Είναι γεγονός ότι ψυχικά προβλήματα, όπως άγχος, κακή διάθεση, υπερβολικός θυμός, όλοι μας έχουμε σε κάποια στιγμή της ζωής μας βιώσει. Όλοι ανεξαιρέτως. Είναι επίσης γεγονός ότι αυτές οι ψυχικές εκδηλώσεις είναι αληθινές, τις βιώνουμε, και ιδιαίτερα σε περιόδους κοινωνικών αναταραχών και οικονομικών κρίσεων ακόμα πιο έντονα. Κανείς δεν το αρνείται αυτό, και γιατί άλλωστε. Όμως, αυτό σημαίνει ότι είμαστε όλοι διαταραγμένοι στην ψυχή; Ή ότι, τελικά, «πάσχουμε» από κάποια «ασθένεια» του μυαλού;
Πώς μας έπεισαν οι ψυχίατροι, όλους εμάς τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους, που «δεν χάνουμε την επαφή με την πραγματικότητα», να λέμε και να πιστεύουμε ότι «όλοι κάτι έχουμε, κανείς δεν είναι τελείως καλά», ότι δηλαδή όλοι είμαστε διαταραγμένοι και χρειαζόμαστε ψυχιατρική αντιμετώπιση;
Όχι πάντως με επιστημονικές αποδείξεις, αλλά χρησιμοποιώντας μια σειρά από αυθαιρεσίες και στρατηγικές μάρκετινγκ που εφαρμόζονται σχεδόν από το ξεκίνημα της ιστορίας της ψυχιατρικής. Ας δούμε επιγραμματικά τις βασικές.
Προώθηση υπηρεσιών από ειδικούς. (The role of the expert). Εάν κάτι ειπωθεί από κάποιον «ειδικό», και κυρίως επιστήμονα, τότε αποκτά εγκυρότητα. Το πιο γνωστό παράδειγμα σε αυτή τη στρατηγική είναι ο γνωστός ψυχίατρος Ζίγκμουντ Φρόιντ. Ο Φρόιντ, τη δεκαετία του ’20, συνέβαλε καθοριστικά στη μαζική επιδημία εξάρτησης από την κοκαΐνη (νόμιμο τότε ψυχοφάρμακο) απλών καθημερινών ανθρώπων τους οποίους ονόμασε «νευρωσικούς».
Η νοοτροπία αυτή ήταν που αύξησε ραγδαία το πελατολόγιο των ψυχιάτρων. Πλέον δεν περιορίζονταν μόνο σε αυτό το οποίο είχαν αναλάβει και αποτύχει, στους λεγόμενους «παράφρονες» έγκλειστους σε ψυχιατρικά άσυλα, αλλά σε κάθε, μα κάθε απλό καθημερινό άνθρωπο που αντιμετωπίζει μια οποιαδήποτε ψυχική δυσφορία.
Ο Φρόιντ έπαιξε καθοριστικό ρόλο επίσης σε μια από τις πιο οξύμωρες ιδέες της ιστορίας, να συνδυάσει τα ασυνδύαστα, την ψυχανάλυση με τα χημικά, που στην πραγματικότητα δρουν σε αντίθετες κατευθύνσεις – με απόλυτη αποτυχία. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσει ναρκομανείς που όχι μόνο δεν είχαν λύσει τα θέματα για τα οποία απευθύνθηκαν σε αυτόν, αλλά πλέον είχαν προσθέσει και οργανικά/βιολογικά σοβαρά προβλήματα από τη χρήση τοξικής ουσίας.Την εποχή που τα έκανε αυτά, έναν αιώνα πριν, δεν είχε κανένας ακόμα εμπνευστεί το μύθο των προβληματικών νευροδιαβιβαστών, παρ’ όλα αυτά το κύρος του ειδικού και η αυθαιρεσία της ψυχιατρικής κοινότητας ήταν αρκετά ώστε να φτάσουμε σήμερα να υποστηρίζουμε με φανατισμό και χωρίς δεύτερη σκέψη ότι τα ψυχο-λογικά μας, δηλαδή τα μη παθολογικά, τα μη απτά σωματικά, θα πρέπει να τα «θεραπεύσουμε» με απτούς βιολογικούς τρόπους που δρουν στο σώμα, και ειδικά στον εγκέφαλο!
Είναι αρκετά γνωστό ότι ο ίδιος έκανε χρήση κοκαΐνης, την οποία και πρότεινε ως πανάκεια για κάθε μορφής ψυχολογικό πρόβλημα. Δεν είναι όμως ευρέως γνωστή η στενή του σχέση με δυο από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες της εποχής, τη Merk και την Park Davis, που τον «στήριζαν» ώστε να γράφει διθυραμβικά άρθρα για την αποτελεσματική και θεραπευτική δράση της κοκαΐνης, όπως το On Coca by Sigmund Freud.
Στα χνάρια του Φρόιντ ακολούθησαν οι περισσότεροι ως σήμερα. Η συνταγή δοκιμασμένη άλλωστε. Τι να τις κάνουμε τις αποδείξεις όταν μιλάνε οι ειδικοί;
Ψυχιατρικοποίηση κάθε ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η ψυχιατρικοποίηση δεν είναι τίποτα περισσότερο από επαναπροσδιορισμός υπαρκτών φυσιολογικών καταστάσεων. Εν αντιθέσει με τις πραγματικές ασθένειες, όπου υπάρχουν σωματικά συμπτώματα εξ ορισμού, η ψυχική σφαίρα συμπεριλαμβάνει ανθρώπινες συμπεριφορές και συναισθήματα τα οποία δηλώνονται ως «συμπτώματα».
Γι’ αυτό και ο όρος ψυχική «ασθένεια» δεν υφίσταται επίσημα στη «Βίβλο της ψυχιατρικής», το DSM, καθώς δεν πρόκειται για ασθένειες με την ιατρική έννοια του όρου. Και είναι να αναρωτηθούμε τελικά, γιατί αποκαλούμε «ασθενή» όποιον παρουσιάζει «ψυχικές αποκλίσεις», όπου ο ορισμός των «αποκλίσεων» δίνεται με επίκτητα και κοινωνικοπολιτικά κριτήρια;
Στις λεγόμενες «ψυχικές διαταραχές», έχουμε να κάνουμε μόνο με συμπεριφορές και συναισθήματα, όπου οι ψυχίατροι με υποκειμενικά κριτήρια ομαδοποιούν αυθαίρετα συμπεριφορές και ορίζουν ποια θεωρείται ομαλή και ποια παρεκκλίνουσα συμπεριφορά. Πώς όμως θα μετρηθεί η ένταση του συναισθήματος; Σε ποιο βαθμό πρέπει να βιώνει κάποιος ένα συναίσθημα για να θεωρείται το ίδιο το συναίσθημα «άρρωστο»;
Ποιος, γιατί και με ποια κριτήρια θα κρίνει ότι αυτό είναι «άρρωστο» ή «υγιές»; Ποιος, τελικά, κρατάει την αόρατη μεζούρα και αποφασίζει την ένταση ενός συναισθήματος; Και ακόμα σημαντικότερο, με ποιον τρόπο αποφασίζει να το αλλάξει αυτό το συναίσθημα;
Όσον αφορά τώρα τις συμπεριφορές, έχουν καταντήσει σχεδόν όλες να είναι καταχωρημένες ως «ψυχικές διαταραχές», και το ακόμα χειρότερο είναι ότι ο κόσμος το πιστεύει αυτό απλά και μόνο επειδή είναι κάπου γραμμένο, έστω και με υποτιθέμενες ασάφειες που φυσικά δεν εξηγούν καμία επιστημονική μέθοδο ανακάλυψης, πολύ απλά γιατί δεν υφίσταται τέτοια.
Τόσο παράδοξο και παράλογο αυτό, που έχουμε φτάσει σε ακραία παραδείγματα, όπως το ότι η «αργοπορία» (το να καθυστερεί κάποιος σε ραντεβού) είναι πλέον «ψυχική διαταραχή» που οφείλεται σε κάποιο υποτιθέμενο πρόβλημα στον εγκέφαλο – και άρα το άτομο είναι έρμαιο αυτής της συμπεριφοράς, την οποία δεν θα μπορεί να αλλάξει ακόμη και αν το θελήσει.
Αλλά και συνηθισμένες καθημερινές ανθρώπινες συμπεριφορές μετατράπηκαν σε διαταραχές: το να σερφάρει κάποιος στο διαδίκτυο αναφέρεται ως «διαταραχή εθισμού στο ίντερνετ», το να είναι κάποιος ιδιαίτερα ντροπαλός ονομάστηκε «κοινωνική διαταραχή άγχους», η απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου, το πένθος δηλαδή, είναι ένα «μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο», η νοσταλγία της οικογενειακής εστίας λέγεται «αγχώδης διαταραχή αποχωρισμού», οι απόλυτα φυσιολογικές αλλαγές στη διάθεση των γυναικών κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου «προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή», οι αλλαγές στη διάθεση των παιδιών, δηλαδή τη στιγμή που παίζουν χαρούμενα, να αρχίσουν να μαλώνουν μεταξύ τους διεκδικώντας το ίδιο παιχνίδι, μια ιδιαίτερα γνωστή σε όλους μας φυσιολογική κατάσταση, θεωρείται πλέον σοβαρή ένδειξη «διπολικής διαταραχής», το να αποσπάται η προσοχή είναι και αυτό ψυχιατρική διαταραχή, που λέγεται «διαταραχή διάσπασης προσοχής ΔΕΠΥ». Ειδικά η ΔΕΠΥ «πλήττει» κυρίως παιδιά μικρής ηλικίας που δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν 7-8 ώρες μαθήματα σχολείου και άλλες τόσες σε φροντιστήρια και διάβασμα, γιατί έχουν το μυαλό τους στο παιχνίδι, εφόσον είναι απλώς παιδιά!
Μας λένε επίσης ότι όλα τα παραπάνω, και ακόμα περισσότερα, μπορεί να μη θεραπεύονται, όμως αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή, συνήθως εφ’ όρου ζωής. Και όσο πιο νωρίς κάποιος «προλάβει» την εξέλιξη των διαταραχών και τις εμποδίσει με ψυχοτρόπες ουσίες που δεν θεραπεύουν απολύτως τίποτα, τόσο καλύτερα – όχι για τον ίδιο, αλλά για τους τραπεζικούς λογαριασμούς αυτών που τις διαγνώσκουν και συνταγογραφούν.
Η «Βίβλος» με τις αυθαιρεσίες και τις βιοαρλούμπες. Σε αυτό το εγχειρίδιο βασίζονταν οι ψυχίατροι για τη διάγνωσή τους, και όχι σε κάποια εργαστηριακή εξέταση αντικειμενικών μετρήσεων, π.χ. αιματολογική, ακτινογραφία, βιοψία κτλ., όπως οι υπόλοιπες ειδικότητες της ιατρικής. Έγκειται λοιπόν στην υποκειμενική τους κρίση να «ταιριάξουν» τα διάφορα συμπτώματα που ακούνε σε 15′-20′ λεπτά λεκτικής εξέτασης των υποψήφιων ασθενών τους, με μια ή και με περισσότερες διαγνώσεις του DSM (δεν υπάρχει περιορισμός άλλωστε), έτσι ώστε να χορηγήσουν το χημικό που αποκαλούν φάρμακο και που θεωρούν κατάλληλο στη δοσολογία που πιστεύουν ότι χρειάζεται.
Ο κάθε ψυχίατρος, λοιπόν, αποφασίζει μόνος του το ψυχοφάρμακο της επιλογής του με τη μέθοδο πειραματισμού trial and error (δοκιμή και λάθος). Έτσι στην τύχη, δηλαδή. Σε ό,τι υπάρχει «απώλεια της πραγματικότητας», χορηγούν αντιψυχωσικά, και σε οτιδήποτε, μα οτιδήποτε άλλο, αυτά που ατυχώς ονομάστηκαν αντικαταθλιπτικά, και τα λύσανε όλα.
Σε όλους τους ανθρώπους που θα τους επισκεφθούν, δίνουν αυθαίρετες ψυχιατρικές ταμπέλες, τους λένε ότι έχουν μια χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο που δεν μπορεί να μετρηθεί με κανέναν τρόπο αλλά με τη δική τους μαγική τους όραση αυτοί μπορούν να τη δουν, και με τα χημικά θα τη διορθώσουν!
Εν ολίγοις, λένε κάτι που ακούγεται ιατρικό αλλά δεν είναι, κάτι που αποτελεί μακράν τη μεγαλύτερη και εμπορικότερη βιοαρλούμπα του αιώνα, το μεγάλο ψέμα που αναγκάστηκαν να εμπνευστούν προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60, μετά από σειρά δεκαετιών που χορηγούσαν ψυχοτρόπα για να κάνουν αυτό που αποκαλούσαν «χημική» ή, αλλιώς, «αναίμακτη λοβοτομή».
Τα γράφουν μόνοι τους στον κατάλογό τους (διά ψηφοφορίας), μόνοι τους επισυνάπτουν διάφορα στατιστικά δεδομένα, και μόνοι τους επίσης, με παντελή έλλειψη επιστημονικών αποδείξεων, τα αποδίδουν σε ανύπαρκτες βιοαρλούμπες, και μετά επικαλούνται τον ίδιο κατάλογο ως μέσο πειθούς, για να δούμε ότι όλοι έχουμε τελικά κάποια ψυχική διαταραχή.
Η «Βίβλος» λοιπόν της ψυχιατρικής είναι άλλος ένας τρόπος χειραγώγησης της μάζας, άλλο ένα κόλπο μάρκετινγκ, που πέρα από πελατεία τούς προσδίδει και ένα ψευδοεπιστημονικό κύρος τύπου «μπορεί να μην έχουμε εξετάσεις, αποδείξεις ή αληθινές θεραπείες, αλλά τουλάχιστον έχουμε κατάλογο με λίστες».
Ο θρίαμβος του μάρκετινγκ έναντι της επιστήμης. Αυτές είναι οι 3 βασικές τεχνικές, που σε συνδυασμό με κάποιες ακόμα επιμέρους μας έχουν οδηγήσει στα σημερινά μας χάλια, όπου ήδη το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού της γης είναι στιγματισμένο ως «ψυχικά διαταραγμένο» – και δυστυχώς το πιστεύουμε.
Δεν έχουμε επιδημία «ψυχικών διαταραχών» αλλά επιδημία ψυχιατρικής, η οποία, ανεξέλεγκτη πια και πιο ισχυρή παρά ποτέ, βρίσκεται σε ένα ευγονιστικό παραλήρημα κάνοντας την πώληση ναρκωτικών από τις φαρμακευτικές την 3η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη, μετά από τα όπλα και τη λαθροθηρία.
Προσωπική ευθύνη. «Αγνά» κίνητρα;. Αυτό που είναι ακόμα πιο σημαντικό όμως είναι η δική μας ενεργή συμμετοχή σε όλα αυτά. Ως ένα βαθμό μπορούμε να επικαλεστούμε την παραπληροφόρηση για όλα τα παραπάνω. Αρκεί όμως να μην «αιτιολογείται» έτσι η προσωπική μας ευθύνη για τη διαιώνιση και προώθηση όλης αυτής της παρακμής. Δεν ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι αυτή τη μόδα και ευτυχώς κάποιοι δεν «παίζουν» αυτό το παιχνίδι.
Αλλά ας αναρωτηθούμε τελικά για τα προσωπικά μας κίνητρα να δεχόμαστε τόσο τον αυτοστιγματισμό, όσο, ακόμα χειρότερα, το στιγματισμό άλλων. Να είμαστε οι πρώτοι που θα δώσουμε μια τέτοια ταμπέλα σε κάποιον ή να τον πιέσουμε να τη δεχτεί! Τα κίνητρα της ψυχιατρικής και της φαρμακευτικής μαφίας είναι ξεκάθαρα: πελατεία και κέρδος.
Όμως, τα κίνητρα του κάθε απλού ανθρώπου εκεί έξω, να «διαγνώσκει» μόνος του και να ταμπελιάζει εξίσου αυθαίρετα, ή να σπρώχνει το φίλο ή/και συγγενή του, τα υποτιθέμενα «αγαπημένα» του πρόσωπα, σε τέτοια μονοπάτια, ποια είναι; Αγνά κίνητρα; Θέλει με αυτό τον τρόπο να τον βοηθήσει; Kαι τον βοηθάει έτσι; Με ποιον τρόπο ακριβώς; Ποιος πραγματικά «βοηθιέται» από όλα αυτά; Αυτός που πιέζει κάποιον άλλο σε αυτά ή αυτός που υποκύπτει στην πίεση αυτή;
Το ερώτημα εδώ είναι τα πραγματικά κίνητρα αυτών που ψυχιατρικοποιούν τους πάντες και τα πάντα γύρω τους. Όλοι αυτοί που όχι μόνο δέχονται τις αυθαίρετες ψυχιατρικές ταμπέλες, αλλά τις έχουν εντάξει στο καθημερινό λεξιλόγιό τους (για τους άλλους βέβαια πάντα, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι σύντομα θα έρθει και η σειρά τους και ότι υπάρχουν αρκετές ταμπέλες και για αυτούς), τι «κέρδος» έχουν από αυτό;
Τι τελικά τους εξυπηρετεί; Μήπως είναι καιρός να αναρωτηθούμε όλοι σοβαρά πάνω σε αυτό;
Μήπως;
Ιωάννα Νόρη για RAMNOUSIA
