Η σεξουαλικότητα θεωρούνταν πάντα ως πηγή ευχαρίστησης και χαράς αλλά διασυνδέονταν, παράλληλα, και με αισθήματα ενοχής και ντροπής. Αν και η βιολογική βάση της σεξουαλικότητας είναι η ίδια για όλους τους ανθρώπους, αποτελεί μια απόλυτα φυσική ανάγκη, ο τρόπος που αντιμετωπίζονταν -αλλά και που εκφράζονταν- είχε πάντα μια έντονα πολιτισμική χροιά και άμεση σχέση με την εκάστοτε επικρατούσα άποψη για τα δύο φύλα, αλλά και με θρησκευτικά κίνητρα.
Τα θεμέλια των διαφόρων μορφών ή αποχρώσεων που θα πάρει η σεξουαλικότητά μας μπαίνουν από τη βρεφική μας κιόλας ηλικία. Το είδος της φροντίδας που τύχαμε, η ποιότητα της σωματικής επαφής που λάβαμε και η στάση του άμεσου περίγυρού μας απέναντι στο σώμα μας και στις διάφορες λειτουργίες του διαμορφώνουν ανάλογα και την προσωπική στάση του καθενός μας απέναντι σε αυτό, στις διάφορες ανάγκες του και στον τρόπο που εκφράζουμε -σωματικά- συναισθήματα και ανάγκες.
Θα αγαπήσουμε το σώμα μας και οτιδήποτε έχει να κάνει με αυτό, αν το τελευταίο έχει γίνει αποδέκτης άδολης και ανυστερόβουλης φροντίδας και αγάπης. Αν συμβεί το αντίθετο, είτε διαμέσου ανεπαρκούς/κακής φροντίδας είτε διαμέσου υστερόβουλης χρησιμοποίησής του από τον άμεσο περίγυρο (π.χ. σεξουαλική κακοποίηση), τότε το άτομο, ως ενήλικας, ούτε το σώμα του θα αγαπήσει ούτε και την οποιαδήποτε έκφραση της σεξουαλικότητάς του θα βιώνει με τρόπο που να χαρακτηρίζεται από τρυφερότητα, αμοιβαιότητα και χαλαρότητα.
Η συμβολή της σεξουαλικότητας στη διαμόρφωση προσωπικής ταυτότητας
Η σεξουαλικότητα, ως αναπόσπαστο μέρος της φύσης μας και ανεξάρτητα από τους εκάστοτε τρόπους έκφρασής της, μας ακολουθεί -θέλουμε, δεν θέλουμε- σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, άλλοτε ως δυνατότητα και άλλοτε ως πρόβλημα. Η σεξουαλικότητα προσδίδει στον καθένα μας μία ταυτότητα, τη σεξουαλική ταυτότητα που, με τη σειρά της, επηρεάζει και καθορίζει τη γενικότερη ατομική μας ταυτότητα.
Επίσης, ενδυναμώνει τους κοινωνικούς μας δεσμούς και καθορίζει τις σχέσεις μας, από τη στιγμή που το σεξ είναι μία από τις σημαντικότερες επιβεβαιώσεις μιας ουσιαστικής κυρίως σχέσης, καθώς σημαίνει -πλην των όσων άλλων- αποδοχή, εγγύτητα και μοίρασμα συναισθημάτων.
Για το λόγο αυτό, όταν η σεξουαλική μας ζωή δυσλειτουργεί, πλήττεται και απειλείται θεμελιακά ολόκληρη η ταυτότητα και η εικόνα του εαυτού μας, εξαιτίας του φόβου απώλειας της εγγύτητας, της αποδοχής, της επάρκειας και, εντέλει, της αγάπης που ο καθένας μας τόση ανάγκη έχει για να νιώθει και να λειτουργεί ισορροπημένα και δημιουργικά.
Όταν ο φόβος αυτός είναι έντονος, οδηγεί αναπόφευκτα στην απόσυρση και αποφυγή κάθε είδους σεξουαλικής προσέγγισης που, με τη σειρά της, ενδυναμώνει το φόβο απόρριψης από τον Άλλον. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που αναπαράγει, ανακυκλώνει και ενισχύει το πρόβλημα.
Το μέγεθος της σημασίας της σεξουαλικότητας στην ταυτότητα και στην εικόνα του εαυτού μας διαφαίνεται και από τα αποτελέσματα πολλών ερευνών που δείχνουν πως οι περισσότεροι άνθρωποι εστιάζονται πολύ στην ικανοποίηση των ερωτικών τους συντρόφων.
Όταν είμαστε βέβαιοι πως ο/η σύντροφός μας βιώνει ικανοποίηση, αυτό ενισχύει την αίσθηση επάρκειας και άρα την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθησή μας. Υπάρχουν, όμως, και άτομα -κυρίως άνδρες- στα οποία ο φόβος της αποτυχίας επαρκούς ερωτικής τους ανταπόκρισης μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη στυτική τους ικανότητα.
Διακυμάνσεις σεξουαλικότητας
Η ερωτική μας επιθυμία δεν είναι σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Προβλήματα σχέσης, υγείας, κόπωσης, εργασίας, οικονομίας κ.τ.λ. μας επηρεάζουν φυσικά και ψυχικά και -κατ' επέκταση- τις αντοχές, την επιθυμία και την ικανότητά μας για μοίρασμα ερωτικής ευχαρίστησης.
Σταθερή δεν παραμένει, επίσης, και η επιθυμία προς τον ίδιο σύντροφο. Αυτό, όμως, δεν αποτελεί απαραίτητα πρόβλημα και μπορεί να αποκατασταθεί, αν υπάρχει αμοιβαία κατανόηση και αποδοχή πως η κάθε σχέση, όπως και η ζωή, έχει τα σκαμπανεβάσματά της.
Αυτό που, συνήθως, βιώνουμε και συναντούμε καθημερινά στη ζωή, στα Μ.Μ.Ε. και στο «μαγικό» κόσμο της διαφήμισης είναι ο τρόπος παρουσίασης της σεξουαλικότητας, των επιθυμιών και της ελκυστικότητας των νέων και υγειών ατόμων. Όμως, η σεξουαλικότητα, η χαρά και η επιθυμία για εγγύτητα δεν εξαρτώνται απαραίτητα από τη βιολογική μας ηλικία.
Η σεξουαλική ευχαρίστηση μπορεί να έχει διαφορετική μορφή στις διάφορες ηλικίες, όμως, η νοσταλγία και η επιθυμία διαρκούν όσο και η ίδια η ζωή, ακόμα και σε περιόδους ασθένειας και πένθους. Η ερωτική ζωή, στη διάρκεια της «τρίτης ηλικίας», μπορεί να είναι το ίδιο συναρπαστική όσο και στα νεανικά χρόνια, έστω και με διαφορετικό, συχνά, τρόπο.
Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που προτιμούν να ζουν, για μικρότερες ή μεγαλύτερες περιόδους της ζωής τους, και για διάφορους λόγους ο καθένας, δίχως κάποιου είδους ερωτική ζωή με το/τη σύντροφό τους.
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως η σεξουαλικότητα έχει πάψει να παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή τους. Η σεξουαλικότητα δεν είναι απλά το σύνολο συγκεκριμένων πράξεών μας αλλά η ενέργεια που μας οδηγεί στην αναζήτηση επαφής, αγάπης, τρυφερότητας και εγγύτητας.
Η ερωτική επιθυμία μπορεί να ατονήσει ή να χαθεί εξαιτίας προβλημάτων υγείας αλλά και χωρίς την ύπαρξη αυτών.
Στην περίπτωση αυτή, είναι σημαντική η αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας -αν η περαιτέρω πληροφόρηση ή οι όποιες προσωπικές προσπάθειες αποτύχουν ή δεν επαρκέσουν- ώστε να αποκατασταθεί το υπάρχον πρόβλημα.
Σήμερα, η επιστήμη διαθέτει πολλά όπλα για την αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την ερωτική λειτουργία του ανθρώπου. Επειδή, όμως, τέτοιου είδους προβλήματα συχνά δεν αναφέρονται ή δεν διερευνώνται επαρκώς, η ευθύνη μετατίθεται αυτόματα στον ίδιο τον παθόντα που έχει κάθε δικαίωμα και λόγο να ζητήσει την απαραίτητη βοήθεια χωρίς χρονοτριβή.
Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.
Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης
Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής
