Ο Νικολό Μακιαβέλι γράφει στον «Ηγεμόνα»
«Υπάρχουν τριών ειδών μυαλά.
Το πρώτο αντιλαμβάνεται από μόνο του.
Το δεύτερο καταλαβαίνει αυτό που το πρώτο αντιλαμβάνεται, εφόσον το πρώτο του το εξηγήσει.
Το τρίτο δεν καταλαβαίνει ούτε από μόνο του ούτε αν του εξηγήσουν.
Το πρώτο είναι εξαιρετικό, το δεύτερο πολύ καλό και το τρίτο άχρηστο.»
Επειδή η πλειονότητα του πληθυσμού ανήκει στη δεύτερη κατηγορία παραθέτω μια μεταγενέστερη αλληγορική διήγηση, του Ντε Κουίνσυ, ώστε να γίνει κατανοητή η προαναφερθείσα ταξινόμηση.
~
«Στην όχθη ενός ορμητικού ποταμού ζούσαν τρεις άνθρωποι. Τους ζητήθηκε να τον διασχίσουν με τις βάρκες τους και έχοντας ως αφετηρία το σημείο Α να δέσουν στην απέναντι όχθη, στο σημείο Β.
Ο πρώτος, δυναμικός, προνοητικός, μεθοδικός και ευφυής, επεξεργάστηκε τα δεδομένα, έστρεψε το πηδάλιο επακριβώς τις αναγκαίες μοίρες αντίθετα στο ρεύμα, άνοιξε τα πανιά όσο χρειαζόταν, έγειρε το σώμα του και, δίχως να βραχεί, ελλιμενίστηκε στο σημείο Β την αναμενόμενη ώρα, ένδοξος και ατσαλάκωτος, υπό το βλέμμα της Αυτού Μεγαλειότητας, τις κωδωνοκρουσίες των καθεδρικών και τις διθυραμβικές μελωδίες της αυτοκρατορικής μπάντας.
Ο δεύτερος, παίρνοντας θάρρος από την επιτυχία του προηγούμενου, έκανε ένα βιαστικό σχεδιάγραμμα και ρίχτηκε στα νερά.
Δεν είχε υπολογίσει σωστά, όμως πάλεψε, κωπηλάτησε, ίδρωσε και τελικά έδεσε τη βάρκα του πενήντα μέτρα από το σημείο Β. Κανείς δεν τον υποδέχτηκε και κανείς δεν τον στεφάνωσε.
Επειδή όμως ήταν πρακτικός τύπος πλησίασε τον πρώτο, τον χειροκρότησε, παίνεψε την προσπάθεια του, έγλειψε όσο χρειαζόταν και κατάφερε να πάρει μια θέση ως Παρατρεχάμενος Γ΄ βαθμού.
Ο τελευταίος όλη αυτή την ώρα κοιμόταν.
Σηκώθηκε αργά το απόγευμα, έψησε καφέ, έκανε το τσιγαράκι του, διάβασε την εφημερίδα του και ύστερα –χωρίς διόλου να βιάζεται- μπήκε στη βάρκα.
Εκλαμβάνοντας το διαγωνισμό ως ταξίδι αναψυχής ξάπλωσε στην κουπαστή κι απολάμβανε το πέταγμα των γλάρων.
Κατέληξε στη θάλασσα, καταποντίστηκε στους ωκεανούς, κατασπαράχτηκε από ανήλεα σαγόνια και ξεβράστηκε –δυσώδες λείψανο- στις αμμουδιές της περιφρόνησης, χιλιόμετρα μακριά από το σημείο Β.»
~~{}~~
Αυτό που δεν ήξερε ο Ντε Κουίνσυ ήταν ότι ο Μακιαβέλι, στο αρχικό σχέδιο του Ηγεμόνα είχε συμπεριλάβει και μια τέταρτη κατηγορία. Αυτό ήρθε στη δημοσιότητα πριν λίγα χρόνια, από ένα παλίμψηστο της βιβλιοθήκης του Βατικανού (βλ. National Geographic, τεύχος 1232, αμερικανική έκδοση, 2004).
Εκεί ο Μακιαβέλι αναφέρει έναν άνθρωπο ο οποίος θα αντιδρούσε σε μια κατάσταση όπως αυτή που περιγράφει ο Ντε Κουίνσι ρωτώντας:
«Γιατί πρέπει να υπακούσω την εντολή και να διασχίσω το ποτάμι; Ποιος είναι αυτός ο οποίος θέτει τους κανόνες και με ποιο δικαίωμα; Σε ποιον ανήκουν οι βάρκες και σε ποιον ο ποταμός; Μπορώ να ανέβω δυο φορές στα ίδια νερά; Ποια είναι η σωστή ηλικία για να παντρευτεί κάποιος;»
Κι άλλες παρόμοιες ερωτήσεις.
Όμως ο Καίσαρας Βοργίας, που δε συμπαθούσε ιδιαίτερα τους περίεργους, κάλεσε τον Νικολό σε δείπνο και με ήπιο τρόπο του έδωσε να καταλάβει ότι θα προτιμούσε να μη γίνει καμιά αναφορά σε αυτή την τέταρτη κατηγορία ανθρώπων.
Ο Μακιαβέλι δεν μπορούσε παρά να συμφωνήσει.
~~{}~~
Αναμφίβολα όσοι διαβάσουν αυτή την ταξινόμηση θα αναρωτηθούν: «Εγώ σε ποια κατηγορία ανήκω; Τι είδους μυαλό έχω; Εξαιρετικό ή πολύ καλό; Πως θα αντιδρούσα σε μια ανάλογη δοκιμασία;»
Σίγουρα κανείς δεν θα σκεφτεί ότι έχει άχρηστο μυαλό, έτσι δεν είναι; Άλλωστε αν έχεις την ικανότητα να αναρωτηθείς τι είδους μυαλό έχεις, τότε σίγουρα δεν είναι άχρηστο. Οι ηλίθιοι δεν ασχολούνται με τέτοιες ηλιθιότητες.
Επίσης λίγοι είναι εκείνοι που θα φανταστούν ότι έχουν ένα από εκείνα τα πρώτα τα μυαλά, τα εξαιρετικά.
Όμως, ο οικοδεσπότης σας υποψιάζεται ότι ο Μακιαβέλι μας έκρυψε μια λεπτομέρεια: Τα τρίτα μυαλά, εκείνα που δεν καταλαβαίνουν ούτε έτσι ούτε αλλιώς, δεν είναι άχρηστα.
Αντιθέτως, είναι τα πιο χρήσιμα. Γιατί χειραγωγούνται πιο εύκολα.
~~
Η διήγηση του Ντε Κουίνσυ, στην πραγματικότητα θα ‘πρεπε να ‘ναι αλλιώς.
O A φτιάχνει το σχέδιο για τον ασφαλή ελλιμενισμό.
Ο Β του το κλέβει και το πουλάει στους Γ.
Έπειτα ο Β δολοφονεί τον Α και γίνεται αρχηγός των Γ.
~~{}~~
Τέλος, για να απαλλάξουμε τους εκλεκτούς αναγνώστες μας απ’ την ταλαιπωρία της κωπηλασίας κι απ’ την πυρετώδη εμβάθυνση στις μύχιες στιβάδες του νου, προτείνουμε την ακόλουθη απλή αξιολόγηση:
Όσοι, εκ των αναγνωστών, θεωρήσουν αυτή την ανάρτηση ιδιοφυή, μεγαλειώδη ή –τουλάχιστον- εξαιρετική, την κοινοποιήσουν και τη διαδώσουν (προσοχή: αν το στείλεις σε δέκα φεϊσμπουκιανούς φίλους σου κάτι καλό θα σου συμβεί) ανήκουν στην πρώτη κατηγορία.
Όσοι τη βρουν μέτρια ή απλή, ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία και ειλικρινά δεν μπορούσαμε να περιμένουμε κάτι καλύτερο από έναν παρατρεχάμενο.
Των υπόλοιπων η άποψη δεν ενδιαφέρει κανέναν
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Στην κάτω φωτογραφία ένας Α, με εξαιρετικό μυαλό
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Υ.Γ (Κατόπιν εορτής)
Θα ήθελα να είμαι αρκετά έξυπνος ώστε να το έχω προσχεδιάσει, όμως δεν είμαι. Προέκυψε τυχαία, χαοτικά, αλλά το διασκέδασα.
Άλλωστε είναι καλύτερο να μην ξέρεις πού θα καταλήξεις, όταν ξεκινάς να παίζεις. Ο Ιησούς είχε κλάψει, είχε εξοργιστεί, ίσως και να ‘χε βαρεθεί κάποιες στιγμές, αλλά ποτέ δεν γέλασε. Όταν γνωρίζεις τα πάντα τίποτα δεν σε ξαφνιάζει. Κι αυτό είναι βαρετό.
Αναφέρομαι στο παραπάνω κείμενο που όλως τυχαίως λειτούργησε σαν ψυχολογικό πείραμα -διαδικτυακό, ή σαν mind game.
Εδώ φαίνεται ότι καλύτερο μυαλό είναι το πρώτο.
~~
Στη συνέχεια έγραψα μια αλληγορική διήγηση, που απέδωσα στον Ντε Κουίνσυ. Σ’ αυτή οι τρεις τύποι του Μακιαβέλι αναλαμβάνουν να περάσουν έναν ποταμό.
Παρουσιάζω τον πρώτο ως τον υπεράνθρωπο που τα καταφέρνει όλα τέλεια, πάντα τέλεια. Αλλά τον επιχρωματίζω με μια δόση σαρκασμού, γιατί δεν τους συμπαθώ ιδιαίτερα αυτούς τους ανθρώπους (ουσιαστικά δεν υπάρχουν, είναι εκείνοι που νομίζουν ότι τα κάνουν όλα τέλεια).
Ο δεύτερος, στην υποτιθέμενη διήγηση του Ντε Κουίνσυ, είναι ο γνωστός παρατρεχάμενος κωλοσφουγγάριος, όλοι έχουμε συναντήσει κάποιον τέτοιο. Και η Ελληνική Βουλή (καθώς και κάθε κοινοβούλιο ανά την υφήλιο, μην είμαστε εθνοκεντρικοί) βρίθει παρόμοιων ατόμων -αν έχει και τίποτα άλλο.
Ο τρίτος, παρότι loser και weirdo, είναι εκείνος που προτιμώ, και νομίζω ότι φαίνεται.
Εδώ, λοιπόν, καλύτερο μυαλό είναι το τρίτο, ο τύπος που λέει: “frankly my dear i don’t give a damn”.
~~
Έπειτα επινόησα κι ένα τέταρτου τύπου μυαλό, που θα μπορούσαμε να τον πούμε αμφισβητία. Είναι αυτός που δεν αποδέχεται τίποτα ως αυτονόητο και βέβαιο.
Τον έθαψα σ’ ένα παλίμψηστο που βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του Βατικανού (το αναφέρει και το National Geographic, τεύχος 1232, αμερικανική έκδοση, 2004, αν δε με πιστεύετε).
Υποτίθεται ότι ο Καίσαρας Βοργίας εξανάγκασε τον Μακιαβέλι να αφαιρέσει την αναφορά στον Τέταρτο Άνθρωπο, πράγμα που δείχνει ότι εκείνος ήταν ο πιο επικίνδυνος.
Συμπέρασμα (ως τώρα): Καλύτερο μυαλό είναι το τέταρτο.
~~
Στη συνέχεια, μετά από λίγη φλυαρία, έγραψα:
“Τα τρίτα μυαλά, εκείνα που δεν καταλαβαίνουν ούτε έτσι ούτε αλλιώς, δεν είναι άχρηστα.
Αντιθέτως, είναι τα πιο χρήσιμα. Γιατί χειραγωγούνται πιο εύκολα.”
Οπότε, ξαφνικά, κάποιοι που ίσως είχαν ταυτιστεί με το τρίτο μυαλό της διήγησης του “Ντε Κουίνσυ”, βρίσκονται να κατηγορούνται για ηλιθιότητα.
~~
Το τελειωτικό χτύπημα έρχεται αμέσως μετά:
“Όσοι, εκ των αναγνωστών, θεωρήσουν αυτή την ανάρτηση ιδιοφυή, μεγαλειώδη ή –τουλάχιστον- εξαιρετική, την κοινοποιήσουν και τη διαδώσουν (προσοχή: αν το στείλεις σε δέκα φεϊσμπουκιανούς φίλους σου κάτι καλό θα σου συμβεί, αν δεν το κάνεις θα πάθεις κάποιο ατύχημα) ανήκουν στην πρώτη κατηγορία.”
Η αρχική μου πρόθεση όταν έγραψα αυτή την πρόταση ήταν να αστειευτώ, πράγμα που φαίνεται μ’ εκείνο το “κάτι καλό θα σου συμβεί αν το κοινοποιήσεις στο facebook”, τακτική που θυμίζει τα chain letter.
Όμως λειτούργησε διαφορετικά -κι αυτό είναι το πιο παράξενο με την ιστορία. Αυτή η χιομουριστική προτροπή “κοινοποιήστε το για να είστε στην πρώτη κατηγορία“, έκανε κάποιους να πιστέψουν ότι προσπαθώ να τους χειραγωγήσω!
Και κάποιους άλλους να πιστέψουν ότι προσπαθώ να τους δοκιμάσω -αν θα πίστευαν ότι προσπαθώ να τους χειραγωγήσω.
Σας μπέρδεψα, μπερδεύτηκα κι εγώ. Ας το γράψω αλλιώς, σ’ επίπεδα εμβάθυνσης.
~~
Πρώτο επίπεδο αντίδρασης
“Ωραία! Αν το κοινοποιήσω ανήκω στην πρώτη κατηγορία, στα εξαιρετικά μυαλά. Το κοινοποιώ.”
Δεύτερο επίπεδο αντίδρασης
“Τι γελοίος! Προσπαθεί να με πείσει να κοινοποιήσω το κείμενο του, για να πιστέψω ότι ανήκω στην πρώτη κατηγορία. Όμως αν το κάνω θα με έχει χειραγωγήσει, έτσι όπως τον συμφέρει, οπότε θα είμαι εύκολα χειραγωγήσιμος, και θ’ ανήκω στην τρίτη κατηγορία. Δεν το κοινοποιώ.”
Τρίτο επίπεδο αντίδρασης
“Χα! Νομίζει ότι είναι πιο έξυπνος από μένα. Ψυχολογικό πείραμα κάνει, πάλι. Με ωθεί να κοινοποιήσω το κείμενο, ενώ πριν μου έλεγε στα μούτρα ότι οι Τρίτοι είναι εύκολα χειραγωγήσιμοι, για να δει αν τσιμπήσω το δόλωμα, αν θα αισθανθώ κατώτερος κοινοποιώντας ‘το, ενώ στην πραγματικότητα, αν το κοινοποιήσω, θα έχω καταρρίψει τη θεωρία του. Το κοινοποιώ.”
Τέταρτο επίπεδο αντίδρασης
“Τι βλάκας! Νομίζει ότι θα το κοινοποιήσω, για να δείξω ότι δεν επηρεάστηκα απ’ την προτροπή του, που με κάνει να μη θέλω να το κοινοποιήσω, αλλά αυτή η άρνηση αποδεικνύει ότι ήθελα να το κοινοποιήσω, αλλά αν το κοινοποιήσω θα είναι σαν να αποδέχομαι ότι δεν θέλω να το κοινοποιήσω, αλλά το κοινοποιώ για να μη φανεί ότι δεν θέλω. Δεν το κοινοποιώ.”
Πέμπτο επίπεδο αντίδρασης -μπορεί και πρώτο
“Πλάκα έχει αυτό το κείμενο. Παράξενο, αλλά ωραίο.”
(Η κοινοποίηση ή η μη-κοινοποίηση σ’ αυτό το επίπεδο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που δεν μπορούμε να αναλύσουμε.)
~~
Τελικό συμπέρασμα δεν υπάρχει σ’ αυτό το κείμενο. Μόνο η άποψη μου. Κι αυτή είναι ότι δεν υπάρχουν κατηγορίες ανθρώπων. Όλοι είμαστε ικανοί για τα χειρότερα και για τα καλύτερα. Επιπλέον όλοι τα καταφέρνουμε πολύ καλά σε κάποια πράγματα κι εντελώς χάλια σε κάποια άλλα. Ξεχάστε τον μύθο των υπερανθρώπων και των υπανθρώπων.
Αλλά αυτή είναι μόνο η άποψη μου, και για τίποτα δεν είμαι βέβαιος.
~
Αν σας άρεσε αυτό το κείμενο κοινοποιήστε ‘το. Τίποτα καλό δεν θα συμβεί χάρη σ’ αυτή την κοινοποίηση ούτε τίποτα κακό αν δεν το κάνετε.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
ΥΓ (του υστερόγραφου): Στο τέλος του κειμένου για το “τεστ ευφυΐας” υπάρχει μια φωτογραφία του Τέσλα, και η αναφορά σε αυτόν ως τύπος μυαλού Α.
Ο Τέσλα ήταν σίγουρα μεγαλοφυής, αλλά μαζί κι ανόητος. Ένας genius loser. Και κάτι τέτοιο πάντα ακούγεται γοητευτικό, ρομαντικό, εκτός κι αν πεθαίνεις άπορος, ενώ ο Έντισον κάνει πάρτι στο ρετιρέ.
ΥΓ2: Το “χιομουριστική” έγινε κατά λάθος; Πόσοι το είδαν;
