Στην πραγματεία του με τίτλο Περί Θυμού (De Ira), ο Ρωμαίος στωικός στοχαστής Σενέκας ισχυρίζεται ότι ο θυμός είναι το πιο ολέθριο πάθος: «Καμία μάστιγα δεν έχει προκαλέσει μεγαλύτερο κακό στην ανθρωπότητα».
Θυμώνεις για πράγματα ασήμαντα, θυμώνεις όταν νιώθεις πως σε αδικούν και σε θίγουν. Οργίζεσαι είτε με εκείνους που δεν μπορούν να σου κάνουν κακό είτε με εκείνους στους οποίους μπορείς να κάνεις εσύ κακό. Πρόκειται για το πιο άσχημο και βάναυσο από όλα τα συναισθήματα. Κι αν δεν το προλάβεις, αν δεν το ελέγξεις, θα σε ελέγξει αυτό.
Πώς μπορείς, όμως, να μην υποκύπτεις σε καταστάσεις θυμού;
Όπως αναφέρεται στο βιβλίο, θα πρέπει να αντιταχθούμε στα πρωταρχικά του αίτια, δηλαδή στην αίσθηση πως έχουμε θιγεί. Δεν πρέπει όμως να εμπιστευόμαστε την αίσθηση αυτή. Μην αντιδράς άμεσα, ακόμα και ενάντια σε ό,τι μοιάζει προφανές και ξεκάθαρο. Γιατί πολλές φορές τα ψευδή πράγματα έχουν την όψη των αληθινών. Δεν πρέπει να βιαζόμαστε: ο χρόνος αποκαλύπτει την αλήθεια.
Πολύ περισσότερο, θα διασφαλίσουμε ότι δε θα θυμώνουμε αν θέσουμε μπροστά στα μάτια μας όλα τα αρνητικά που προκύπτουν από τον θυμό και λάβουμε τα ανάλογα μέτρα. Πρέπει να κατηγορούμε και να καταδικάζουμε τον θυμό, να μελετάμε εξονυχιστικά τα εγκλήματά του και να τον εκθέτουμε σε άπλετο φως, συγκρίνοντάς τον με τα χειρότερα κακά ώστε να μπορέσουμε να δούμε ξεκάθαρα την πραγματική του φύση.
Επιπλέον, ο θυμός –αν μπορούμε να τον διαχωρίσουμε από τις συνέπειες που προκαλεί, τη δοκιμασία, την προδοσία, την αδιάκοπη αγωνία για τις διαπροσωπικές μάχες– πληρώνει το τίμημα που απαιτεί. Προδίδει την ανθρώπινη φύση, αφού η φύση αυτή μάς ωθεί στην αγάπη, ενώ ο θυμός μάς στρέφει στο μίσος. Η ανθρώπινη φύση μας προστάζει να βοηθούμε τους άλλους, ενώ ο θυμός να τους βλάπτουμε.
Θα πρέπει να συγκρατούμε τον εαυτό μας με την πρώτη ένδειξη του κακού και στη συνέχεια να ελέγχουμε κατά το δυνατό τα λόγια μας για να εμποδίσουμε την εμφάνισή του. Είναι εύκολο να ανιχνεύσουμε πότε αρχίζουν να εγείρονται τα συναισθήματά μας, εφόσον προηγούνται οι ενδείξεις της νόσου. Όπως τα προειδοποιητικά σημάδια μιας καταιγίδας ή μιας βροχόπτωσης προηγούνται αυτών, παρομοίως υπάρχουν προειδοποιητικές ενδείξεις για τον θυμό, τον έρωτα και όλους αυτούς τους ανεμοστρόβιλους που ταλανίζουν τον νου μας. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από κρίσεις γνωρίζουν πότε πλησιάζει το κακό, όταν τα άκρα τους παγώνουν, η όρασή τους εξασθενεί, νιώθουν ένα νευρικό τρεμούλιασμα, η μνήμη τους τους απατά και το κεφάλι τους στριφογυρίζει. Αποκρούουν την έναρξη της κρίσης εφαρμόζοντας τις συνήθεις θεραπείες.
Πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας αυτά που μας ενοχλούν περισσότερο. Για κάποιους είναι οι λεκτικές προσβολές· για άλλους οι προσβλητικές πράξεις. Κάποιος θέλει να τον σέβονται για την υψηλή θέση του, κάποιος άλλος για την ομορφιά του. Κάποιος ποθεί να λογίζεται εξαιρετικά κομψός· άλλος βαθύτατα μορφωμένος. Κάποιος άλλος δεν ανέχεται την αλαζονεία, άλλος την ισχυρογνωμοσύνη. Άλλος είναι βίαιος στο σπίτι του αλλά ευγενικός δημόσια. Κάποιος θεωρεί προσβολή να τον ρωτήσουν για κάτι κι άλλος, πάλι, θεωρεί προσβολή να μην ερωτηθεί.
Οι άνθρωποι δεν είναι όλοι πληγωμένοι στο ίδιο σημείο. Επιβάλλεται να γνωρίζεις ποιο κομμάτι σου είναι ευάλωτο ώστε να μπορείς να το προστατεύεις περισσότερο από όλα τα άλλα.
Ας απαλλαγούμε από τη μοχθηρία του θυμού. Ας εξαγνίσουμε τον νου, ας ξεριζώσουμε όλα όσα υπάρχει περίπτωση να βλαστήσουν ξανά εκεί, αν μείνει εκεί έστω και κάποιο ίχνος τους. Ας μην περιορίσουμε απλώς τον θυμό μας, αλλά ας τον εξοβελίσουμε ολοκληρωτικά – γιατί πόσο μπορείς να περιορίσεις κάτι όταν έχεις να κάνεις με το κακό;
dioptra
