Δύο άνθρωποι πριν καταλήξουν να είναι «επισήμως» ζευγάρι, περνάνε από διάφορες δοκιμασίες και διάφορα στάδια.
Τα πέντε στάδια που περνάει το ζευγάρι
Τα πιο βασικά στάδια είναι τα ακόλουθα σύμφωνα με την S. Campbell (Το Μυθικό ταξίδι του ζευγαριού εκδ. Δίαυλος)
Πρώτο Στάδιο – Ειδύλλιο
Είναι το στάδιο όπου όλα είναι μαγικά. Γνωρίζουμε κάποιον, μας ελκύει, αρχίζουμε να νιώθουμε τη φλόγα να ανάβει. Αισθανόμαστε ότι είναι ξεχωριστός, μοναδικός. Πιστεύουμε πως το σύμπαν συνωμότησε για να τον βρούμε, αναζητάμε γύρω μας σημάδια που να επιβεβαιώνουν ότι είναι το άλλο μας μισό, η αδελφή ψυχή μας.
Για παράδειγμα, αν δεν καθυστερούσαμε στο ραντεβού μας με τη φίλη μας, δεν θα πέφταμε πάνω του, αν δεν χρειαζόταν να κάνουμε τα σεμινάρια ηλεκτρονικών υπολογιστών, δεν θα τον γνωρίζαμε, αν δεν μέναμε από λάστιχο, δεν θα τον συναντούσαμε, και η λίστα συνεχίζεται. Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι μέσα στην πεζή και πολλές φορές άχαρη πραγματικότητα που ζούμε υπάρχει κάτι μαγικό που «τυχαία» βρίσκεται στο δρόμο μας και μας συνεπαίρνει.
Είναι το στάδιο όπου όλα είναι μαγικά. Γνωρίζουμε κάποιον, μας ελκύει, αρχίζουμε να νιώθουμε τη φλόγα να ανάβει. Αισθανόμαστε ότι είναι ξεχωριστός, μοναδικός. Πιστεύουμε πως το σύμπαν συνωμότησε για να τον βρούμε, αναζητάμε γύρω μας σημάδια που να επιβεβαιώνουν ότι είναι το άλλο μας μισό, η αδελφή ψυχή μας.
Για παράδειγμα, αν δεν καθυστερούσαμε στο ραντεβού μας με τη φίλη μας, δεν θα πέφταμε πάνω του, αν δεν χρειαζόταν να κάνουμε τα σεμινάρια ηλεκτρονικών υπολογιστών, δεν θα τον γνωρίζαμε, αν δεν μέναμε από λάστιχο, δεν θα τον συναντούσαμε, και η λίστα συνεχίζεται. Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι μέσα στην πεζή και πολλές φορές άχαρη πραγματικότητα που ζούμε υπάρχει κάτι μαγικό που «τυχαία» βρίσκεται στο δρόμο μας και μας συνεπαίρνει.
Η ζωή σαν παραμύθι
Ό έρωτας από μόνος του έχει κάτι ξεσηκωτικό. Έχει την ικανότητα να μας κάνει να πετάμε, να ταξιδεύουμε νοερά, παρόλο που είμαστε κολλημένοι στη γη. Μας ενεργοποιεί, μας ζωντανεύει, μας κινητοποιεί. Όταν, λοιπόν, βρούμε το πρόσωπο αναφοράς, αφηνόμαστε στη διαδικασία και ευελπιστούμε να ρουφήξουμε την κάθε στιγμή. 0 σύντροφος μας δεν μπορεί παρά να είναι ο πρίγκιπας του παραμυθιού.
Εμφανίστηκε για να μας σώσει από την καθημερινότητά μας. Κοντά του νιώθουμε πριγκίπισσες, λαμπερές, αέρινες. Αφού είναι πρίγκιπας, δε δικαιούται να έχει ψεγάδια, ελαττώματα. Δεν μπορεί παρά να είναι τέλειος. Είναι πάντα εκεί όταν τον χρειαζόμαστε, μας ακούει συνέχεια ό,τι και να του λέμε, δεν βαριέται, δεν γκρινιάζει, δεν κουράζεται. Μαντεύει κάθε μας σκέψη πριν ακόμη την εξωτερικεύσουμε, βρίσκει χαριτωμένο κάθε ελάττωμά μας, συμφωνεί με τις επιλογές μας.
Έχουμε τόσο πολύ απορροφηθεί ο ένας από τον άλλον, ώστε κόβουμε κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Ζούμε την απόλυτη ταύτιση. Έχουμε την πεποίθηση πως είμαστε πλασμένοι ο ένας για τον άλλον. Η ερωτική μας διάθεση είναι στα καλύτερά της! Είναι, όμως, πράγματι έτσι;
Έχουμε τόσο πολύ απορροφηθεί ο ένας από τον άλλον, ώστε κόβουμε κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Ζούμε την απόλυτη ταύτιση. Έχουμε την πεποίθηση πως είμαστε πλασμένοι ο ένας για τον άλλον. Η ερωτική μας διάθεση είναι στα καλύτερά της! Είναι, όμως, πράγματι έτσι;
Τα αρνητικά συναισθήματα κάτω από το χαλί
Σε αυτό το στάδιο εξιδανικεύουμε τον σύντροφο μας καταπιέζοντας όποια αρνητικά συναισθήματα μπορεί να προκύψουν. Χρησιμοποιούμε τον σύντροφο μας σαν ένα μαγικό χάπι που μόλις το πάρουμε θα γίνουμε αμέσως καλά, ό,τι και να συνεπάγεται για τον καθένα μας αυτό: για κάποιους μπορεί να είναι να αφήσουμε πίσω τη μοναξιά μας, για άλλους μπορεί να είναι να βγούμε από μία σχέση που δεν μας ικανοποιεί πια, κ.ο.κ.
Μέσα από τα σημάδια που βρίσκουμε στο περιβάλλον μας (αποκαλώντας τα «τύχη», «πεπρωμένο», «κισμέτ», «μοίρα») διατηρούμε το ζωτικό μύθο ψέματος που μας βοηθάει να συνεχίσουμε να ζούμε. Η αλήθεια πολλές φορές πονάει, και είναι αποκαρδιωτική.
Μέσα από τα σημάδια που βρίσκουμε στο περιβάλλον μας (αποκαλώντας τα «τύχη», «πεπρωμένο», «κισμέτ», «μοίρα») διατηρούμε το ζωτικό μύθο ψέματος που μας βοηθάει να συνεχίσουμε να ζούμε. Η αλήθεια πολλές φορές πονάει, και είναι αποκαρδιωτική.
Στο μυθιστόρημα της Ασένα «Ούτε Έρωτας Υπάρχει»(εκδ. Ωκεανίδα), διαβάζουμε:
«Ο έρωτας τελειώνει τη στιγμή που γνωρίζεις καλά εκείνον με τον οποίο είσαι ερωτευμένη. Γιατί ο άνθρωπος ερωτεύεται ένα όνειρο που δημιουργεί για τον εαυτό του. Ταυτίζει αυτό το όνειρο με τον εαυτό του, του αποδίδει χαρακτηριστικά ίδια με τα δικά του. Όμως ο άλλος δεν είναι ο εαυτός του, ούτε έχει καμιά σχέση με τις ιδιότητες, τις ομορφιές που του αποδίδει εκείνος που είναι ερωτευμένος μαζί του… γι’ αυτό οι ερωτευμένοι των θρύλων, που ποτέ δεν συναντιούνται, διατηρούν μέχρι τις μέρες μας την αίγλη τους.»
Ένα όμορφο ψέμα, λοιπόν, είναι ό,τι έχουμε περισσότερο ανάγκη. Πόσο καιρό, όμως, μπορούμε να βιώνουμε αυτήν την κατάσταση; Προσγειωνόμαστε κάποτε στην πραγματικότητα; Τι προϋποθέτει αυτό;
Επαφή με την πραγματικότητα
Δεν μπορούμε να βιώνουμε αυτήν την κατάσταση εσαεί, γιατί οι σχέσεις εξελίσσονται, δε μένουν στάσιμες. Εκεί έχουμε, λοιπόν, την πρώτη ρήξη: ή θα αποδεχτούμε την πραγματικότητα και θα περάσουμε στο επόμενο στάδιο, ή με τις πρώτες δυσκολίες θα προσγειωθούμε ανώμαλα και θα το βάλουμε στα πόδια.
Το να μπορέσουμε να περάσουμε στο επόμενο στάδιο προϋποθέτει ότι έχει έρθει η ώρα να κατέβουμε από το ροζ συννεφάκι μας και να μετουσιώσουμε όλο αυτό το αχαλίνωτο πάθος σε οικειότητα και συντροφικότητα. Σημαίνει ότι δεν έχουμε πια ανάγκη τη φαντασιωτική εικόνα που έχουμε φτιάξει για τον άλλον για να μπορούμε να συνυπάρχουμε. Ξέρουμε ποιος είναι ο άλλος και που στέκεται και επιθυμούμε να είμαστε μαζί του πάραυτα. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ωριμάσει, έχουμε ενηλικιωθεί συναισθηματικά.
Το να μπορέσουμε να περάσουμε στο επόμενο στάδιο προϋποθέτει ότι έχει έρθει η ώρα να κατέβουμε από το ροζ συννεφάκι μας και να μετουσιώσουμε όλο αυτό το αχαλίνωτο πάθος σε οικειότητα και συντροφικότητα. Σημαίνει ότι δεν έχουμε πια ανάγκη τη φαντασιωτική εικόνα που έχουμε φτιάξει για τον άλλον για να μπορούμε να συνυπάρχουμε. Ξέρουμε ποιος είναι ο άλλος και που στέκεται και επιθυμούμε να είμαστε μαζί του πάραυτα. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ωριμάσει, έχουμε ενηλικιωθεί συναισθηματικά.
Στο ίδιο μυθιστόρημα της Ν. Ασένα, η ηρωίδα συνειδητοποιεί την πραγματικότητα:
«Εγώ κοιτάζω συνέχεια τον Γκιουρκάν… Αγωνίζομαι μέσα μου για να νιώσω ένα συναίσθημα. Δεν νιώθω τίποτα… Τι περίεργο… Πώς ήμουνα τρελή από έρωτα γι’ αυτό τον άνθρωπο, και πώς έκλαιγα από θλίψη όταν έφευγε για τη δουλειά, κι έλεγα, χωρίζουμε, δεν θα τον δω μέχρι το βράδυ, πώς έβγαινα τα βράδια στους δρόμους περιμένοντας να γυρίσει. Πώς τρελαινόμουν από τη λαχτάρα μου να τον αγγίξω… Και πώς, αργότερα, έφτανα σε καταστάσεις αλλοφροσύνης από τα νεύρα όταν με άγγιζε.
Φαίνεται λοιπόν πως τίποτα δεν είναι σημαντικό παρά μόνο για εκείνη τη στιγμή. Φαίνεται πως ακόμα και τα πιο έντονα συναισθήματα είναι σημαντικά μόνο για εκείνη τη στιγμή. Φαίνεται πως όλα περνούν και μπορούν, εκατό τα εκατό, ν’ αλλάξουν πρόσωπο. Φαίνεται πως στην πραγματικότητα τίποτα δεν είναι σημαντικό. Φαίνεται πως τίποτα δεν είναι αληθινό…»
Ανώμαλη προσγείωση
Τι συμβαίνει, όμως, όταν αρνούμαστε να βγούμε από αυτό το στάδιο; Κάποιοι από μας δεν αντέχουμε να βλέπουμε το όνειρο να μετατρέπεται σε εφιάλτη, θέλουμε να βρισκόμαστε σε μία σχέση με την προϋπόθεση να υπάρχει αυτό το έντονο πάθος. Η έλλειψη αυτού κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι έφτασε το τέλος. Δεν είμαστε διατεθειμένοι να μείνουμε σε μία σχέση εφόσον υπάρχουν αρνητικά σημάδια.
Αφού μπορούμε να έχουμε το καλύτερο, γιατί να συμβιβαστούμε με τη φθορά; Έτσι, είτε θα παραμείνουμε σε μία δυσλειτουργική σχέση όπου θα χωρίζουμε και θα επανασυνδεόμαστε ώστε να κρατιέται η φλόγα ζωντανή, είτε θα ψάχνουμε συνέχεια καινούρια πρόσωπα αναφοράς να εναποθέτουμε τις ελπίδες και το πάθος μας μέχρι αυτό να σβήσει.
Αφού μπορούμε να έχουμε το καλύτερο, γιατί να συμβιβαστούμε με τη φθορά; Έτσι, είτε θα παραμείνουμε σε μία δυσλειτουργική σχέση όπου θα χωρίζουμε και θα επανασυνδεόμαστε ώστε να κρατιέται η φλόγα ζωντανή, είτε θα ψάχνουμε συνέχεια καινούρια πρόσωπα αναφοράς να εναποθέτουμε τις ελπίδες και το πάθος μας μέχρι αυτό να σβήσει.
Ο Α. Μποττόν στο βιβλίο του «Μικρή Φιλοσοφία του Έρωτα»(εκδ. Πατάκης) μας δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:
«Ο Μποντλαίρ έχει γράψει ένα ποίημα σε πρόζα για κάποιον που περνάει όλη τη μέρα περιδιαβαίνοντας το Παρίσι μαζί με μια γυναίκα, την οποία αισθάνεται έτοιμος να ερωτευτεί. Επειδή συμφωνούν σε μύρια όσα, κατά το απόβραδο έχει σιγουρευτεί ότι βρήκε την τέλεια σύντροφο, με την ψυχή της οποίας μπορεί να ενωθεί η δική του.
Διψασμένοι, πηγαίνουν σ’ ένα λαμπρό νέο καφέ στη γωνία ενός βουλεβάρτου, κι αυτός παρατηρεί να στέκονται απ’ έξω τα μέλη μιας εξαθλιωμένης εργατικής οικογένειας, που χάσκουν μπροστά στις τζαμαρίες, κοιτάζοντας τους κομψούς πελάτες, τους κατάλευκους τοίχους και τα επίχρυσα στολίδια.
Τα μάτια των ταλαίπωρων θεατών είναι γεμάτα δέος μπροστά σε τόσο πλούτο και ομορφιά, γεγονός που προκαλεί οίκτο στον αφηγητή και τον κάνει να ντραπεί για την προνομιούχο θέση του. Στρέφεται τότε προς την αγαπημένη του, ελπίζοντας ότι θα δει τις δικές του σκέψεις να ανακλώνται στα μάτια της.
Αλλά η γυναίκα με την ψυχή της οποίας ετοιμαζόταν να ενωθεί η δική του λέει ορθά κοφτά ότι δεν τους αντέχει αυτούς τους άθλιους και του ζητά να πει στον ιδιοκτήτη να βάλει αμέσως να τους διώξουν.
Δεν έχει τέτοιες στιγμές κάθε ειδύλλιο; Αντί για μάτια που να καθρεφτίζουν τη σκέψη μας, μια (κωμικοτραγική) απόκλιση- και αδιάφορο αν αιτία είναι η πάλη των τάξεων ή ένα ζευγάρι παπούτσια.»
Διψασμένοι, πηγαίνουν σ’ ένα λαμπρό νέο καφέ στη γωνία ενός βουλεβάρτου, κι αυτός παρατηρεί να στέκονται απ’ έξω τα μέλη μιας εξαθλιωμένης εργατικής οικογένειας, που χάσκουν μπροστά στις τζαμαρίες, κοιτάζοντας τους κομψούς πελάτες, τους κατάλευκους τοίχους και τα επίχρυσα στολίδια.
Τα μάτια των ταλαίπωρων θεατών είναι γεμάτα δέος μπροστά σε τόσο πλούτο και ομορφιά, γεγονός που προκαλεί οίκτο στον αφηγητή και τον κάνει να ντραπεί για την προνομιούχο θέση του. Στρέφεται τότε προς την αγαπημένη του, ελπίζοντας ότι θα δει τις δικές του σκέψεις να ανακλώνται στα μάτια της.
Αλλά η γυναίκα με την ψυχή της οποίας ετοιμαζόταν να ενωθεί η δική του λέει ορθά κοφτά ότι δεν τους αντέχει αυτούς τους άθλιους και του ζητά να πει στον ιδιοκτήτη να βάλει αμέσως να τους διώξουν.
Δεν έχει τέτοιες στιγμές κάθε ειδύλλιο; Αντί για μάτια που να καθρεφτίζουν τη σκέψη μας, μια (κωμικοτραγική) απόκλιση- και αδιάφορο αν αιτία είναι η πάλη των τάξεων ή ένα ζευγάρι παπούτσια.»
Προσωπική ευθύνη
Το να ψάχνουμε συνέχεια το πάθος στη ζωή μας συμβολίζει τη συνεχή μας ανάγκη να εξελίσσουμε τη ζωή μας, να τη γεμίζουμε συνέχεια με έντονες εμπειρίες. Φοβόμαστε να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, φοβόμαστε να ωριμάσουμε. Προφανώς έχουν υπάρξει στη ζωή μας διάφορες δυσάρεστες καταστάσεις (π.χ. απώλειες) που μας έχουν πείσει ότι μόνο όταν βιώνουμε έντονα τις καταστάσεις και είμαστε σε διαρκή αναζήτηση της ευτυχίας, τότε μόνο ζούμε.
Έτσι, αν τα πράγματα αρχίσουν να μην πηγαίνουν καλά στη σχέση μας, είναι προτιμότερο να αποδώσουμε ευθύνες στο σύντροφο μας από το να πάρουμε εμείς την ευθύνη στο κομμάτι που μας αναλογεί. Είναι για μας προτιμότερο να φύγουμε από τη σχέση παρά να μείνουμε και να δουλέψουμε πάνω σε αυτήν.
Έτσι, αν τα πράγματα αρχίσουν να μην πηγαίνουν καλά στη σχέση μας, είναι προτιμότερο να αποδώσουμε ευθύνες στο σύντροφο μας από το να πάρουμε εμείς την ευθύνη στο κομμάτι που μας αναλογεί. Είναι για μας προτιμότερο να φύγουμε από τη σχέση παρά να μείνουμε και να δουλέψουμε πάνω σε αυτήν.
Τα άτομα, όμως, που θα παραμείνουν στη σχέση ξεπερνώντας τα εμπόδια του πρώτου σταδίου, θα περάσουν στο δεύτερο στάδιο:
Δεύτερο Στάδιο- Αγώνας για Επικράτηση
Εδώ έρχεται η συνειδητοποίηση ότι ο σύντροφος μας δεν είναι αυτό που θέλουμε να πιστεύουμε, και ότι πιθανόν να μην ήταν αλλά ούτε και να γίνει ποτέ. Η ελπίδα και ο ενθουσιασμός δίνουν τη θέση τους στη ματαίωση και στην απογοήτευση αντίστοιχα. Συμπεριφορές που παλιά τις βρίσκαμε χαριτωμένες και τις ενισχύαμε, τώρα μας εκνευρίζουν.
Κάποιοι συμβιβασμοί που κάναμε στην αρχή της σχέσης για το καλό της σχέσης ξεχνιούνται. Μας ενοχλεί, ακόμη, που ο σύντροφος μας αναπνέει. Αναρωτιόμαστε που πήγε το πρόσωπο που ερωτευτήκαμε και τη θέση του πήρε αυτός ο ξένος. Αντιστεκόμαστε στην αλλαγή που έχει επιφέρει η ίδια η σχέση και ίσως ακόμα να διατηρούμε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον άλλον, να τον κάνουμε να συμμορφωθεί με τη φαντασιωτική εικόνα που έχουμε για αυτόν.
Κάποιοι συμβιβασμοί που κάναμε στην αρχή της σχέσης για το καλό της σχέσης ξεχνιούνται. Μας ενοχλεί, ακόμη, που ο σύντροφος μας αναπνέει. Αναρωτιόμαστε που πήγε το πρόσωπο που ερωτευτήκαμε και τη θέση του πήρε αυτός ο ξένος. Αντιστεκόμαστε στην αλλαγή που έχει επιφέρει η ίδια η σχέση και ίσως ακόμα να διατηρούμε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον άλλον, να τον κάνουμε να συμμορφωθεί με τη φαντασιωτική εικόνα που έχουμε για αυτόν.
Όταν διαπιστώνουμε ότι δεν είναι δυνατό να αλλάξουμε το σύντροφο μας, λειτουργούμε με διάφορους τρόπους: είτε γινόμαστε επιθετικοί με τον άλλον (αποδίδοντάς του εξ’ ολοκλήρου ευθύνες), είτε αποσυρόμαστε και κλεινόμαστε στον εαυτό μας (και έτσι γινόμαστε μελαγχολικοί και καταθλιπτικοί’), είτε βγάζουμε παθητική επιθετικότητα (δηλαδή βγάζουμε το θυμό μας με ύπουλο τρόπο, όπως με κλάμα, με πείσμα, με σιωπή, που είναι έμμεσες μορφές κακοποίησης).
Μπαίνουμε σε μία διαδικασία εκδίκησης του άλλου, επειδή τόλμησε να μην ανταποκριθεί στις προσδοκίες μας. Το παιχνίδι που παίζουμε είναι εξουσιαστικό, θέλουμε να δείξουμε στον άλλον ότι έχουμε τη δύναμη να κινούμε τα νήματα, ότι δε μας έχει «του χεριού του». Στην προσπάθεια αυτή ο στόχος μας δεν είναι να διεκδικήσουμε τον άλλον, αλλά να του δείξουμε ότι έχουμε το πάνω χέρι. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό;
Παιδική ηλικία
Στην πραγματικότητα, αυτή μας η στάση έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία όπου είχαμε βιώσει απώλεια (των γονέων μας, της παιδικής μας ηλικίας, της αθωότητάς μας) και έτσι ζητάμε από τον σύντροφο μας να μας γιατρέψει τις παλιές πληγές και να μας θεραπεύσει από τα βαθιά παιδικά μας τραύματα.
Βιώνουμε μία σύγκρουση: από τη μία θέλουμε να φέρουμε τα πρόσωπα του παρελθόντος στο παρόν (νοερά, σε ασυνείδητο επίπεδο) για να ταχτοποιήσουμε τους ανοιχτούς μας λογαριασμούς μαζί τους, ενώ από την άλλη θέλουμε να ζήσουμε κάτι διαφορετικό μέσα από το πρόσωπο του συντρόφου μας και μέσα από τη νέα μας σχέση. Νομίζουμε ότι αυτή τη φορά θα τα καταφέρουμε, γιατί έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Άλλωστε, δεν είμαστε πια παιδιά…
Βιώνουμε μία σύγκρουση: από τη μία θέλουμε να φέρουμε τα πρόσωπα του παρελθόντος στο παρόν (νοερά, σε ασυνείδητο επίπεδο) για να ταχτοποιήσουμε τους ανοιχτούς μας λογαριασμούς μαζί τους, ενώ από την άλλη θέλουμε να ζήσουμε κάτι διαφορετικό μέσα από το πρόσωπο του συντρόφου μας και μέσα από τη νέα μας σχέση. Νομίζουμε ότι αυτή τη φορά θα τα καταφέρουμε, γιατί έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Άλλωστε, δεν είμαστε πια παιδιά…
Γνώριμα μοτίβα συνδιαλέξεων
Με τα πρώτα σημάδια που θα μας θυμίσουν παρελθοντικές σχέσεις, χάνουμε τον έλεγχο και ερχόμαστε σε ρήξη με το σύντροφο μας. Αντιγράφουμε παλιά μοτίβα συμπεριφοράς, τα οποία μας είναι οικεία και ξέρουμε πώς να τα χειριζόμαστε. Αυτό δε σημαίνει ότι τα χειριζόμαστε με ώριμο τρόπο, απλά ότι τα αντιμετωπίζουμε. Και πάλι κολλάμε, και πάλι αναβιώνουμε συγκρούσεις, και πάλι πονάμε, και πάλι αναρωτιόμαστέ «μα γιατί αυτό να συμβαίνει πάντα σε μένα;».
Δε βλέπουμε καθόλου ότι εμείς το προκαλέσαμε. Δεν καταλαβαίνουμε ότι συνέχεια θα το κάνουμε αυτό (καταναγκασμός της επανάληψης) μέχρι να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει και πόσο από αυτό που μας συμβαίνει είναι δικό μας κομμάτι. Όταν το συνειδητοποιήσουμε, θα μπορέσουμε να αποδεχτούμε εμάς, το σύντροφο μας, αλλά και τις εξελίξεις της σχέσης, που θα μας πάνε στο επόμενο στάδιο.
Δε βλέπουμε καθόλου ότι εμείς το προκαλέσαμε. Δεν καταλαβαίνουμε ότι συνέχεια θα το κάνουμε αυτό (καταναγκασμός της επανάληψης) μέχρι να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει και πόσο από αυτό που μας συμβαίνει είναι δικό μας κομμάτι. Όταν το συνειδητοποιήσουμε, θα μπορέσουμε να αποδεχτούμε εμάς, το σύντροφο μας, αλλά και τις εξελίξεις της σχέσης, που θα μας πάνε στο επόμενο στάδιο.
Τρίτο Στάδιο – Σταθερότητα
Σε αυτό το στάδιο αρχίζουμε να παίρνουμε την ευθύνη για τα κομμάτια που μας αναλογούν. Ψάχνουμε να βρούμε πού φταίξαμε, αν μπορούμε να διορθώσουμε κάτι στη συμπεριφορά μας και πώς μπορεί να γίνει αυτό. Αποδεχόμαστε και τις αδυναμίες τις δικές μας, αλλά και του συντρόφου μας. Κατανοούμε ότι οι άλυτες συγκρούσεις μέσα μας εκφράζονται ουσιαστικά σα συγκρούσεις μεταξύ ημών και ίων συντρόφων μας. Δηλαδή, γίνεται ένα καθρέφτισμα στη σχέση των εσωτερικών μας συγκρούσεων. Τι κάνουμε σε αυτήν την περίπτωση;
Αντιμετώπιση πραγματικότητας
Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρέπει να δούμε τι συμβαίνει. Τι φέρνουμε εμείς στη σχέση; Τι φέρνει ο σύντροφος μας στη σχέση; Τι φέρνει η μεταξύ μας χημεία στη σχέση; Τι μας χωρίζει; Τι μας κρατάει ενωμένους; Πώς να αντέξουμε την αβεβαιότητα και να την κάνουμε να λειτουργήσει υπέρ μας;
Οι λύσεις είναι μέσα μας, δεν θα έρθουν από έξω. Πολλές φορές έχουμε την χάση να πιστεύουμε ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα αν π.χ., πάμε ένα ταξίδι, αν βρούμε μία δουλειά που να μη μας αγχώνει, αν καταφέρουμε να αποκτήσουμε περισσότερα χρήματα ώστε να μη δυσκολευόμαστε με την καθημερινότητα κλπ. Αυτά, όμως, είναι δικαιολογίες να μην δούμε τι γίνεται στην πραγματικότητα.
Αν θέλουμε να είμαστε καλά μεταξύ μας, θα πρέπει να μάθουμε να μην επηρεαζόμαστε από τις συνθήκες.
Πάντα θα υπάρχουν δυσκολίες και εμπόδια στη ζωή μας αλλά δεν είναι η ύπαρξη αυτών που δυσχεραίνει τη σχέση μας. Αυτά όλα είναι αφορμές. Η αιτία είναι ο εσωτερικός μας αναβρασμός που πατάει πάνω στις δυσκολίες και βρίσκει έδαφος να εκφραστεί. Πρέπει να έχουμε/να αποκτήσουμε σταθερή ταυτότητα ώστε να μην κλονιζόμαστε με το παραμικρό.
Αν θέλουμε να είμαστε καλά μεταξύ μας, θα πρέπει να μάθουμε να μην επηρεαζόμαστε από τις συνθήκες.
Πάντα θα υπάρχουν δυσκολίες και εμπόδια στη ζωή μας αλλά δεν είναι η ύπαρξη αυτών που δυσχεραίνει τη σχέση μας. Αυτά όλα είναι αφορμές. Η αιτία είναι ο εσωτερικός μας αναβρασμός που πατάει πάνω στις δυσκολίες και βρίσκει έδαφος να εκφραστεί. Πρέπει να έχουμε/να αποκτήσουμε σταθερή ταυτότητα ώστε να μην κλονιζόμαστε με το παραμικρό.
Παγίδα του 3ου σταδίου
Έτσι, σε αυτό το στάδιο χρησιμοποιούμε τις συγκρούσεις όχι για να επιβληθούμε (βλ. Στάδιο 2), αλλά για να κατανοήσουμε τον εαυτό μας. Επίσης, μπορούμε και αφήνουμε κάποιες φορές να περνάνε οι συγκρούσεις χωρίς να εμμένουμε σε αυτές, αλλά αυτό γίνεται επειδή το επιλέγουμε ως την καλύτερη λύση τη δεδομένη στιγμή κι όχι από φόβο μην επέλθει η ρήξη (βλ. Στάδιο 1).
Υπάρχει, όμως, μία παγίδα σε αυτό το στάδιο: η σταθερότητα μπορεί να οδηγήσει στη ρουτίνα, στο «βόλεμα», με κίνδυνο να επαναπαυόμαστε και να μην δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες για τη δοκιμή καινούριων πραγμάτων. Αν δε ρισκάρουμε κατά καιρούς, και δεν καλοδεχόμαστε κάποιες αλλαγές, μπορεί να βαλτώσουμε. Αν, όμως, συνδυάσουμε τη σταθερότητα με ανανέωση τότε προχωράμε στο επόμενο στάδιο.
Υπάρχει, όμως, μία παγίδα σε αυτό το στάδιο: η σταθερότητα μπορεί να οδηγήσει στη ρουτίνα, στο «βόλεμα», με κίνδυνο να επαναπαυόμαστε και να μην δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες για τη δοκιμή καινούριων πραγμάτων. Αν δε ρισκάρουμε κατά καιρούς, και δεν καλοδεχόμαστε κάποιες αλλαγές, μπορεί να βαλτώσουμε. Αν, όμως, συνδυάσουμε τη σταθερότητα με ανανέωση τότε προχωράμε στο επόμενο στάδιο.
Στο βιβλίο του Μποττόν «Μικρή φιλοσοφία του Έρωτα» ο ήρωας συνειδητοποιεί:
«Στο απόγειο του έρωτα, λοιπόν, αισθανόμαστε και οι δυο τον πειρασμό να τερματίσουμε πρόωρα τη σχέση, για να μη δούμε τη λήξη της να υποκινείται από τον άλλο ή από τη ρουτίνα ή από την οικειότητα. Μερικές φορές κυριαρχούσε μέσα μας μια παρόρμηση (εμφανής στους άσκοπους καβγάδες μας) να σκοτώσουμε το ειδύλλιο μας πριν φτάσει στο φυσικό του τέλος, με φόνο που δε θα τον διαπράτταμε από μίσος αλλά από υπερβολικό έρωτα- ή, μάλλον, από το φόβο που μπορεί να επιφέρει ο υπερβολικός έρωτας.
Οι ερωτευμένοι είναι πάντα πιθανό να δολοφονήσουν την ερωτική τους ιστορία, επειδή αδυνατούν να ανεχτούν την αβεβαιότητα, το ρίσκο που αποφέρει ο πειραματισμός τους με την ευτυχία.»
Οι ερωτευμένοι είναι πάντα πιθανό να δολοφονήσουν την ερωτική τους ιστορία, επειδή αδυνατούν να ανεχτούν την αβεβαιότητα, το ρίσκο που αποφέρει ο πειραματισμός τους με την ευτυχία.»
Τέταρτο Στάδιο – Δέσμευση
Σε αυτό το στάδιο δενόμαστε ουσιαστικά με τον άλλον, γνωρίζοντας την πλήρη εικόνα του αλλά και την δική μας εικόνα μέσα στη σχέση. Είναι το στάδιο που ενώ αγαπάμε τον άλλον ξέρουμε συνειδητά ότι δε μας αρέσουν όλα πάνω του. Παρόλα αυτά, εν γνώσει μας επιλέγουμε να είμαστε μαζί του.
Η σχέση μας σε αυτό το σημείο φέρνει ένα νέο συμβόλαιο: να συμβιώνουμε χωρίς να είμαστε εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλον (πράγμα, το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, είναι δύσκολο όταν έχουμε πίσω μας «μισοτελειωμένες» δουλειές από το παρελθόν). Στόχος μας είναι η προσωπική ανάπτυξη του εαυτού μας αλλά και του συντρόφου μας.
Η σχέση μας σε αυτό το σημείο φέρνει ένα νέο συμβόλαιο: να συμβιώνουμε χωρίς να είμαστε εξαρτημένοι ο ένας από τον άλλον (πράγμα, το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, είναι δύσκολο όταν έχουμε πίσω μας «μισοτελειωμένες» δουλειές από το παρελθόν). Στόχος μας είναι η προσωπική ανάπτυξη του εαυτού μας αλλά και του συντρόφου μας.
Μαζί, αλλά με έναν άλλο τρόπο
Είναι δύσκολο να συνταιριάξουμε αυτονομία με οικειότητα και συντροφικότητα αλλά και την ωριμότητα με τις ευθύνες που αυτό συνεπάγεται. Χρειάζεται αποδοχή άνευ όρων, δηλαδή να δεχόμαστε τον άλλον για αυτό που είναι και να μην θέλουμε να τον αλλάξουμε. Η ματαιόδοξη προσπάθεια για αλλαγή κάνει τον άλλον να αμύνεται, να αντιστέκεται, και μοιραία αυτό οδηγεί σε αδιέξοδο.
Το να έχουμε μία υγιή σχέση συνεπάγεται ότι δεν έχουμε ανάγκη να εξουσιάσουμε και να επιβληθούμε στον άλλον, ότι δεν είναι απαραίτητο να σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο ούτε να αισθανόμαστε το ίδιο για όλα τα θέματα, αλλά ούτε και να είμαστε απορροφημένοι από τον άλλον σε τέτοιο σημείο ώστε να χάνουμε την ατομικότητά μας.
Εδώ ισχύει το παλιό ρητό που λέει: «αν αγαπάς κάτι, άφησέ το να φύγει. Αν γυρίσει, θα είναι για πάντα δικό σου. Αν δεν γυρίσει, δεν ήταν και ούτε θα είναι ποτέ».
Επομένως, χρειάζεται να νιώθει ο άλλος ελεύθερος στη σχέση του μαζί μας, έτσι ώστε να μπορεί ανά πάσα στιγμή να φύγει αλλά να μην το κάνει γιατί επιλέγει να είναι μαζί μας, γιατί νιώθει έντονα την αίσθηση του ανήκειν. Έτσι, μπορούμε να προχωρήσουμε και στο επόμενο στάδιο.
Το να έχουμε μία υγιή σχέση συνεπάγεται ότι δεν έχουμε ανάγκη να εξουσιάσουμε και να επιβληθούμε στον άλλον, ότι δεν είναι απαραίτητο να σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο ούτε να αισθανόμαστε το ίδιο για όλα τα θέματα, αλλά ούτε και να είμαστε απορροφημένοι από τον άλλον σε τέτοιο σημείο ώστε να χάνουμε την ατομικότητά μας.
Εδώ ισχύει το παλιό ρητό που λέει: «αν αγαπάς κάτι, άφησέ το να φύγει. Αν γυρίσει, θα είναι για πάντα δικό σου. Αν δεν γυρίσει, δεν ήταν και ούτε θα είναι ποτέ».
Επομένως, χρειάζεται να νιώθει ο άλλος ελεύθερος στη σχέση του μαζί μας, έτσι ώστε να μπορεί ανά πάσα στιγμή να φύγει αλλά να μην το κάνει γιατί επιλέγει να είναι μαζί μας, γιατί νιώθει έντονα την αίσθηση του ανήκειν. Έτσι, μπορούμε να προχωρήσουμε και στο επόμενο στάδιο.
Πέμπτο Στάδιο – Συν-δημιουργία
Είναι το στάδιο όπου εμείς ως ζευγάρι δημιουργούμε κάτι από κοινού και το μοιραζόμαστε με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μία κοινή καλλιτεχνική έκφραση, ένα βιβλίο/άρθρο που γράφουμε και οι δύο, αλλά ακόμη και ένα παιδί που φέρνουμε μαζί στον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι συνεργαζόμαστε με τον σύντροφο μας γνωρίζοντας, πλέον, από τα προηγούμενα στάδια πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.
Εμείς οι δύο και ο περίγυρος μας
Μας ενδιαφέρει να βγούμε από τη δυαδικότητα της σχέσης και να εμπεριέξουμε και άλλους μέσα στους κόλπους της. Η αγάπη, η χαρά, η ευτυχία, είναι από τα λίγα συναισθήματα που όταν τα μοιραζόμαστε πολλαπλασιάζονται, θέλουμε να κάνουμε αυτό το άνοιγμα, γιατί μας δυναμώνει ως ζευγάρι.
Παύουμε να ασχολούμαστε με τη σχέση αυτή καθ’ αυτή, αλλά αντιμετωπίζουμε τη σχέση ως εφαλτήριο για να πειραματιστούμε με νέες καταστάσεις και καινούρια πρόσωπα βασισμένοι στις εμπειρίες που στην πάροδο του χρόνου έχουμε αποκομίσει ως ζευγάρι.
Παύουμε να ασχολούμαστε με τη σχέση αυτή καθ’ αυτή, αλλά αντιμετωπίζουμε τη σχέση ως εφαλτήριο για να πειραματιστούμε με νέες καταστάσεις και καινούρια πρόσωπα βασισμένοι στις εμπειρίες που στην πάροδο του χρόνου έχουμε αποκομίσει ως ζευγάρι.
Παγίδα του 5ου σταδίου
Η ανάγκη μας αυτή να κοιτάμε προς τα έξω, μπορεί να γίνει μπούμερανγκ και να αποδυναμώσει τη μεταξύ μας σχέση. Χρειάζεται να δούμε κατά πόσο χρησιμοποιούμε τη σχέση για να την διευρύνουμε μέσα από τους άλλους ή χρησιμοποιούμε τους άλλους για να μπορεί να υφίσταται η σχέση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορεί να είναι η γέννηση ενός παιδιού που και οι δύο θέλαμε πολύ, αλλά μετά από αυτήν εμείς λειτουργούμε σχεδόν αποκλειστικά ως γονείς καταπιέζοντας ή και αγνοώντας τις ανάγκες μας ως ζευγάρι, θεωρητικά, σε αυτό το στάδιο θα πρέπει η γέννηση του παιδιού να μας δέσει αφού είναι το δικό μας δημιούργημα, η δική μας επιθυμία που πήρε σάρκα και οστά.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
i. Τα στάδια είναι ενδεικτικά
Όσον αφορά στα στάδια, υπάρχει μία δυσκολία να περάσουμε από το ένα στάδιο στο άλλο. Πολλοί από μας καθηλώνονται (κολλάνε) σε κάποιο στάδιο για αρκετό καιρό μέχρι να δουλέψουμε το θέμα που μας απασχολεί και προβληματίζει. Μπορεί, δηλαδή, να μη φτάσουμε καν στο τελευταίο στάδιο. Επίσης, δεν είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε όλοι από το πρώτο στάδιο (του ειδυλλίου).
Κάποιοι από μας έχουμε γνωρίσει το σύντροφο μας αρχικά ως φίλο, και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα γίναμε ζευγάρι. Συν τοις άλλοις, δεν υπάρχει κανόνας ότι πρέπει όλοι να περάσουμε από όλα αυτά τα στάδια με την ίδια ακριβώς σειρά. Υπάρχουν ατομικές διαφορές αλλά και το κάθε ζευγάρι ξεχωριστά θέτει τους δικούς του κανόνες.
Κάποιοι από μας έχουμε γνωρίσει το σύντροφο μας αρχικά ως φίλο, και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα γίναμε ζευγάρι. Συν τοις άλλοις, δεν υπάρχει κανόνας ότι πρέπει όλοι να περάσουμε από όλα αυτά τα στάδια με την ίδια ακριβώς σειρά. Υπάρχουν ατομικές διαφορές αλλά και το κάθε ζευγάρι ξεχωριστά θέτει τους δικούς του κανόνες.
ίί. Προϋποθέσεις για διαπροσωπικές σχέσεις
Το σημαντικό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι υπάρχουν κάποιες αρχές για τη δημιουργία αλλά και διατήρηση υγιών σχέσεων όπως το να σεβόμαστε τα όρια του εαυτού μας και του συντρόφου μας, να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητά μας, να φροντίζουμε για τη συνεχή μας ανάπτυξη και πρόοδο, να ενθαρρύνουμε τη συνισότητα αλλά και τη συμπληρωματικότητα, αλλά και να αντέχουμε τη μη τελειότητα.
ίίί. Οι σχέσεις θέλουν δουλειά
Είναι απαραίτητο να αντιμετωπίζουμε τη σχέση ως πρόκληση και να δουλεύουμε πάνω σε αυτήν χωρίς να καταβαλλόμαστε από τα εμπόδια που κατά καιρούς προκύπτουν. Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ως προς τους στόχους μας οι οποίοι προκύπτουν από την κοινή εμπειρία με το σύντροφο μας.
Μέσα από τους κοινούς μας στόχους και το μοίρασμα διαμορφώνεται η οικειότητα, και αυτό δηλώνει ότι υπάρχει αγαπητική σχέση, δόσιμο, προσφορά. Έχει ιδιαίτερη σημασία να ξέρουμε ότι από όλους τους πιθανούς συντρόφους που θα μπορούσαμε να έχουμε επιλέγουμε να είμαστε με τον συγκεκριμένο, και αυτό είναι που κάνει τελικά τη διαφορά.
Μέσα από τους κοινούς μας στόχους και το μοίρασμα διαμορφώνεται η οικειότητα, και αυτό δηλώνει ότι υπάρχει αγαπητική σχέση, δόσιμο, προσφορά. Έχει ιδιαίτερη σημασία να ξέρουμε ότι από όλους τους πιθανούς συντρόφους που θα μπορούσαμε να έχουμε επιλέγουμε να είμαστε με τον συγκεκριμένο, και αυτό είναι που κάνει τελικά τη διαφορά.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Αντιγόνης Κεμερλίογλου “Η Ψυχολογία της ερωτικής σχέσης” εκδ.ΠΟΡΦΥΡΑ
