Φραγκίσκος Βολταίρος (Francoit Voltaire) 1694-1778 Διάσημος γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους του Διαφωτισμού. Καταγόταν από αστική οικογένεια, γεννήθηκε στο Παρίσι και φοίτησε στο κολέγιο των Ιησουϊτών στο Κλερμόν.
Με το όνομα Βολτέρος έγινε γνωστός το 1719, όταν δημοσίευσε με αυτό το ψευδώνυμο την 1η από τις 27 τραγωδίες του, τον «Οιδίποδα», και θεωρήθηκε ο διάδοχος του Ρακίνα στο θέατρο. Διακρινόταν για το δηκτικό, σπινθηροβόλο, σχεδόν αμείλικτο πνεύμα του και την καυστική ειρωνεία του, που είχε σαν αποτέλεσμα συχνά να διαταράξει τα κοινωνικά, ηθικά και πολιτικά θεμέλια της εποχής του. Για αυτό φυλακίστηκε στη Βαστίλη (1717) αλλά και εξορίστηκε. Ο επικριτής του Λουδοβίκος Βεϊγκό έγραψε για αυτόν: «το πηγαίο άφθαστο δηκτικό του πνεύμα δεν τραυματίζει απλώς, αλλά συντρίβει, σκοτώνει, μαστιγώνει , δηλητηριάζει , γκρεμίζει. Εάν δεν έγραφε θα δολοφονούσε και καλύτερα θα ήταν να δολοφονούσε». Όταν αποφυλακίστηκε, έφυγε στην Αγγλία (1726).
Στο Λονδίνο συναναστράφηκε με επιφανείς άντρες της εποχής του, όπως τον Λοκ, γνώρισε καλύτερα τα έργα του Σαίξπηρ αλλά και έγραψε στην αγγλική γλώσσα. Επιστρέφοντας στο Παρίσι συμφιλιώθηκε για ένα διάστημα με την Αυλή, διορίσθηκε ιστοριογράφος της Γαλλίαςκαι εξελέγη μέλος της Ακαδημίας. Γρήγορα όμως απογοητεύτηκε, δέχτηκε την πρόσκληση τουΦρειδερίκου της Πρωσίας και αναχώρησε για το Βερολίνο (1750), όπου έγινε δεκτός με τιμές από «τον Σολομώντα του Βορρά». Εκεί ύμνησε τα «πλατωνικά συμπόσια» του προστάτη και φίλου του και γνώρισε το θεοσοφιστή Σαιν Ζερμαίν που, αν και διαφωνούσε μαζί του, τον θαύμαζε. Αυτό φαίνεται από επιστολή που έστειλε στο Μ. Φρειδερίκο και αναφέρει: " ο Κόμης του Σαιν Ζερμαίν είναι ένας άνθρωπος ο οποίος δε γεννήθηκε ποτέ, ο οποίος δε θα πεθάνει ποτέ και ο οποίος γνωρίζει τα πάντα".Οι σχέσεις του όμως με το Φρειδερίκο ψυχράθηκαν κι ο Βολτέρος αποφάσισε να μην υπηρετήσει άλλους κυρίους. Γιαυτό αγόρασε δική του έκταση κοντά στη Γενεύη, στο Φερνέ, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά.Για 18 χρόνια άνθρωποι των γραμμάτων, πρίγκιπες και ευγενείς επισκέπτονταν τον ένδοξο «πατριάρχη του Φερνέ».
Διατηρούσε αλληλογραφία με ένα μεγάλο κύκλο φίλων, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και ηΜ. Αικατερίνη της Ρωσίας, την οποία προέτρεπε σε μεταρρυθμίσεις στην εσωτερική πολιτική της χώρας αλλά και στο Ανατολικό ζήτημα. Σε επιστολή του ανέφερε: «Υπερασπισθείτε την Ελλάδα, διότι εις αυτήν οφείλομεν τα φώτα μας , τας επιστήμας , τας τέχνας και όλας τας αρετάς μας». Αυτό το διάστημα αποδείχτηκε το πιο εποικοδομητικό για το Βολτέρο. Γράφει νέες τραγωδίες, ιστορικά έργα, επιστολές κ.λ.π.
Διατηρούσε αλληλογραφία με ένα μεγάλο κύκλο φίλων, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και ηΜ. Αικατερίνη της Ρωσίας, την οποία προέτρεπε σε μεταρρυθμίσεις στην εσωτερική πολιτική της χώρας αλλά και στο Ανατολικό ζήτημα. Σε επιστολή του ανέφερε: «Υπερασπισθείτε την Ελλάδα, διότι εις αυτήν οφείλομεν τα φώτα μας , τας επιστήμας , τας τέχνας και όλας τας αρετάς μας». Αυτό το διάστημα αποδείχτηκε το πιο εποικοδομητικό για το Βολτέρο. Γράφει νέες τραγωδίες, ιστορικά έργα, επιστολές κ.λ.π.
«Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, δεν είναι η καταγωγή, αλλά η αρετή που τους κάνει τη διαφορά» Βολταίρος
Γενικά πολεμά αμείλικτα όλους τους αντιπάλους του, εργάζεται στην «Εγκυκλοπαίδεια» , και το 1764 ενώνοντας διάφορα άρθρα φτιάχνει το περίφημο «Φιλοσοφικό Λεξικό». Το 1778 επισκέφτηκε το Παρίσι, όπου του έγινε αποθεωτική υποδοχή από τον απλό λαό που τον λάτρευε και στεφανώθηκε στο θέατρο.
Ο Βολτέρος μυήθηκε στον τεκτονισμό στις 7 Απριλίου 1778 στο Παρίσι. Αυτός που τον συνόδευε ήταν ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, πρώτος πρέσβης τότε των Ηνωμένων Πολιτειών στο Παρίσι. Επίσης ήρθε σε ρήξη με τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία για τις φρικαλεότητες των θρησκευτικών διωγμών, τον αυταρχικό και ανελεύθερο τρόπο δράσης της. Χλεύαζε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στη δύση της και, όπως σαρκαστικά έλεγε, «η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν είναι ούτε Αγία, ούτε Ρωμαϊκή, ούτε Αυτοκρατορία».
Δεν ήταν άθεος, όπως συχνά υποστηρίζεται, αφού ο ίδιος έγραφε ότι «τίποτα δε δημιουργείται από το τίποτα» και ότι «υπάρχει ένας θεός και αυτός πρέπει να είναι δίκαιος». Πίστευε στην αθανασία της ψυχής. Παράλληλα όμως υποστήριζε ότι «είναι αδύνατο ο πάνσοφος θεός να έχει κάνει νόμους για να τους παραβιάζει», και ότι «ο Θεός είναι ένας κωμωδός που παίζει μπροστά σε ένα κοινό πολύ φοβισμένο για να γελάσει», αναφερόμενος κατά της δεισιδαιμονίας και της θρησκοληψίας, πράγμα που τον έφερε σε αντιπαλότητα με το ιερατείο. Όταν, στις τελευταίες του στιγμές, ο εφημέριος της ενορίας τον πίεζε να υπογράψει την «ομολογία πίστης», η απάντησή του ήταν: «άφησέ με να πεθάνω με την ησυχία μου».
Μετά το θάνατό του ο Επίσκοπος καθαίρεσε τον ηγούμενο της μονής Σελλιέ της Καμπανίας, επειδή έδωσε άδεια για να τον θάψουν στον περίβολό της. Αργότερα, όμως, η Γαλλική Επαναστατική Εθνοσυνέλευση μετέφερε τα λείψανά του με τιμές, στο Παρισινό Πάνθεο, όπου θάβονταν μόνο οι διάσημες προσωπικότητες της χώρας. Όμως ο τάφος του καταστράφηκε και η σωρός του χάθηκε. Η καρδιά του αφαιρέθηκε από το σώμα και τώρα βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Ο εγκέφαλός του επίσης αποσπάστηκε και μετά από περιπέτειες ενός αιώνα περίπου χάθηκαν τα ίχνη του μετά από μια δημοπρασία.
Ο Βολτέρος υπήρξε πολυγραφότατος. Στα 60 του χρόνια ήταν ο πιο ονομαστός συγγραφέας στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικό της γραφής του ήταν η απλοποίηση και ο προπαγανδισμόςιδεών. Μπορούσε σε μια φράση ή σε έναν στίχο να κλείσει μια ολόκληρη φιλοσοφική θεωρία κατανοητή σε όλους.Έγραψε φιλοσοφικά συγγράμματα, σατυρικά διηγήματα, είκοσι μία χιλιάδες επιστολές και θεατρικά έργα. Μερικά από τα έργα του είναι:
1) «οι Φιλοσοφικές και Αγγλικές επιστολές» που έγινε το ευαγγέλιο του Φιλελευθερισμού,
2) το «Φιλοσοφικό Λεξικό», όπου με φοβερή οξύτητα επιτίθεται εναντίον των θρησκειών και αναλύει την κοινωνία, τη φιλολογία, την ηθική
3) το έπος «η παρθένος της Ορλεάνης», που αναφερόταν στην Ζαν ντ Αρκ
4) «τα χρονικά της Αυτοκρατορίας» 5) «ο αιώνας του Λουδοβίκου ΙΔ»
6) «ο ορφανός της Κίνας»
7) «ο Αγαθούλης », όπου καυτηριάζει την αισιόδοξη αντίληψη του Ρουσσώ «ότι τα πάντα οδηγούνται από τη Θεία Πρόνοια» , και υποστηρίζει ότι «είμαστε έρμαιο της τύχης και Θεία Πρόνοια δεν υπάρχει»
8) «η ιστορία του Καρόλου ΙΒ’»
9) το «Δοκίμιον περί των ηθών» 10) το «ποίημα για την καταστροφή της Λισσαβόνας»
11) μετάφρασε «τα Στοιχεία του Νεύτωνα»
12) 27 τραγωδίες, όπως «Ολυμπία», «Τριανδρία», «Σκύθες», «ο θάνατος του Καίσαρα», κ.α.
1) «οι Φιλοσοφικές και Αγγλικές επιστολές» που έγινε το ευαγγέλιο του Φιλελευθερισμού,
2) το «Φιλοσοφικό Λεξικό», όπου με φοβερή οξύτητα επιτίθεται εναντίον των θρησκειών και αναλύει την κοινωνία, τη φιλολογία, την ηθική
3) το έπος «η παρθένος της Ορλεάνης», που αναφερόταν στην Ζαν ντ Αρκ
4) «τα χρονικά της Αυτοκρατορίας» 5) «ο αιώνας του Λουδοβίκου ΙΔ»
6) «ο ορφανός της Κίνας»
7) «ο Αγαθούλης », όπου καυτηριάζει την αισιόδοξη αντίληψη του Ρουσσώ «ότι τα πάντα οδηγούνται από τη Θεία Πρόνοια» , και υποστηρίζει ότι «είμαστε έρμαιο της τύχης και Θεία Πρόνοια δεν υπάρχει»
8) «η ιστορία του Καρόλου ΙΒ’»
9) το «Δοκίμιον περί των ηθών» 10) το «ποίημα για την καταστροφή της Λισσαβόνας»
11) μετάφρασε «τα Στοιχεία του Νεύτωνα»
12) 27 τραγωδίες, όπως «Ολυμπία», «Τριανδρία», «Σκύθες», «ο θάνατος του Καίσαρα», κ.α.
Η συμβολή του Βολτέρου υπήρξε σημαντική, και από πολλούς θεωρείται ότι επηρέασε τις κατευθύνσεις που πήρε ο νεώτερος Ευρωπαϊκός πολιτισμός.
Έτσι:
1. Σαν φιλόσοφος: οι ιδέες του για την ελευθερία της σκέψης «Δε συμφωνώ ούτε με μια λέξη από όλα όσα λες, αλλά θα υπερασπίζω, και με το τίμημα της ζωής μου ακόμα, το δικαίωμά σου ελεύθερα να λες αυτά που πρεσβεύεις», τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δικαιοσύνη, την ανεκτικότητα, την ανεξιθρησκία, καθώς και η κριτική που άσκησε στην εξουσία, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία της Γαλλικής επανάστασης και στην πτώση της αναχρονιστικής φεουδαρχίας. Επίσης με τα έργα του βοήθησε στη σταδιακή απαλλαγή από τη θρησκευτική πρόληψη, τη μισαλλοδοξία των Εκκλησιών και το σκοταδισμό.
2. Σαν λογοτέχνης: έδωσε περισσότερη δράση και κίνηση στη μέχρι τότε δύσκαμπτη γαλλική τραγωδία και δεν περιορίστηκε στα αρχαία ελληνορωμαϊκά πλαίσια, αλλά μετέφερε στη σκηνή εξωτικά και ρομαντικά θέματα – Ιερουσαλήμ (Ζαΐρα), Περού (Αλζίρα), Μέκκα (Μωάμεθ), Κωνσταντινούπολη (Ειρήνη), Σικελία (Ταγκέρδος) κ.α. γιαυτό μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος του ρομαντικού θεάτρου.
3. Σαν ιστορικός: δίνει μεγάλη σημασία στο περιβάλλον, ερευνά τις πηγές, τις οικονομικές συνθήκες, αναλύει τα ήθη , την πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση της εποχής, συγκρίνει διάφορα έθνη. Το ύφος που χρησιμοποίησε δεν ήταν ρητορικό και βαρύ αλλά απλό και διηγηματικό. Γι’ αυτό θεωρείται ότι ανανέωσε την ιστοριογραφία.
Δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα http://www.nea-acropoli.gr
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη
2. Εγκυκλοπαίδεια Υδρία
3. Βολταίρου Απομνημονεύματα Εκδ. Ολκός
4. http://www.google.com
5. http://www.ekfrasi.com
6. http://www.theosophy.gr
7. http://www.filosofia.gr
8. http://www.bsa.gr
9. sfr.ee.teiath.gr
10. http://www.gnomika.com
11. www.greekdooks.gr
1. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη
2. Εγκυκλοπαίδεια Υδρία
3. Βολταίρου Απομνημονεύματα Εκδ. Ολκός
4. http://www.google.com
5. http://www.ekfrasi.com
6. http://www.theosophy.gr
7. http://www.filosofia.gr
8. http://www.bsa.gr
9. sfr.ee.teiath.gr
10. http://www.gnomika.com
11. www.greekdooks.gr
