος Καριώτογλου, Σπουδή στη Θρησκειολογία, Εκδόσεις Γρηγόρη, 2005, ISBN 960-333-434-0, σελ.60, πρβλ. Επιφάνιος Κύπρου, Πανάριον, 64,18 PG41, 1097 |
| 9 Είναι η δεύτερη φορά που αυτό συμβαίνει (πρώτη φορά εμφανίζεται στο Γεν 1,26). Οι Χριστιανοί το θεωρούν αυτό ως έκφανση της Αγίας Τριάδας. Άλλοι μελετητές της Βίβλου το θεωρούν αναφορά στο πολυθεϊστικό παρελθόν της εβραϊκής θρησκείας. Παραδόξως, ο Θεός αναφέρεται στον εαυτό του στον πληθυντικό και στο Κοράνι, αλλά θεωρείται από τους Μουσουλμάνους πληθυντικός μεγαλοπρεπείας. |
| 10 Γιανναράς Χρήστος, Το αίνιγμα του κακού, Εκδόσεις Ίκαρος, 2008, ISBN 978-960-8399-68-6 |
| 11 Μαρκίδης Κυριάκος, Το Όρος της Σιωπής, Εκδόσεις Διόπτρα, 2004, ISBN 978-960- 364-243-5 |
via
