Μια
φορά κι έναν καιρό ζούσε μια πανέμορφη πριγκιποπούλα, που όμως δεν είχε
σύντροφο. Τη λέγανε Ψυχή. Ο πατέρας της αναζήτησε τη συμβουλή του
Απόλλωνα κι εκείνος είπε: “Με ρούχα πένθους η κόρη σου θα σταθεί στην
κορυφή ενός ψηλού βουνού κι από εκεί σαν νύφη ένα φτερωτό φίδι θα έλθει
να την πάρει”.
Με
οδύνη συμφώνησαν, κι όλη νύχτα στο κρύο και στον τρόμο η Ψυχή περίμενε
και το πρωί βρίσκεται σε ένα λαμπρό παλάτι. Είναι η βασίλισσα του
παλατιού.
Κάθε
νύχτα ένας αόρατος σύζυγος την επισκέπτεται και της κάνει έρωτα. Σαν
δείγμα εμπιστοσύνης τής ζητάει να μην τον κοιτάξει ποτέ. Μέσα στο
σκοτάδι μόνο να συναντιούνται.
Κάποια
νύχτα, όμως, δεν αντέχει άλλο και φοβούμενη ότι ο εραστής της είναι το
φτερωτό φίδι, η Ψυχή παραβιάζει την υπόσχεσή της και ανάβει το φως.
Σαστισμένη
βλέπει στο κρεβάτι της έναν πανέμορφο νέο. Είναι ο Έρως. Το φως τον
ξυπνάει και χάνεται. Σε απόγνωση, η Ψυχή ζητάει τη βοήθεια της μητέρας
του, της Αφροδίτης. Εκείνη, όμως, που φθονεί την ομορφιά της, την
υποβάλλει σε σκληρές δοκιμασίες, ελπίζοντας ότι δεν θα αντέξει.
Η
Ψυχή, όμως, αντέχει και η Αφροδίτη τής δίνει ένα μαγικό ποτό που τη
βυθίζει σε βαθύ ύπνο. Ο Έρως, ωστόσο, που δεν αντέχει μακριά της, την
αναζητεί και με ένα βέλος από το τόξο του την ξυπνάει. Έπειτα πηγαίνει
στον Δία και τον ικετεύει να κάνει την Ψυχή και το γάμο τους αθάνατους.
Μέχρι σήμερα η Ψυχή και ο Έρως δεν έχουν χωριστεί.
Τι
σημαίνει ο μύθος; Ότι χρειάζεται να είσαι ευάλωτος για να αγαπηθείς;
Ότι η ενότητα των πραγμάτων προκύπτει από τον προηγούμενο χωρισμό τους;
Ότι το μυαλό πρέπει να περιπλανηθεί στο σκοτάδι προτού κατακτήσει τη
γνώση; Ότι το “αντικειμενικό” φως της γνώσης μπορεί να σκοτώσει τη σχέση
ανάμεσα σε αυτό που αναζητεί η γνώση και στο αντικείμενο της γνώσης ή
της επιθυμίας; Ότι άγχη για τα φίδια και τα βέλη κατακλύζουν τις νεαρές
παρθένες προς μεγάλη αγαλλίαση του Φρόυντ; Ότι το να αγγίζεις είναι το
ίδιο σημαντικό με το να βλέπεις; Ότι το μυαλό μπορεί να μεταμορφώσει
τέρατα σε εραστές;
Κι
ένα σωρό άλλα πράγματα μπορείς να σκεφτείς. Δεν έχει σημασία. Σημασία
έχει ότι 2.500 χρόνια πριν οι Έλληνες μας φέραν σε επαφή με την
πολλαπλότητα της ερμηνείας. Η μία και μόνον αλήθεια σκοτώνει την
αλήθεια. Πολυκεντρισμός, πολλαπλότητα. Ετεραρχία στη θέση της ιεραρχίας.
Ιδού το ξεχασμένο σήμερα ελληνικό μάθημα. Σε μία εποχή που ο πλανήτης
μας καταστρέφεται από ηγέτες, κατόχους μοναδικών αληθειών, και
αφελέστατα θεωρείται ότι η πολιτική εξαντλείται σε ασκήσεις ορθολογισμού
και λογιστικής. Πρέπει να είσαι “αλλιώς” δυνατός για να αντέξεις την
πολλαπλότητα των πραγμάτων. Μια κουλτούρα αδυναμίας, όμως, ξένη στους
τότε Έλληνες, κρύβεται σήμερα πίσω από ένα προσωπείο δύναμης.
Ο
ελληνικός μύθος αναδεικνύει τρόπους ατομικής ύπαρξης και συνύπαρξης.
Αφηγείται μια ξεχωριστή ιστορία, που θα άξιζε ειδικά σήμερα να
συλλογιστούμε. Μας μιλάει για τη δύναμη της απώλειας, για την επινόηση
και τη μεταμόρφωση της οδύνης, για τη σημασία της υπέρβασης της
μονοσήμαντης σκέψης, για την πολλαπλότητα του είναι, το διττό των
πραγμάτων και την αποδοχή της εγγενούς αμφισημίας τους.
Σήμερα
που η χώρα μας κλυδωνίζεται από μια οδυνηρή κρίση όχι μόνο της
οικονομίας, αλλά και του σκέπτεσθαι και του πολιτισμού, ένας
επαναστοχασμός πάνω στην Ψυχή και τον Έρωτα προσφέρει ίσως μία άλλη
θέαση του κόσμου “εκεί-έξω” μας και “εδώ-μέσα” μας.
Φωτεινή Τσαλίκογλου, “Το Μέλλον Ανήκει στην Έκπληξη- 34 σχόλια για την κρίση και ένα υστερόγραφο”, εκδ. Καστανιώτη.
