Η γαλλικότητα των Γάλλων

Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν Gallia (Γαλλία) τη Γαλατία, που είναι η λόγια ελληνική εκδοχή του Gallia. Όμως, οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Κελτία ή Κελτική τη Gallia των Ρωμαίων. Οι ίδιοι οι Γάλλοι αργότερα θα ονομάσουν France (Φραγκία) ένα μέρος, το μεγαλύτερο, της αρχαίας Γαλατίας, της Κελτίας αν προτιμάτε το ελληνικό όνομα, δηλαδή της χώρας των Κελτών, των προγόνων των Γαλατών. Κέλτες και Γαλάτες είναι ένα και το αυτό. Ωστόσο, σήμερα, ονομάζουμε Κέλτες μόνο τους βόρειους Κέλτες (Βρετόνοι, Ουαλοί, Ιρλανδοί) και αφήνουμε για τους νότιους Κέλτες το ρωμαϊκό όνομα Γαλάτες.

Οι Κέλτες, ήρθαν στους τόπους της τελικής τους εγκατάστασης από την περιοχή της Λιθουανίας, της πιθανότερης κοινής αφετηρίας όλων των Ινδοευρωπαίων, περίπου τον ίδιο καιρό που ήρθαν στην Ελλάδα οι Αχαιοί, τα πρωτοξάδερφά τους. Και κατοίκησαν αρχικά σε μια ευρύτατη περιοχή, που συμπεριλάμβανε ολόκληρη τη σημερινή Γαλλία, το Βέλγιο και τμήμα της σημερινής Ολλανδίας και Γερμανίας. Οι Φράγκοι, που θα εκτοπίσουν τους Κέλτες αρχικά από την περιοχή της σημερινής γαλλικής Βουργουνδίας, στο ανατολικό τμήμα της Γαλλίας, δεν ήταν Κέλτες, ήταν Γερμανοί. Πιο σωστά, Τεύτονες, όπως χαρακτηρίζουμε όλα τα αρχαία γερμανικά φύλα συλλήβδην. Είναι οι γερμανικής καταγωγής και προελεύσεως Φράγκοι που θα δώσουν το σημερινό όνομα στη χώρα, που εμείς επιμένουμε να τη λέμε Γαλλία (Γαλατία) παραπέμποντας έτσι σε μια περίοδο κατά την οποία δεν είχαν εμφανιστεί ακόμα οι Φράγκοι. Ο Κάρολος ο Μεγάλος (Καρλομάγνος), με τον οποίο αρχίζει η ιστορία της σημερινής Ευρώπης το 800 μ.Χ. ήταν Φράγκος, και σαν τέτοιο τον διεκδικεί και η γαλλική και η γερμανική ιστορία.

Τον 3ο π.Χ. αιώνα, οι Γαλάτες, όπως θα λέμε στο εξής τους ταχύτατα εκρωμαϊσθέντες νότιους Κέλτες, ήταν ένας πανίσχυρος πολεμικός βαρβαρικός λαός, που υπό τον Βρέννο κατέλαβαν και κατέστρεψαν τη Ρώμη το 390 π.Χ. Και το 279 π.Χ. νικούν κατά κράτος τους Μακεδόνες. Από τη Μακεδονία προωθούνται στη Θεσσαλία και το 278 φτάνουν στη Στερεά Ελλάδα, όπου επιτέλους νικιούνται από τους Έλληνες. Ένα τμήμα της διαλυμένης στρατιάς τους ιδρύει κράτος στη Θράκη, περί τον Αίμο, που δε ζει πολύ διότι το διαλύουν οι Ρωμαίοι το 220 π.Χ. και ένα άλλο τμήμα της ίδιας διαλυμένης γαλατικής στρατιάς περνάει στη Μ. Ασία και ιδρύει εκεί το λεγόμενο Ανατολικό Γαλατικό Κράτος, που ονομάζεται και Γαλλογραικία (Γαλλοελλάδα) και που ζει μέχρι το 25 π.Χ., οπότε ο αυτοκράτορας Αύγουστος το ενσωματώνει στην Παφλαγονία. Τούτοι οι μικρασιάτες Γαλάτες θα είναι απ’ τους πρώτους που θα προσχωρήσουν στο χριστιανισμό. Προς αυτούς απευθύνονται οι προς Γαλάτας επιστολές του Αποστόλου Παύλου.

Στους περίφημους γαλατικούς πολέμους που διεξάγει ο Ιούλιος Καίσαρας από το 58 μέχρι το 51 π.Χ., οι Γαλάτες δεν εξοντώνονται, αλλά εκρωμαΐζονται με ταχύτητα που θα καταπλήξει τους ιστορικούς. Έκτο-τε, οι Γαλάτες θα ενεργούν ως Ρωμαίοι. Μέχρι που τον 5ο αιώνα, όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έχει ήδη καταλυθεί, εισβάλλουν στην περιοχή τους οι γερμανικής καταγωγής και προελεύσεως Φράγκοι, που μαζί με τους Γαλάτες θα συναποτελέσουν τους προγόνους των σημερινών Γάλλων. Που μιλούν μια γλώσσα με εντυπωσιακή αφομοιωτική δύναμη, προερχόμενη από ανάμιξη πρώτα της κελτικής με τη λατινική και στη συνέχεια της κελτολατινικής με τη γερμανική. Ακόμα και στοιχεία της βασκικής, που μιλιέται και σήμερα τόσο στην ισπανική όσο και στη γαλλική πλευρά της Χώρας των Βάσκων, αφομοίωσε αυτή η τρομερή γλώσσα.

Πουθενά αλλού στον κόσμο εκτός απ’ τη Γαλλία η αφομοιωτική ικανότητα ενός λαού δεν είναι τόσο μεγάλη. Αυτός προφανώς είναι ο λόγος που η Γαλλία φιλοξενεί πάντα τόσο άνετα τους ξένους, κυρίως εκείνους που έχουν να προσφέρουν κάτι στο γαλλικό πολιτισμό. Άλλωστε, ο πολύ ιδιόμορφος γαλλικός εθνικισμός, με εξαίρεση φυσικά τον γαλλικό φασισμό που δε διαφέρει σε τίποτα απ’ τους άλλους φασισμούς, έχει σχέση μόνο με τον γαλλικό πολιτισμό, για τον οποίο οι Γάλλοι είναι ιδιαίτερα υπερήφανοι - και με το δίκιο τους.

Σήμερα στη Γαλλία ζουν νόμιμα, με όλα τα δικαιώματα του γάλλου πολίτη, κάπου 2 εκατομμύρια αλλοδαποί, χώρια οι παράνομοι. Απ’ αυτούς, κάπου 700 χιλιάδες είναι Ιταλοί, και κάπου 500 χιλιάδες, Ισπανοί. Η Γαλλία δεν έπαψε ποτέ να παίζει το ρόλο του προστάτη των Ιταλών και των Ισπανών. Αλλά και όλων των πολιτικά διωκόμενων του κόσμου, ασχέτως ιδεολογίας. (Η απέλαση του Τρότσκι αποτελεί μια θλιβερή εξαίρεση). Και πουθενά αλλού στον πλανήτη, οι Εβραίοι (κάπου 600.000) και οι Αρμένιοι (κάπου 200.000) δεν περνούν καλύτερα. Μια χώρα καθολική αλλά χωρίς καθολικό φανατισμό, πέτυχε τον πλήρη και απόλυτο χωρισμό του κράτους από την εκκλησία, χάρη στην πολύ έγκαιρη απομάκρυνση της γαλλικής καθολικής εκκλησίας από την εξουσία του πάπα. Φυσικά, στη Γαλλία δεν υπάρχει επίσημη θρησκεία. Όλες είναι ανεπίσημες, ακόμα και ο καθολικισμός. Ο Γαλλικός Διαφωτισμός του 18ου αιώνα λειτουργεί ακόμα στη Γαλλία.

Τούτη η υπέροχη χώρα, που με τον Ρομπέρ Σουμάν είχε την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης, μπόρεσε και ισορρόπησε τα πάντα. Και κυρίως τη γεωργία, που είναι η μεγαλύτερη και καλύτερα οργανωμένη ολόκληρης της Ευρώπης, με την εξαιρετικά αναπτυγμένη γαλλική βιομηχανία. Και όντας η Γαλλία των 55 περίπου εκατομμυρίων κατοίκων η πιο αραιοκατοικημένη χώρα της Δυτ. Ευρώπης αλλά και η πιο πλούσια σε γεωλογικές εναλλαγές μπορεί και προσφέρει στους κατοίκους της, στην επαρχία τουλάχιστον, μια εξαιρετικά άνετη και πολιτισμένη ζωή. Δεν είναι τυχαίο που η χάρη, η κομψότητα και η ευγένεια είναι τυπικά γνωρίσματα του τυπικού Γάλλου. Ούτε είναι τυχαίο το τεράστιας σημασίας για την οικονομία της χώρας γεγονός πως η Γαλλία είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που κατάφερε να κάνει την πολυτέλεια και το γόητρο εξαγώγιμα εμπορεύματα.

Το Κονιάκ δεν είναι ποτό, είναι επαρχία της Δυτ. Γαλλίας, κοντά στην ακτή του Ατλαντικού, λίγο πιο πάνω απ’ το Μπορντώ. Κι ωστόσο, παντού στον κόσμο πίνουν κονιάκ, ακόμα κι όταν δεν προέρχεται απ’ το Κονιάκ. Το γαλλικό απόσταγμα οίνου, όπως και τα γαλλικά κρασιά, περισώζει και μεταφέρει στα πέρατα του κόσμου το γόητρο της γαλλικής αμπελουργίας, το καύχημα των Γάλλων. Το ίδιο και η τεράστια ποικιλία γαλλικών τυριών. (Το καμαμπέρ είναι κάτι σαν τυρένιο εθνικό σύμβολο της Γαλλίας, με δεύτερο στη σειρά της τυροσυμβολικής το ροκφόρ. Όσο για το πατέ ή φουά γκρα, αυτό ανήκει σε μια άλλη κατηγορία γαστρονομικών γαλλικών συμβόλων).

Το ίδιο εθνοσυμβολική είναι και η θρυλική γαλλική κουζίνα. Το ίδιο και ο αφρώδης οίνος, που είναι τέτοιος γιατί η ζύμωση γίνεται μέσα στο μπουκάλι και όχι μέσα στο βαρέλι - τόσο απλό είναι το πράγμα που λέγεται σαμπάνια, και επί το ελληνικότερον καμπανίτης οίνος, δηλαδή οίνος προερχόμενος από την Κομπανία (Σαμπάνι στα γαλλικά), μια επαρχία της βορειοδυτικής Γαλλίας, όχι πολύ μακρυά απ' το Παρίσι. Βέβαια, μπορείς να πιεις και ελληνική σαμπάνια, αλλά και πάλι τη Γαλλία θα βάλεις στο στόμα σου.

Γόητρο (πρεστίζ) πουλούν οι Γάλλοι και με χίλια δυο άλλα πράγματα. Ας πούμε με τις πορσελάνες Λιμόζ και τις πορσελάνες Σεβρ, που το μόνο πλεονέκτημά τους είναι πως κατασκευάζονται, οι πρώτες στην πόλη Λιμόζ της κεντροδυτικής Γαλλίας και οι δεύτερες στη Σεβρ, μια μικρή πόλη κοντά στο Παρίσι. (Θυμηθήτε με την ευκαιρία και τη συνθήκη των Σεβρών του 1920. Γιατί η Γαλλία πουλάει γόητρο και διά της διεθνούς διπλωματίας).

Αν εκτός από πορσελάνινο θέλετε και κρυστάλλινο γαλλικό γόητρο, αγοράστε κρύσταλλα Μπακαρά, που είναι πόλη της Αλσατίας επί του ποταμού Μοζέλα, πίνοντας με την ευκαιρία και κανένα υπέροχο κρασί Μοζέλα. Και φυσικά, οι νεόπλουτες σύζυγοι νεοελλήνων νεοκλεπτών δεν θα παραλείψουν να ντυθούν στου Ντιόρ, ή σε κανέναν άλλο απ’ τους εκατοντάδες γαλλικούς οίκους μόδας, απ’ αυτούς που έκαναν την υψηλή ραπτική υψηλό τρόπο συσσώρευσης εθνικού πλούτου. Η υψηλή ραπτική είναι η πιο φτηνή φάμπρικα κατασκευής γοήτρου, που πουλάει τα προϊόντα της πανάκριβα, ίσα ίσα για να δίνει τη δυνατότητα στις σνομπ κυρίες ολόκληρου του κόσμου να παριστάνουν τις καλόγουστες με δανεικό γούστο. Και είναι τόσες πολλές οι κακόγουστες γυναίκες σ’ όλον τον κόσμο που δεν θα σταματήσει ποτέ η εξαγωγή καλού γούστου απ’ τη Γαλλία, παρόλο που τα ρούχα γοήτρου χρειάζονται και σώματα γοήτρου, ανάλογα μ’ αυτά των μανεκέν. (Τα καλά ρούχα τα αγοράζεις, το καλό σώμα όμως από πού θα το αγοράσεις; Μα, απ’ του Ντιόρ. Που, πουλώντας ρούχα γοήτρου, πουλάει ρούχα που κάνουν τον παπά, παπά και την άχαρη, κομψή).

Αν παρά ταύτα το γόητρο δε λειτουργήσει, δε χάλασε κι ο κόσμος για τη γαλλική βιομηχανία γοήτρου. Αυτή, μια φορά, το εμπόρευμα γοήτρου το πούλησε, περισσότερο ως γόητρο και λιγότερο ως παραδοσιακό εμπόρευμα, κι από κει και πέρα ας φροντίσουν να το αξιοποιήσουν οι στερούμενοι γοήτρου. Πάντως, σε τούτο το περίεργο εμπόριο, οι Γάλλοι ποτέ δεν θα σου πουλήσουν φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Απλώς, θα σου πουλήσουν τα φύκια μαζί με τις μεταξωτές κορδέλες και είναι στο χέρι σου να τα χρησιμοποιήσεις ως φύκια ή ως μεταξωτές κορδέλες, ανάλογα με το μυαλό σου. Το εμπόριο γοήτρου δεν είναι απάτη, είναι μύθος που περιβάλλει μια υπαρκτή ποιότητα, που από μόνη της δυσκολεύεται να λειτουργήσει. Τα μπλουζάκια Λακόστ, για παράδειγμα, έχουν τόσο καλό βαμβάκι, όσο κι όλα τα κατασκευασμένα με καλό βαμβάκι μπλουζάκια του κόσμου. Όμως, όταν αγοράζεις Λακόστ, εκτός από βαμβάκι εκλεκτής ποιότητας, αγοράζεις και κροκοδειλάκι - και το πληρώνεις ακριβότερα απ’ το βαμβάκι. Αυτό ακριβώς είναι το εμπόριο γοήτρου, η πιο μεγάλη γαλλική εμπορική ανακάλυψη.

Το σημαδιακό για τη γαλλική οικονομία εμπόριο γοήτρου, εγκαινιάστηκε το 1683, αμέσως μετά το θάνατο του Κολμπέρ, του περίφημου υπουργού οικονομικών του Λουδοβίκου ΙΔ'. Ο Κολμπέρ, για να ανορθώσει την οικονομία της Γαλλίας που είχε καταστρέφει ο Μαζαρίνος, ο διαολόπαπας-πρωθυπουργός, ανεβοκατέβαζε συνεχώς τους δασμούς των εισαγόμενων προϊόντων. Ήταν τότε που παρατήρησε πως η ζημιά οφείλεται στη μανία των ευπορών τάξεων να καταναλώνουν ό,τι δεν μπορούν να καταναλώσουν οι φτωχότεροι, όχι για να ικανοποιήσουν κάποιες ανάγκες τους αλλά για να αποχτήσουν ή να αυξήσουν το γόητρό τους. Μόνο σε τέτοιου είδους εισαγόμενα προϊόντα, που δεν ικανοποιούσαν καμιά σοβαρή ανάγκη και που η έλλειψή τους συνεπώς δεν θα προ-καλούσε καμιά σοβαρή δυσαρέσκεια, ο Κολμπέρ επέβαλε μεγάλους δασμούς: πολλά τέλη. Και ούτω πως, προέκυψε μια καινούργια κατηγορία εμπορευμάτων, τα πολυτελή: τα έχοντα πολλά τέλη, πολλούς δασμούς.

Φυσικά, η πολυτέλεια δεν είναι ανακάλυψη του Κολμπέρ. Ως ψυχικό φαινόμενο και όχι ως οικονομικό μέγεθος, είναι σύμφυτη στον άνθρωπο. Αλλωστε, το πραχτικά περιττό και το πραχτικά άχρηστο δημιούργησαν τον πνευματικό πολιτισμό και την τέχνη. Αποκλείεται να πεθάνεις από στέρηση, αν δεν πας στη συναυλία ή αν δε διαβάσεις το βιβλίο που θα ήθελες. Κι ωστόσο, αφού εξασφαλίσεις το αναγκαίο φαΐ, φροντίζεις και για το γλυκό, που από διατροφικής απόψεως είναι μια εντελώς άχρηστη πολυτέλεια. Μπορείς να ζήσεις χωρίς γλυκό, όχι όμως και χωρίς φαγητό. Κι ωστόσο, τρως το γλυκό αφού φας το φαΐ σου, εκτός κι αν είσαι παιδάκι οπότε τρως το περιττό για να μη φας το αναγκαίο. Κάτι ξέρουν τα παιδιά. Ξέρουν πως το περιττό είναι πάντα πιο ευχάριστο από το αναγκαίο. Και για τον ουρανίσκο, και για τα μάτια, και για τ’ αυτιά, και για το μυαλό. Το περιττό βρίσκεται στη βάση κάθε τέρψης αισθητικής τάξεως. Να γιατί η τέχνη είναι προνόμιο, αν όχι των πλουσίων, τουλάχιστο των εχόντων. Θέλουμε να ζού-με και όχι να επιβιώνουμε, έλεγε ένα υπέροχο σύνθημα του γαλλικού Μάη του ’68. Πρόκειται για μια παραλλαγή της ευαγγελικής ρήσης, ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος. Ο άνθρωπος για να ζήσει καλά χρειάζεται το περιττό και συνεπώς το πολυτελές, όπως χαρακτηρίζεται το περιττό από οικονομικής απόψεως νοούμενο.

Οι μαθητές του Κολμπέρ επεξέτειναν τη σκέψη του δασκάλου για την οικονομική σημασία του ψυχικά αναγκαίου περιττού και αντέστρεψαν τη μέθοδό του. Σκέφτηκαν πως, αντί να απαγορεύουν την εισαγωγή πολυτελών πραγμάτων, θα ήταν πιο αποδοτικό για την εθνική οικονομία να κατασκευάζουν πολυτελή πράγματα για εξαγωγή. Και ούτω πως προέκυψε κατ’ αρχάς στη Γαλλία η βιομηχανία και το εμπόριο πολυτελών, δηλαδή μη αναγκαίων πραγμάτων. Ο Μαρξ, σε αντίθεση με τον Κολμπέρ, δε θα δώσει μεγάλη σημασία στο οικονομικό μέγεθος που λέγεται πολυτελές αντικείμενο. Σωστά σκέφτηκε, αλλά σκέφτηκε μόνο σαν οικονομολόγος και όχι σαν ψυχολόγος, ή αισθητικός. Η πολυτέλεια είναι ψυχική και αισθητική ανάγκη μόνο. Καταλαβαίνετε τώρα γιατί το Παρίσι είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα της τέχνης; Διότι είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα της πολυτέλειας.