Τα έργα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν γεμάτα κρυμμένα μηνύματα, σύμβολα και πρόσωπα. Ο Φρόυντ, ο περίφημος «πατέρας της ψυχανάλυσης», ένθερμος υποστηρικτής της θεωρίας του ασυνείδητου, πολύ συχνά μελετούσε τους ασθενείς του μέσω της ζωγραφικής. Αναπόφευκτα οι δρόμοι των δύο μεγάλων προσωπικοτήτων συναντήθηκαν....
Με τα χρόνια, εκατοντάδες ιστορικοί τέχνης και ειδικοί ερευνητές έχουν αναλύσει τους διάσημους πίνακες του Ντα Βίντσι. Η «Μόνα Λίζα» και ο «Μυστικός Δείπνος» θεωρούνται από τα πιο μυστήρια έργα τέχνης στην ιστορία της ζωγραφικής. Ακόμα και σήμερα, αναδύονται νέες θεωρίες για τα νοήματα που κρύβουν.
Ωστόσο, η μελέτη του Φρόυντ κινήθηκε σε διαφορετική σκοπιά από αυτήν των κριτικών τέχνης και των ιστορικών.
Ο διάσημος ψυχαναλυτής δεν θέλησε να ανακαλύψει όσα ο Ντα Βίντσι σκοπίμως έκρυψε στους πίνακές του, αλλά τα στοιχεία που ασυνείδητα ζωγράφιζε. Τα περιγράμματα από τις φιγούρες, τα σχήματα, αλλά και οι συνθέσεις στο σύνολό τους έδιναν μία σαφή εικόνα της ψυχοσύνθεσης του καλλιτέχνη.
Το έργο στο οποίο εστίασε ιδιαίτερα ήταν «Η Παρθένος και το Θείο Βρέφος με την Αγία Άννα».
Η καταπιεσμένη ομοφυλοφιλία του Ντα Βίντσι
Η «Παρθένος και το Θείο Βρέφος με την Αγία Άννα» είναι έργο του 1503. Όπως φανερώνει ο περιγραφικός τίτλος, ο πίνακας απεικονίζει την Παναγία να κάθεται στα πόδια της μητέρας της, Αγίας Άννας, ενώ παραδίπλα στέκεται ο μικρός Ιησούς. Η Παναγία έχει τα χέρια της απλωμένα προς το μέρος του βρέφους, ενώ εκείνο παίζει με ένα αρνάκι.
Ο Φρόυντ αρχικά παρατήρησε ότι η απεικόνιση ήταν αρκετά παράξενη. Τα πρόσωπα της Αγίας Γραφής είθιστο να ζωγραφίζονται με συγκεκριμένο τρόπο και σε συγκεκριμένες στάσεις. Η Παναγία καθισμένη στα πόδια της μητέρας της δεν αποτελεί εικόνα που συναντάται συχνά στη χριστιανική παράδοση. Η ερμηνεία που έδωσε ο Φρόυντ ήταν ότι οι δυο γυναίκες συμβόλιζαν τις δύο μητέρες του καλλιτέχνη, τη βιολογική και τη γυναίκα του πατέρα του, η οποία τον μεγάλωσε.
Ωστόσο, το στοιχείο στο οποίο επικεντρώθηκε ήταν το φόρεμα της Παναγίας. Ο Φρόυντ παρατήρησε ότι το περίγραμμά του σχημάτιζε ένα πουλί που θύμιζε όρνιο. Άλλωστε, το συγκεκριμένο πτηνό εμφανιζόταν και στα γραπτά του Ντα Βίντσι. Ο Φρόυντ είχε διαβάσει μία ιστορία που ο ζωγράφος αφηγούνταν από την παιδική του ηλικία, όπου ένα όρνιο του είχε επιτεθεί ενώ βρισκόταν στην κούνια.
Σε αυτά τα δεδομένα βασίστηκε η θεωρία που ανέπτυξε ο ψυχίατρος.
Συνδύασε το όρνιο με το αντίστοιχο αιγυπτιακό ιερογλυφικό που σημαίνει «μητέρα». Έπειτα ταύτισε τον μικρό Ιησού που μοιάζει σαν να γέρνει προς την ουρά του όρνιου και να την πιπιλάει, με την καταπιεσμένη ανάμνηση του Ντα Βίντσι από τον καιρό που τον θήλαζε η μητέρα του. Αυτό ενισχύεται και από την ιστορία που περιγράφει ο καλλιτέχνης με την επίθεση στην κούνια του. Το όρνιο που του επιτίθεται δεν είναι παρά η ανάμνηση της μητέρας του, η οποία ο Φρόυντ εικάζει ότι τον ανάγκαζε να θηλάζει και μετά τη βρεφική ηλικία.
Τελικά, το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει είναι ότι η «Παρθένος και το Θείο Βρέφος με την Αγία Άννα» αποτελεί μία υποσυνείδητη εξωτερίκευση της καταπιεσμένης σεξουαλικότητας του ζωγράφου. Σύμφωνα με τον καινοτόμο ψυχαναλυτή, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν ομοφυλόφιλος και το γεγονός ότι δεν μπορούσε να το παραδεχθεί ανοιχτά, του είχε δημιουργήσει χρόνια ψυχολογικά προβλήματα.
Ο Φρόυντ εξέδωσε τη διατριβή με τα πορίσματα της ψυχαναλυτικής του μελέτης με τον τίτλο «Λεονάρντο Ντα Βίντσι και αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας».
Μάλιστα, σε ένα γράμμα του προς συνάδελφό του, χαρακτήρισε το εν λόγω έργο ως «το μόνο όμορφο πράγμα που έχω γράψει στη ζωή μου».
Σήμερα, παρόλο που η τεράστια συμβολή του Φρόυντ στην επιστήμη της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας είναι ευρέως αποδεκτή, πολλές από τις ιδέες και τις θεωρίες του αμφισβητούνται. Με τα χρόνια, ο μεγάλος ψυχίατρος απέκτησε τη φήμη ότι οι διαγνώσεις του, ανεξαρτήτως ασθενή, έτειναν να κλίνουν σταθερά προς την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα και τη σύγκρουση με το μητρικό πρότυπο.
