«Το μέλλον είναι το μοναδικό είδος ιδιοκτησίας
που τα αφεντικά
παραχωρούν ελεύθερα στους σκλάβους».
Αλμπέρτ Καμί, 1913-1960
Πριν από εκατό χρόνια οι άνθρωποι πίστευαν στη διαρκή πρόοδο και σ’ ένα λαμπρό μέλλον. Ακόμη και στη φαντασία των ανθρώπων της δεκαετίας του 1950 το μέλλον έρχονταν σε φωτεινά πλαίσια, αντισηπτικό, αθώο και ιδανικό. Όταν ένας άνθρωπος εκείνης της εποχής φανταζόταν το έτος 2000 μ.κ.ε. ο νους του πήγαινε κατευθείαν σε ιδανικές μητροπόλεις με πανύψηλους ουρανοξύστες, ιπτάμενα πυρηνοκίνητα αυτοκίνητα, διαστημικές αποικίες στη Σελήνη και στον Άρη, οικιακά ρομπότ, αυτόματα σπίτια, απαστράπτοντα ρούχα και χαμογελαστούς ανθρώπους που σκάνε από υγεία.
Σήμερα, παρά την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, την ιατρική πρόοδο και τα εκπληκτικά τεχνολογικά εργαλεία που διαθέτουμε, είμαστε απαισιόδοξοι. Μια πιθανή εξήγηση είναι η σκόπιμη εστίαση των ΜΜΕ στις άσχημες ειδήσεις.Αποτελεί κοινό μυστικό άλλωστε πως ο φόβος «πουλάει».
Στην εποχή μας κυριαρχεί περισσότερο ο φόβος του μέλλοντος, παρά η ελπίδα ενός καλύτερου αύριο. Σήμερα, αντί να πετάμε με ιπτάμενα αυτοκίνητα, φοβόμαστε να πετάξουμε ακόμη και με αεροπλάνα. Αντί σε ιδανικές φουτουριστικές πόλεις ζούμε σε άθλιους αστικούς «θαλάμους αερίων». Αντί για αποικίες στον Άρη μόλις και μετά βίας συντηρούμε έναν διαστημικό σταθμό σε τροχιά. Αντί για οικιακά ρομπότ δουλεύουμε οι ίδιοι σαν ρομπότ. Και οι μόνοι ευτυχισμένοι άνθρωποι που κυκλοφορούν ανάμεσα μας τείνουν να είναι αυτοί που πήραν μεγαλύτερη δόση του αντικαταθλιπτικού Προζάκ. Ωστόσο δεν υπάρχει φόβος χωρίς την ελπίδα και ελπίδα δίχως φόβο.
Η Σημαία του Μελλοντος είναι Γκρι
Εθνικιστικοί και πολιτισμικοί πόλεμοι, ανίερες και παράδοξες συμμαχίες, ασύμμετρες απειλές, εμπορικοί πόλεμοι, ρομποτικοί πόλεμοι, πόλεμοι για το νερό, υπερπληθυσμός, γιγαντιαία μεταναστευτικά ρεύματα, υπερεπιδημίες, κυβερνοτρομοκρατία και βιοτρομοκρατία, σοκ ενεργειακής στέρησης, χώρες που εξαφανίζονται από το χάρτη, εξοντωτικοί οικονομικοί αποκλεισμοί, ανταγωνισμοί στο διάστημα, αποικισμός της Ανταρκτικής και των ωκεανών, δημιουργία Μεγαπόλεων, πλωτές πολιτείες κατοικημένες από μια cybernomad ελίτ, άνοδος του φανατισμού και του ανορθολογισμού, μεταλλαγμένη επάνοδος του μαρξισμού, εγκαθίδρυση οικοφασιστικών και οικοθεοκρατικών καθεστώτων, οι «πράσινοι Ταλιμπάν» του μέλλοντος, ανάδυση νέων συγκριτιστικών θρησκειών π.χ. Χριστιανοβουδισμός.
Εμφάνιση μιας διεθνούς υπερτάξης, εγκαθίδρυση «πλανητικού απαρτχάιντ», ενοποίηση και διάσπαση κρατών, δημιουργία νέων ομοσπονδιακών σχηματισμών και κατάρρευση παραδοσιακών συμμαχιών, ενεργειακές επαναστάσεις, γενετικά εξελιγμένα είδη, γενετικός φασισμός, κλωνοποιημένη ελίτ, εξεγέρσεις πληροφοριόφτωχων, εικονικοί πόλεμοι, ψυχοκυβερνητικές κοινωνίες, μαζικός έλεγχος, ζουγκλοειδή νευρωνικά δίκτυα, μοχθηρές τεχνητές νοημοσύνες, επαφή με εχθρικούς εξωγήινους…
Κάπως έτσι θα μπορούσε να είναι ο 21ος αιώνας αν αφήσουμε το φόβο και την απαισιοδοξία να μας παρασύρει. Ωστόσο το μέλλον, ο 21ος αιώνας δεν θα είναι άσπρος ή μαύρος, φωτεινός ή σκοτεινός. Μάλλον θα πρέπει να υιοθετήσει το γκρι ως χρώμα της σημαίας του. Και αυτό γιατί η πραγματικότητα του αύριο θα είναι πιθανότητα θα είναι ένας συνδυασμός θετικών κι αρνητικών καταστάσεων, ελπίδας και φόβου, ζωής και θανάτου.
Έτσι ούτε η παρορμητική ούτε η συντηρητική μελλοντολογία έχουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας. Η λύση βρίσκεται στην επιφυλακτική αισιοδοξία, με άλλα λόγια στην ψυχραιμία. Άλλωστε το ίδιο το μέλλον δεν πρόκειται ποτέ να μας αιφνιδιάσει. Δεν θα εμφανιστεί ξαφνικά από το πουθενά. Έρχεται πάντα με δόσεις, χρόνο με το χρόνο, μέρα με τη μέρα, λεπτό προς λεπτό…
Η Εποχή της Κυριαρχίας
Για πρώτη φορά στην ιστορία του ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να διαμορφώσει το μέλλον του. Η δύναμη αυτή βασίζεται στη γνώση και στην τεχνολογία, που αναπτύσσεται με εκθετικούς ρυθμούς. Η ανθρώπινη γνώση διπλασιάζεται κάθε δεκαετία. Οι υπολογιστές διπλασιάζουν την ισχύ τους κάθε 18 μήνες. Η παγκόσμια οικονομία, παρά την οικονομική κρίση του 2008, διπλασιάζεται κάθε 15 χρόνια.
Η οικονομία και η τεχνολογία είναι που δίνουν σήμερα το ρυθμό στις εξελίξεις και οι κοινωνίες ακολουθούν. Οι μεγαλύτερες επαναστάσεις συμβαίνουν σήμερα στα ερευνητικά εργαστήρια και κατόπιν εξαπολύονται στις κοινωνίες. Κανείς δεν μπορεί ν’ αντισταθεί στο κύμα της τεχνολογικής έκρηξης που επέρχεται. Είναι σαν να στέκεται μόνος του σε μια ακτή απέναντι σ’ ένα τσουνάμι, ένα μετασεισμικό παλιρροϊκό κύμα ύψους 40 μέτρων. Η τεχνολογική επανάσταση, εκτός από τους δικαιολογημένους ή αδικαιολόγητους φόβους που δημιουργεί, δημιουργεί και ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Ο φυσικός και μελλοντολόγος Michio Kaku αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας υπήρξαμε σιωπηλοί μάρτυρες που απλά παρατηρούσαν τον όμορφο χορό της Φύσης. Σήμερα όμως βρισκόμαστε στο μεταίχμιο μιας μετάβασης που θα σηματοδοτήσει μια τελείως νέα εποχή, μια εποχή κατά την οποία από παθητικοί παρατηρητές της Φύσης θα μετατραπούμε σε ενεργούς χορογράφους της. Η Εποχή των Ανακαλύψεων στην επιστήμη φτάνει μεν στο τέλος της, είναι όμως έτοιμη να υποδεχθεί την Εποχή της Κυριαρχίας».
Θα είναι άραγε ο 21ος αιώνας η Εποχή της Κυριαρχίας; Ο άνθρωπος έχει πολύ ακόμη δρόμο μπροστά του, αλλά πρέπει να συνεχίσει την πορεία του και να μη σταματήσει στιγμή να ονειρεύεται:
«Γιατί δεν υπάρχει ανάπαυση ή τέλος για τον άνθρωπο. Πρέπει να συνεχίσει, μέχρι να αντιμετωπίσει, επιτέλους, την απεραντοσύνη των άστρων και όταν όλα τα βάθη του σύμπαντος και τα μυστήρια του χρόνου θα έχουν γίνει κατακτήσεις του, πάλι θα βρίσκεται ακόμη στην αρχή»
Χ. Τζ. Γουέλς «The Shape of Things to Come»
Γιώργος Στάμκος editorial 2015
