Γιατί οι ζωγράφοι απεικόνιζαν το θείο βρέφος σαν νάνο;
Οι αρχαίοι Έλληνες έθεσαν τις βάσεις της απόλυτης αρμονίας στην τέχνη. Κούροι με άρτια σμιλευμένα σώματα, γυναίκες με ιδανικές αναλογίες, μωρά με αγγελικά πρόσωπα. Στα «σκοτεινά» χρόνια του Μεσαίωνα, το κυρίαρχο καλλιτεχνικό ρεύμα έκανε μία απότομη στροφή....
Η απεικόνιση της Παναγίας να κρατά το βρέφος είναι
μία από τις πιο συχνές θρησκευτικές εικόνες.
Οι ρεαλιστικές αναλογίες και τα εκφραστικά πρόσωπα έδωσαν τη θέση τους σε ένα πιο αυστηρό στυλ ζωγραφικής. Οι καλλιτέχνες δεν έδιναν πια τόση σημασία στην αληθοφάνεια, όσο στη διατήρηση μιας ομοιομορφίας. Φυσικά τα χρόνια εκείνα, η τέχνη ήταν έντονα επηρεασμένη από την Εκκλησία.
Οι ζωγράφοι έβγαζαν τα προς το ζην φιλοτεχνώντας ναούς, παλάτια και δημόσια κτίρια με χριστιανικές παραστάσεις.
Ένα στοιχείο που προκαλεί εντύπωση και συχνά ξενίζει όποιον το παρατηρεί, είναι ο τρόπος που επέλεγαν να απεικονίσουν τα μωρά.
Τα «τρομακτικά» βρέφη του Μεσαίωνα
Τόσο στο ρεύμα που κυριάρχησε στην δυτική Ευρώπη μετά τον 6ο αιώνα μ.Χ., όσο και στο βυζαντινό στυλ ζωγραφικής που διαμορφώθηκε περίπου την ίδια περίοδο, τα βρέφη έμοιαζαν με μικρογραφίες ενηλίκων.
Δεν είχαν μεγάλα μάτια, στρογγυλά πρόσωπα και ζάρες στο σώμα, όπως ένα κανονικό μωρό. Τα χαρακτηριστικά τους ήταν πλήρως διαμορφωμένα, το βλέμμα τους συνήθως αυστηρό και το σώμα τους διέθετε αρμονικές αναλογίες και σωστή στάση. Το μόνο που υποδήλωνε την ηλικία τους ήταν το μέγεθός τους.
Τα μωρά έμοιαζαν περισσότερο με νάνους
παρά με βρέφη. YouTube
Με μία σημερινή -αναχρονιστική- ματιά, πολλοί σπεύδουν να τα χαρακτηρίσουν έως και τρομακτικά. Ο λόγος είναι ότι αποπνέουν κάτι το απόκοσμο.
Στην πραγματικότητα, η τάση αυτή επικράτησε εξαιτίας της Εκκλησίας.
Καθώς η πλειοψηφία των έργων τέχνης ήταν θρησκευτικά, το βρέφος που κατά κόρον καλούνταν να ζωγραφίσουν οι καλλιτέχνες ήταν ο μικρός Ιησούς. Οι θεολόγοι και οι ιερωμένοι της εποχής υποστήριζαν δογματικά την άποψη ότι ο θεάνθρωπος γεννήθηκε ως ένας ώριμος και πλήρως διαμορφωμένος άνδρας, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά.
Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του δεν άλλαξαν στην πορεία, όπως ακριβώς δεν άλλαξε και το πνεύμα του. Το μόνο που άλλαξε ήταν το ύψος του.
Φυσικά οι καλλιτέχνες δεν ήθελαν να πάνε κόντρα στις θρησκευτικές αρχές και να θεωρηθούν βλάσφημοι ή στην χειρότερη των περιπτώσεων, αιρετικοί. Έτσι, ζωγράφιζαν τον Χριστό, ως βρέφος που έμοιαζε με ενήλικα.
Σταδιακά, ακολούθησαν το ίδιο μοτίβο για όποιο άλλο μωρό τύχαινε να κληθούν να φτιάξουν.
Κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι ο Ιησούς γεννήθηκε με όλα τα σωματικά και πνευματικά του γνωρίσματα πλήρως ανεπτυγμένα.
Η τάση αυτή είναι ιδιαίτερα έκδηλη στην βυζαντινή τέχνη, καθώς κυριαρχεί μέχρι σήμερα. Στις υπόλοιπες χώρες της Δύσης, η Αναγέννηση έφερε πίσω τον ρεαλισμό, τα γαλήνια πρόσωπα, τα ζωντανά χρώματα και τις τέλειες αναλογίες. Από τον 16ο αιώνα και μετά, η τάση στη δυτική τέχνη είναι ο Ιησούς να απεικονίζεται ως το πιο όμορφο βρέφος που υπάρχει.
