Εσωτερική όραση - Πλωτίνος
«Ας φύγουμε για την αγαπημένη μας πατρίδα!»,
να η πιο σωστή συμβουλή.
-Ποιος είναι λοιπόν ο δρόμος της φυγής
και πώς θα τον ακολουθήσουμε;
-Θα ξανοιχτούμε, όπως
-καθώς, αλληγορικά μου φαίνεται, λέει ο ποιητής-
ο Οδυσσέας από τη μάγισσα Κίρκη ή την Καλυψώ,
ο οποίος δεν αρκέστηκε να παραμείνει εκεί,
παρ᾽ όλο που είχε ηδονές των ματιών
και βρισκόταν ανάμεσα σε πολλή αισθητή ομορφιά.
Η πατρίδα μας, απ᾽ όπου ήρθαμε,
κι ο πατέρας μας είναι εκεί.
- Ποια είναι λοιπόν η ρότα μας
κι ο τρόπος για να φύγουμε;
- Δεν χρειάζεται να περπατήσουμε·
γιατί τα πόδια
μάς πάνε μόνο στα διάφορα μέρη της γης,
από χώρα σε χώρα.
Ούτε χρειάζεται να φτιάξεις κανένα αμάξι με άλογα ή κάποιο θαλάσσιο μέσο, αλλά πρέπει να τα εγκαταλείψεις όλα αυτά και να μην τα βλέπεις· και «κλείνοντας τα μάτια» άλλαξε την όρασή σου και ξύπνα μιαν άλλη, που ενώ την έχουν όλοι, λίγοι τη χρησιμοποιούν.
Τι λοιπόν βλέπει η εσωτερική εκείνη όραση;
-Μόλις ξυπνήσει, δεν μπορεί καθόλου ν᾽αντικρίσει τα λαμπρά όντα.
Πρέπει λοιπόν πρώτα η ψυχή αυτή να συνηθίσει να διακρίνει τους ωραίους τρόπους ζωής· κατόπιν τα ωραία, έργα, όχι εκείνα που κατασκευάζουν οι τέχνες, αλλά αυτά που κάνουν οι λεγόμενοι αγαθοί άνδρες·κοίταξε μετά την ψυχή αυτών που κάνουν τα ωραία έργα.
-Πώς θα δεις τώρα τι ομορφιά έχει μια καλή ψυχή;
- Αποσύρσου στον εαυτό σου και κοίτα·
και αν δεις τον εαυτό σου
να μην είναι ακόμη ωραίος,
όπως ο δημιουργός του αγάλματος
που πρέπει να γίνει ωραίο αφαιρεί,
λαξεύει, λειαίνει και καθαρίζει
μέχρις ότου φανεί πάνω στο άγαλμα
ένα ωραίο πρόσωπο,
έτσι και συ αφαίρεσε τα περιττά
και ίσιωσε τα στραβά, και όσα είναι σκοτεινά
κάνε τα να γίνουν λαμπρά καθαρίζοντάς τα,
και μην πάψεις να σμιλεύεις το άγαλμά σου,
έως ότου λάμψει πάνω του
η θεόμορφη λαμπρότητα της αρετής,
ώσπου να δεις «τη σωφροσύνη
σε ιερό βάθρο ανεβασμένη».
Αν έχει γίνει αυτό και το είδες,
και ενώθηκες καθαρός με τον εαυτό σου,
χωρίς ούτε τίποτα να σε εμποδίζει
να γίνεις έτσι ενιαίος,
ούτε να έχεις μαζί σου τίποτε άλλο
αναμεμιγμένο μέσα σου,
αλλά έχεις γίνει ο ίδιος ολόκληρος μόνο φως αληθινό, που ούτε σε μέγεθος μετριέται,
ούτε σε κανένα σχήμα περικλείεται
ώστε να ελαττωθεί,
ούτε πάλι αυξάνει σε όγκο από έλλειψη ορίων,
αλλά επεκτείνεται παντού απροσμέτρητο,
ως κάτι μεγαλύτερο από κάθε μέτρο
και ανώτερο από κάθε ποσό·
αν δεις τον εαυτό σου να έχει γίνει αυτό,
αφού θα έχεις γίνει πια όραση ο ίδιος,
έχοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό σου,
χωρίς να χρειάζεται να σου δείξει κανείς,
εφόσον θα έχεις ήδη ανέβει,
προσήλωσε το βλέμμα σου και κοίταξε.
Διότι μόνον αυτό το μάτι βλέπει τη μεγάλη Ομορφιά. Ενώ αν κανείς προσπαθήσει
να φτάσει στη θέαση αυτή με μάτια θολωμένα
από τις κακίες και χωρίς να έχει καθαρθεί,
ή όντας αδύναμος, μη μπορώντας από δειλία του
να δει αυτά που είναι πολύ λαμπρά,
δεν βλέπει τίποτα,
έστω και αν κάποιος άλλος του δείξει
πως αυτό που θα μπορούσε να δει βρίσκεται πλάι του.
Γιατί αυτό που βλέπει
είναι συγγενικό με αυτό που βλέπεται,
και πρέπει να στραφεί στη θέασή του
αφού πρώτα έχει γίνει όμοιο μ᾽ εκείνο.
Αφού ποτέ κανένα μάτι δεν θα μπορούσε να δει
τον ήλιο αν δεν ήταν ηλιόμορφο,
ούτε η ψυχή μπορεί να δει το Ωραίο,
αν δεν έχει πρώτα γίνει ωραία η ίδια.
ΠΛΩΤΙΝΟΥ Εννεάδες, Περὶ τοῦ καλοῦ 1, 6, 8-9
