Η πραγματική επιδημία της εποχής μας δεν είναι μόνο ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες αλλά και τα βαθιά αισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης, αποξένωσης και κατάθλιψης, εξαιτίας της κατάρρευσης εκείνων των κοινωνικών δομών που δημιουργούσαν παλαιότερα ένα αίσθημα εγγύτητας και κοινότητας μεταξύ των ανθρώπων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η κατάθλιψη θα αποτελεί σε λίγα χρόνια την υπ' αριθμόν 1 ασθένεια παγκοσμίως.
Οι επιπτώσεις της αποδόμησης των ανθρωπίνων σχέσεων τα τελευταία 50 χρόνια δημιουργούν εύλογα ερωτήματα κατά πόσο ο τρόπος λειτουργίας των μοντέρνων δυτικών κοινωνιών οδηγεί στην αποξένωση και τελικά στη σωματική και ψυχική ασθένεια.
Η λέξη «θεραπεία» δεν είναι ταυτόσημη με τη λέξη «ίαση». Θεραπεία σημαίνει μια αντικειμενικά μετρήσιμη βελτίωση της υγείας, ενώ ίαση είναι η διαδικασία διαμέσου της οποίας κάποιος ολοκληρώνεται ως άτομο τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.
Οι γιατροί έχουν χάσει την ψυχή της ιατρικής τέχνης που είναι η ίαση του ατόμου και έχουν μετατραπεί σε μηχανικούς του ανθρωπίνου σώματος. Πολλοί από αυτούς διαπιστώνουν στη διάρκεια της άσκησης του επαγγέλματός τους πως η ψυχή τους δεν τρέφεται και αυτό δεν τους βοηθά να στηρίξουν και να ενθαρρύνουν εκείνες τις πλευρές του ασθενούς που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση και στη διατήρηση της σωματικής του υγείας.
Συχνά, ένας γιατρός δεν έχει διάθεση ή αρκετό χρόνο να αφιερώσει στον ασθενή του, αρκούμενος στο να ακροασθεί καρδιά και πνεύμονες, να κάνει μερικές ερωτήσεις ρουτίνας και να συνταγογραφήσει.
Μια τέτοιου είδους αντιμετώπιση, που βλέπει τον άνθρωπο απλά ως ένα σώμα που ασθενεί, οδηγεί στην παράβλεψη του ασθενούς ως ανθρώπου με συναισθήματα και άλλες βασικές συναισθηματικές ανάγκες, όπως η αγάπη και η εγγύτητα.
Αυτό είναι και ένας σημαντικός λόγος που όλο και περισσότερα άτομα αναζητούν βοήθεια σε εναλλακτικές ιατρικές μεθόδους. Η ανάγκη πολλών ατόμων για εγγύτητα και φροντίδα είναι τόσο δυνατή που φθάνουν σε σημείο να πληρώνουν για να την καλύψουν.
Όποιες κι αν είναι οι διαφορές μεταξύ αυτών των εναλλακτικών θεραπευτικών μεθόδων, το κοινό σημείο σχεδόν όλων είναι πως αυτοί που τις ασκούν αφιερώνουν χρόνο στους ασθενείς τους, τους ακούν προσεκτικά, συχνά τους αγγίζουν και τους κάνουν να αισθάνονται πως κάποιος πραγματικά νοιάζεται γι' αυτούς.
Ας πάρουμε, ως παράδειγμα, την καρδιά. Η καρδιά δεν είναι μόνο μία αντλία που η όποια δυσλειτουργία της θα πρέπει να αντιμετωπιστεί μόνο σε ένα σωματικό επίπεδο. Ένας πραγματικός γιατρός θα πρέπει να είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένας υδραυλικός ή μηχανικός της καρδιάς.
Εκτός από μια φυσική, έχουμε και μία συναισθηματική, ψυχολογική και πνευματική καρδιά, και οι περισσότεροι γιατροί αυτό το παραβλέπουν, δηλαδή τη σημαντικότατη συμβολή της αγάπης και της εγγύτητας στη διατήρηση και αποκατάσταση της υγείας μας.
Ίαση και θεραπεία θα πρέπει να συνυπάρχουν στις περισσότερες περιπτώσεις αντιμετώπισης ανθρώπων που ασθενούν. Κάποιοι ίσως δεν μπορούν να θεραπευθούν εντελώς, μπορούν όμως να ιαθούν. Μπορεί το σώμα τους να έχει ακόμα τα σημάδια της σωματικής ασθένειας, μπορούν όμως να βρουν μια εσωτερική γαλήνη και ολοκλήρωση.
Ένα ακραίο παράδειγμα αυτού αποτελούν τα άτομα που βρίσκονται στο τελικό στάδιο του καρκίνου. Όταν έχουν συστηματική ψυχολογική βοήθεια, αλλά και ανθρώπινη ζεστασιά, από αυτούς που την παρέχουν, τότε μπορούν να νιώσουν μια εσωτερική γαλήνη και ολοκλήρωση, ίσως και για πρώτη φορά στη ζωή τους.
Υπάρχουν πάρα πολλές έρευνες που καταδεικνύουν τη σημασία της αγάπης στην αποκατάσταση της υγείας. Έχει καταδειχθεί, για παράδειγμα, πως άτομα που υποβλήθηκαν σε εγχείρηση ανοικτής καρδιάς και δεν συμμετείχαν σε κάποια ομάδα στήριξης είχαν, κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 μηνών μετά την εγχείρηση, 7 φορές μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας σε σχέση με αυτά που συμμετείχαν σε τέτοιες ομάδες.
Το ίδιο βρέθηκε πως ισχύει και για γυναίκες με μεταστατικό καρκίνο του στήθους. Όσες συμμετείχαν σε ομάδες στήριξης για 1 χρόνο και με συχνότητα 1 φορά τη βδομάδα για 90΄, όπου είχαν τη δυνατότητα να συζητούν για τα συναισθήματά τους και να αλληλοστηρίζονται, είχαν διπλάσιο ποσοστό επιβίωσης, σε σύγκριση με αυτές που δεν συμμετείχαν σε κάποια τέτοια ομάδα. Μετά από 5 χρόνια, οι μόνες που ζούσαν ακόμα ήταν γυναίκες που μετείχαν σε ομάδες αλληλοστήριξης.
Επίσης, συνταξιούχοι με σύντροφο έχουν πάνω από διπλάσιο διάστημα επιβίωσης, συγκριτικά με συνταξιούχους δίχως σύντροφο.
Το ίδιο φαίνεται πως ισχύει και στα ζώα. Σε μία μεγάλη έρευνα, που θεωρείται ως σημείο αναφοράς, χορηγήθηκαν υψηλές ποσότητες λιπιδίων σε γενετικά όμοια κουνέλια. Οι επιστήμονες περίμεναν να δουν μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα παρόμοιο βαθμό αρτηριακών στενώσεων σε όλα τα κουνέλια. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη.
Κάποια είχαν κατά 60% μικρότερο ποσοστό στενώσεων. Το μυστήριο δεν μπορούσε να εξηγηθεί, μέχρι που κάποιος παρατήρησε πως τα κουνέλια που είχαν ελάχιστες στενώσεις ήταν όλα τους στη χαμηλότερη σειρά κλουβιών του εργαστηρίου. Διαπιστώθηκε, τελικά, πως αυτό οφείλονταν στο ότι ο φροντιστής των κουνελιών, όντας κοντός, μπορούσε να χαϊδεύει και να έχει στενή επαφή μόνο με αυτά που βρίσκονταν στη χαμηλότερη σειρά κλουβιών!!!
Πραγματική εγγύτητα και αγάπη μπορούμε να νιώσουμε μόνον όταν καταφέρουμε να ανοίξουμε την καρδιά μας και να δείξουμε την ευαλωτότητά μας στον άλλον. Αυτό που, επίσης, έχει μεγάλη σημασία είναι όχι μόνο το τι εισπράττουμε, αλλά και το τι οι ίδιοι δίνουμε.
Είναι, όμως, πολύ δύσκολο να δημιουργήσει κάποιος στενές σχέσεις αγάπης, εάν δεν έχει εισπράξει αγάπη άνευ όρων ως παιδί. Στην περίπτωση αυτή, αποφεύγει τις στενές σχέσεις αγάπης, γιατί τις φοβάται. Αντ΄αυτού, εμπλέκεται πάντα, είτε σε σχέσεις ουσιαστικά αδιάφορες συναισθηματικά, είτε γαντζώνεται απεγνωσμένα στον άλλον, είτε ζητά συνεχώς «ανταλλάγματα», είτε ματαιώνεται πολύ εύκολα…
Σίγουρο βέβαια είναι ότι, ακόμα και οι παλιές πληγές μπορούν να επουλωθούν. Χρειάζεται, όμως, κόπος πολύς, μεγάλη προσπάθεια και θάρρος περισσό…
Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.
Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης
Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής
