Στις τεράστιες εκτάσεις της Κεντρικής Αμερικής αναπτύχθηκαν διάφοροι λαοί και πολιτισμοί, όπως οι Ολμέκοι, οι Μάγια, οι Τολτέκοι και οι Αζτέκοι, οι οποίοι έφτασαν σε υψηλά επίπεδα πολιτισμού και, πριν καταστραφούν από τους Κονκισταδόρες, παρήγαγαν υψηλού επιπέδου αρχέγονες μορφές τέχνης και αρχιτεκτονικής και διακρίνονταν σε πεδία όπως τα μαθηματικά και η αστρονομία.
Οι Αζτέκοι είναι ο πιο πρόσφατος πολιτισμός. Το 1168 μ.Χ., μετά την καταστροφή της Τούλα, άρχισε η κάθοδος των Αζτέκων στο σημερινό Μεξικό. Εκεί το 1325 μ.Χ. έχτισαν την πρωτεύουσά τους, την Τενοστλιτάν. Μέσα σε δύο αιώνες κυρίευσαν το μεγαλύτερο μέρος του Μεξικού κι έσπρωξαν τα σύνορα της αυτοκρατορίας τους μέχρι τη Γουατεμάλα. Άμεσοι ή έμμεσοι κληρονόμοι πολιτισμών που άνθισαν πριν από αυτούς, οι Αζτέκοι ανέπτυξαν μια τέχνη απαράμιλλου πλούτου .
Ανάπτυξαν την αστρονομία. Κατείχαν ακριβείς και συγκεκριμένες γνώσεις για τη διάρκεια του έτους, για τον προσδιορισμό των Ηλιοστασίων, για τις φάσεις και τις εκλείψεις της Σελήνης, για τις φάσεις της Αφροδίτης, για το ανοικτό σμήνος των Πλειάδων και για διάφορους άλλους αστερισμούς. Στα τέλη του 18ου ανακαλύφθηκε η Πέτρα του Ήλιου που συχνά ονομάζεται "Ημερολόγιο των Αζτέκων".
Όμως δεν είναι μόνο ημερολόγιο, αλλά και αναμνηστική πέτρα μιας ιερής ημερομηνίας. Γιατί, όπως και στους Μάγιας, μερικές πέτρες των Αζτέκων υπενθύμιζαν μια τελετουργική γιορτή που γινόταν κάθε 52 χρόνια, τη γιορτή του Νέου Πυρός. Ιδιαίτερα πάνω σ'αυτή την Πέτρα του Ήλιου ήταν χαραγμένη η ημερομηνία της γιορτής του Νέου Πυρός του 1479. Επίσης η Πέτρα του Ήλιου έχει σκαλισμένες επάνω της τις ιερογλυφικές ημερομηνίες των τεσσάρων προηγούμενων κόσμων. Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι από τον κόσμο μας είχαν προηγηθεί τέσσερις άλλοι κόσμοι, τέσσερις άλλοι Ήλιοι, που καθένας τους είχε λάμψει για 4.000 περίπου χρόνια.
Σε γενικές γραμμές ο Πολιτισμός τους δεν διαφέρει από των άλλων μέσο- Αμερικάνικων πολιτισμών. Κοσμογονία, τελετουργίες, παιχνίδια, αστρονομία, μαθηματικά, όλα αυτά είναι κοινή τους κληρονομιά.
Η πυραμίδα του Ήλιου
Οι πυραμίδες συνειρμικά μας παραπέμπουν στην Αίγυπτο. Στο Μεξικό όμως θα συναντήσεις τις περισσότερες αλλά και τις μεγαλύτερες του κόσμου. Χτισμένες από διαφορετικούς πολιτισμούς, ξεφυτρώνουν διάσπαρτες σε όλη τη χώρα. Οι Μάγιας, οι Αζτέκοι, οι Τεοτιουακάν, άφησαν κληρονομιά που όταν την πρωτοείδαν οι ισπανοί κατακτητές έμειναν άφωνοι.
Στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες αναφέρεται ότι η πυραμίδα στην κωμόπολη Τσολούλα (Cholula) στο κεντρικό Μεξικό, είναι η μεγαλύτερη του κόσμου. Ξεπερνά σε όγκο κατά ένα τρίτο αυτή της Γκίζας. Παράλληλα αποτελεί το μεγαλύτερο οικοδόμημα που κατασκεύασε ποτέ ο άνθρωπος. 'Εχει πλάτος 450 μέτρα σε κάθε πλευρά και ύψος 66 μέτρα. Αποτελείται από 4,45 εκατομμύρια κυβικά μέτρα πέτρας. Η πυραμίδα της Γκίζας έχει πλάτος 231 μέτρα και ύψος 146.
Η πυραμίδα της Τσολούλα είναι μόλις μια ώρα νοτιότερα από την πόλη του Μεξικού, δίπλα στην πόλη Πουέμπλα (Puebla). Ωστόσο αν την δει κανείς δεν θα καταλάβει ότι είναι πυραμίδα, αλλά ένας μεγάλος πυραμοειδής λόφος που σήμερα έχει στην κορυφή του μια εκκλησία. Οι περισσότερες πυραμίδες στο Μεξικό στην ουσία είναι χτισμένες σαν τις μπαμπούσκες, τις ρώσικες κούκλες. Η μεγάλη έχει μια παρόμοια μικρότερη μέσα της και πάει λέγοντας.
Κάπως έτσι χτίστηκε και αυτή η πυραμίδα. Οι πρώτες εργασίες άρχισαν το 200 π.Χ. και η τελευταία φάση της κατασκευής της σταμάτησε το 1600 μ.Χ. Αφού έγινε η πρώτη, η επόμενη γενιά για να δείξει την δύναμή της έχτιζε από επάνω άλλη μια, θάβοντας την προηγούμενη. Στην περίπτωση της Τσολούλα υπάρχουν συνολικά εννέα πυραμίδες, η μία πάνω στην άλλη. Το τελευταίο μέρος σκεπάστηκε στο χρόνο με χώμα και σήμερα έχουν φυτρώσει μεγάλα δέντρα στις πλαγιές.
Οι επιστήμονες έσκαψαν τούνελ 8 χιλιομέτρων από κάτω για να βρουν νέα στοιχεία. Εκεί ανακάλυψαν και τις εννέα πυραμίδες. Σήμερα δεν την αποκαλύπτουν γιατί οι μύκητες στα τοιχώματα θα καταστρέψουν την πυραμίδα μόλις έρθουν σε επαφή με το φως και τον αέρα. Ετσι για να συντηρηθεί την αφήνουν θαμμένη.
Επίσης η αποκάλυψη της πυραμίδας θα οδηγήσει στην κατάρρευση της μεγάλης εκκλησίας που βρίσκεται στην κορυφή της. Την εκκλησία την έχτισαν οι Ισπανοί. Το ίδιο έκαναν στις περισσότερες πυραμίδες. Οι ανθρωποθυσίες ήταν σύνηθες φαινόμενο από τους ιθαγενείς. Λένε ότι οι Αζτέκοι για παράδειγμα θυσίαζαν περίπου 360.000 ανθρώπους κάθε χρόνο. Όταν ήρθαν οι Ισπανοί, σταμάτησαν αυτή την "συνήθεια" και έχτισαν σε κάθε σημείο όπου γινόταν ανθρωποθυσίες μια εκκλησία. Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες. Κοντά στην Τσολούλα για παράδειγμα, σε μια κωμόπολη συναντάς πάνω από διακόσιες.
Τεοτιουακάν
Δύο ώρες βορειότερα της Τσολούλα συναντάς τη "νεκρή" πόλη Τεοτιουακάν (Teotihuacan). Εκεί βρίσκεται και η τρίτη σε μέγεθος πυραμίδα του κόσμου. Η πυραμίδα του Ήλιου (Sol). Είναι καλοδιατηρημένη και μπορείς να ανέβεις μέχρι την κορυφή της. Το παράδοξο είναι ότι στην Teotihuacan ονόμαζαν και αυτοί τους θεούς τους Teo, αν και λογικά ήταν αδύνατο να γνωρίζουν ελληνικά. . .
Τεοτιουακάν (σημαίνει η πόλη των θεών), μια αρχαία πόλη μόλις 40 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του Μεξικού. Πυραμίδες που χτίστηκαν λίγα χρόνια μετά Χριστού χωρίς να χρησιμοποιηθούν μεταλλικά εργαλεία (γιατί δεν είχαν). Ούτε έβαζαν ζώα να κουβαλούν τα τρία εκατομμύρια τόνους πέτρας που χρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο της πυραμίδας (καθώς το πιο μεγάλο ζώο την εποχή εκείνη στην περιοχή ήταν τα σκυλιά). Φυσικά δεν χρησιμοποιήθηκαν τροχοί γιατί δεν τους είχαν ανακαλύψει ακόμα.
Οι Τεοτιουακάν κατάφεραν σε μερικούς αιώνες να αποτελέσουν τον πιο μεγάλο προ ισπανικό πολιτισμό στο Μεξικό. Εγραφαν βιβλία με τη δική τους γραφή, είχαν το δικό τους ημερολόγιο που επιστημονικά αποδείχθηκε πολύ ακριβές, κατασκεύασαν μια πόλη που είχε συστήματα ύδρευσης. Λέμε μάλιστα ότι ήταν ότι ήταν πολύ καθαροί. Η πόλη στο 160 μ.Χ. είχε 200.000 κατοίκους. Ηταν ίσως η πιο μεγάλη πόλη του κόσμου.
Τον 8ο αιώνα μ.Χ. τα ίχνη του πολιτισμού αυτού χάνονται ξαφνικά. Στοιχεία δείχνουν ότι έκαψαν την πόλη τους, έφυγαν και διασκορπίστηκαν στην υπόλοιπη νότια χώρα. Κανείς δεν έχει μάθει πως και κυρίως γιατί. Παραμένει μυστήριο. Κάποιοι επιστήμονες δίνουν μια λογική εξήγηση που λέει ότι η περιοχή δεν μπορούσε πια να συντηρήσει τόσο μεγάλο αριθμό ατόμων και έτσι άρχισε η παρακμή, η πείνα και τα προβλήματα. 'Αλλοι λένε ότι κατέστρεψαν ό,τι άφησαν πίσω γιατί πίστευαν ότι οι ανακαλύψεις τους δεν έπρεπε να "πέσουν" σε χέρια άλλων πολιτισμών κυρίως για να μην χρησιμοποιηθούν για κακό σκοπό.
Οι Αζτέκοι, ο επόμενος μεγάλος πολιτισμός μετά τους Τεοτιουακάν, όταν πήγαν στην περιοχή πίστεψαν ότι οι πυραμίδες χτίστηκαν από γίγαντες με εντολή των θεών και σεβάστηκαν το συγκεκριμένο μέρος. Το θεωρούσαν ιερό τόπο. Ακόμη και σήμερα οι απόγονοι των Αζτέκων συγκεντρώνονται στις 21 Μαρτίου κάθε χρόνο και πραγματοποιούν ολονύκτιες τελετές.
Η πυραμίδα του Ηλιου (Sol) είναι η μεγαλύτερη με 65 μέτρα ύψος. Κάποτε ήταν καλυμμένη με ειδικό λευκό υλικό και βαμμένη κόκκινη έτσι ώστε ο όγκος των 200 μέτρων μήκους στην κάθε πλευρά και τα 248 του σκαλιά να ταιριάζει με τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος. Σε απόσταση 500 μέτρων βρίσκεται η πυραμίδα της Σελήνης. Ολες οι πυραμίδες ήταν ζωγραφισμένες. Κάποιες έχουν ακόμα και σήμερα κάπου κρυμμένο το κόκκινο χρώμα του ηφαιστείου.
