Οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν ενστικτωδώς τη σύγκρουση αλλά όπως μας δείχνει η Μάργκαρετ Χέφερναν, η καλή διαφωνία είναι αναγκαία για την πρόοδο.
0:11 Στην Οξφόρδη τη δεκαετία του '50, υπήρχε μία εξαιρετική γιατρός, καθόλου συνηθισμένη, η οποία λεγόταν Άλις Στιούαρτ. Η Άλις ήταν ασυνήθιστη εν μέρει, φυσικά, επειδή ήταν γυναίκα, πράγμα σπάνιο τη δεκαετία του '50. Ήταν ιδιοφυΐα, ήταν μία από, την εποχή εκείνη, το νεότερο μέλος της Βασιλικής Ιατρικής Ακαδημίας. Ήταν ξεχωριστή επίσης γιατί συνέχισε να εργάζεται μετά το γάμο της, αφότου έκανε παιδιά, ακόμα και μετά το διαζύγιο όταν μεγάλωνε τα παιδιά της μόνη, συνέχισε να εργάζεται ως γιατρός.
0:43 Και ήταν ξεχωριστή γιατί ενδιαφερόταν πραγματικά για μια νέα επιστήμη, το αναδυόμενο πεδίο της επιδημιολογίας, τη μελέτη μοντέλων στις ασθένειες. Αλλά όπως κάθε επιστήμονας, καταλάβαινε ότι για να αφήσει τη σφραγίδα της, έπρεπε να βρει ένα δύσκολο πρόβλημα και να το λύσει. Το πρόβλημα που διάλεξε η Άλις ήταν οι αυξανόμενες περιπτώσεις παιδικών καρκίνων. Οι περισσότερες ασθένειες συνδέονται με τη φτώχεια, αλλά στην περίπτωση των παιδικών καρκίνων, τα παιδιά που πέθαιναν προέρχονταν κυρίως από εύπορες οικογένειες. Ήθελε να μάθει λοιπόν τι προκαλεί αυτή την ανωμαλία.
1:23 Η Άλις δυσκολεύτηκε να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την έρευνά της. Στο τέλος έλαβε μόνο χίλιες λίρες από το Αναμνηστικό Βραβείο της Λαίδης Τάτα. Ήξερε ότι είχε μόνο μία ευκαιρία να συγκεντρώσει τα δεδομένα της. Δεν είχε ιδέα τι αναζητούσε. ΄Εψαχνε πραγματικά βελόνα στα άχυρα, οπότε ρώτησε ό,τι μπορούσε να σκεφτεί. Έτρωγαν τα παιδιά ζαχαρωτά; Έπιναν ποτά με χρωστικές ουσίες; Έτρωγαν ψάρι και τηγανιτές πατάτες; Είχαν εσωτερικές ή εξωτερικές τουαλέτες; Σε τι ηλικία ξεκίνησαν το σχολείο;
1:54 Και όταν άρχισαν να καταφτάνουν τα ερωτηματολόγιά της, ξεχώρισε ένα και μοναδικό πράγμα με μία στατιστική καθαρότητα που οι περισσότεροι επιστήμονες μόνο να ονειρευτούν μπορούν. Σε αναλογία δύο προς ένα, τα παιδιά που είχαν πεθάνει είχαν μητέρες που είχαν κάνει ακτινογραφία κατά την εγκυμοσύνη. Αυτό το εύρημα ερχόταν σε αντίθεση με την συμβατική γνώση. Η συμβατική γνώση έλεγε ότι τα πάντα ήταν ασφαλή μέχρι ενός σημείου, ενός ορίου. Ερχόταν σε αντίθεση με τη συμβατική γνώση, που ήταν ο τεράστιος ενθουσιασμός για τη νέα τεχνολογία της εποχής, τον ακτινογράφο. Και ερχόταν σε αντίθεση με την ιδέα που είχαν οι γιατροί για τον εαυτό τους, ως ανθρώπων που βοηθούν τους ασθενείς, και δεν τους βλάπτουν.
2:46 Παρόλ' αυτά, η Άλις Στιούαρτ έσπευσε να δημοσιεύσει τα αρχικά της ευρήματα στο «Δε Λάνσετ» το 1956. Οι άνθρωποι ενθουσιάστηκαν, έγινε λόγος για το βραβείο Νόμπελ, και η Άλις βιαζόταν πραγματικά να προσπαθήσει να μελετήσει όλες τις περιπτώσεις παιδικού καρκίνου που μπορούσε να βρει προτού εξαφανιστούν. Κατ'ακρίβειαν, δεν χρειαζόταν να βιαστεί. Πέρασαν 25 ολόκληρα χρόνια προτού το βρετανικό και ιατρικό -- το βρετανικό και αμερικάνικο ιατρικό κατεστημένο εγκαταλείψουν την πρακτική της υποβολής εγκύων σε ακτινογραφία. Τα δεδομένα υπήρχαν, ήταν ελεύθερα, διαθέσιμα, αλλά κανείς δεν ήθελε να ξέρει. Ένα παιδί την εβδομάδα πέθαινε, αλλά τίποτα δεν άλλαζε. Η ελευθερία από μόνη της δεν φέρνει την αλλαγή.
3:44 Για 25 χρόνια η Άλις Στιούαρτ έδινε μεγάλη μάχη. Πώς ήξερε ότι έχει δίκιο; Είχε ένα εκπληκτικό μοντέλο σκέψης. Δούλευε με έναν στατιστικολόγο, τον Τζορτζ Νιλ, και ο Τζορτζ ήταν περίπου ό,τι δεν ήταν η Άλις. Η Άλις ήταν κοινωνική, ο Τζορτζ ήταν ένας ερημίτης. Η Άλις ήταν θερμή και έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για τους ασθενείς της. Ο Τζορτζ ειλικρινά προτιμούσε τους αριθμούς από τους ανθρώπους. Αλλά είπε κάτι το εκπληκτικό για την επαγγελματική τους σχέση. Είπε, «Δουλειά μου είναι να αποδείξω ότι η Δρ. Στιούαρτ έχει λάθος.» Αναζητούσε ενεργά να αντικρούσει τις αποδείξεις της. Διαφορετικούς τρόπους να ερμηνεύσει τα μοντέλα της, τις στατιστικές της, διαφορετικούς τρόπους να αναλύσει τα δεδομένα ώστε να καταρρίψει τις αποδείξεις της. Θεωρούσε δουλειά του τη δημιουργία αντιθέσεων στις θεωρίες της. Διότι μόνο με το να μην είναι σε θέση να αποδείξει ότι κάνει λάθος, μπορούσε ο Τζορτζ να δώσει στην Άλις την εμπιστοσύνη που χρειαζόταν ώστε να ξέρει ότι έχει δίκιο.
4:55 Είναι ένα καταπληκτικό μοντέλο συνεργασίας, σκεπτόμενοι συνεργάτες που δεν επαναλαμβάνει ο ένας τον άλλον. Αναρωτιέμαι πόσοι από εμάς έχουν, ή τολμούν να έχουν, τέτοιους συνεργάτες. Η Άλις και ο Τζορτζ ήταν πολύ καλοί στη σύγκρουση. Τη θεωρούσαν σκέψη.
5:21 Τι απαιτεί λοιπόν αυτό το είδος εποικοδομητικής σύγκρουσης; Πρώτα απ' όλα, απαιτεί να βρούμε ανθρώπους που διαφέρουν σημαντικά από εμάς. Που σημαίνει ότι πρέπει να αντισταθούμε στην νευροβιολογική ορμή, σύμφωνα με την οποία προτιμούμε ανθρώπους κυρίως σαν εμάς, και σημαίνει ότι πρέπει να αναζητήσουμε ανθρώπους με διαφορετικά υπόβαθρα, διαφορετικές επιστήμες, διαφορετικούς τρόπους σκέψης και διαφορετικές εμπειρίες, και να βρούμε τρόπους να συνεργαστούμε. Αυτό απαιτεί πολλή υπομονή και ενέργεια.
5:57 Και όσο περισσότερο το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο νομίζω ότι πρόκειται για ένα είδος αγάπης. Γιατί πολύ απλά δεν αφιερώνεις τόση ενέργεια και χρόνο αν δεν σε νοιάζει. Και σημαίνει επίσης ότι πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε γνώμη. Η κόρη της Άλις μου είπε ότι κάθε φορά που η Άλις συγκρούονταν με κάποιον άλλον επιστήμονα, την έκανε να σκέφτεται ξανά και ξανά. «Η μητέρα μου» είπε, «η μητέρα μου δεν απολάμβανε τις συγκρούσεις, αλλά ήταν πολύ καλή σε αυτές.»
6:35 Στις διαπροσωπικές σχέσεις αυτό δεν είναι πολύ δύσκολο. Αλλά νομίζω πως τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, πολλές από τις μεγαλύτερες καταστροφές που βιώσαμε, κατά κύριο λόγο δεν προκαλούνται από μεμονωμένα άτομα, αλλά από οργανισμούς, ορισμένοι από τους οποίους είναι μεγαλύτεροι και από μία χώρα, πολλοί από αυτούς είναι ικανοί να επηρεάσουν εκατοντάδες, χιλιάδες, ακόμα και εκατομμύρια ζωές. Πώς σκέφτονται οι οργανισμοί; Λοιπόν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, δεν σκέφτονται. Όχι γιατί δεν θέλουν, αλλά γιατί δεν μπορούν. Και δεν μπορούν γιατί οι άνθρωποι φοβούνται υπερβολικά τη σύγκρουση.
7:19 Σε έρευνες Ευρωπαίων και Αμερικανών διευθυντικών στελεχών, το 85 τοις εκατό παραδέχτηκε ότι είχαν θέματα ή προβληματισμούς στη δουλειά τα οποία φοβούνταν να αναφέρουν. Φοβούνταν τη σύγκρουση που θα προκαλούσαν, φοβούνταν να εμπλακούν σε καβγάδες που δεν ήξεραν πώς να χειριστούν, και ένιωθαν ότι επρόκειτο να χάσουν. 85 τοις εκατό είναι ένας πραγματικά μεγάλος αριθμός. Σημαίνει ότι οι οργανισμοί δεν μπορούν να κάνουν αυτό που έκαναν θριαμβευτικά ο Τζορτζ και η Άλις. Δεν μπορούν να σκεφτούν μαζί. Και σημαίνει ότι άνθρωποι όπως πολλοί από εμάς, οι οποίοι πρέπει να διευθύνουν οργανισμούς, και έχουν προσπαθήσει πολύ να βρουν τους καλύτερους ανθρώπους που μπορούν, κατά κύριο λόγο αποτυγχάνουν να τους χρησιμοποιήσουν.
8:14 Πώς θα αποκτήσουμε τις δεξιότητες που χρειαζόμαστε; Γιατί χρειάζεται τέχνη και εξάσκηση. Αν πρόκειται να μην φοβόμαστε τη σύγκρουση, πρέπει να την δούμε ως σκέψη, και να γίνουμε πολύ καλοί σε αυτήν. Πρόσφατα λοιπόν συνεργάστηκα με ένα διευθυντικό στέλεχος ονόματι Τζο, και ο Τζο εργαζόταν σε μία εταιρία ιατρικών μηχανημάτων. Ο Τζι ανησυχούσε πολύ για τη συσκευή στην οποία εργαζόταν. Πίστευε ότι είναι υπερβολικά περίπλοκη και πίστευε ότι η πολυπλοκότητά της δημιουργούσε περιθώρια λάθους που μπορούσαν πραγματικά να βλάψουν ανθρώπους. Φοβόταν ότι θα έβλαπτε τους ασθενείς που προσπαθούσε να βοηθήσει. Αλλά όταν κοίταξε γύρω του στον οργανισμό, κανείς δεν έμοιαζε ν' ανησυχεί. Δεν ήθελε λοιπόν να πει κάτι. Στο κάτω κάτω της γραφής, ίσως να ήξεραν κάτι παραπάνω. Ίσως να τον περνούσαν για χαζό. Αλλά εξακολουθούσε να ανησυχεί, τόσο πολύ που έφτασε στο σημείο να σκέφτεται ότι το μοναδικό πράγμα που μπορούσε να κάνει ήταν να παραιτηθεί από μια δουλειά που αγαπούσε.
9:21 Στο τέλος ο Τζο και εγώ βρήκαμε ένα τρόπο ώστε να κάνει γνωστές τις ανησυχίες του. Και τότε έγινε αυτό που σχεδόν πάντα συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις. Αποδείχτηκε ότι όλοι είχαν ακριβώς τις ίδιες ερωτήσεις και αμφιβολίες. Οπότε τώρα ο Τζο είχε συμμάχους. Μπορούσαν να σκεφτούν μαζί. Και ναι, υπήρχαν πολλές συγκρούσεις και συζητήσεις και επιχειρήματα, αλλά αυτό επέτρεψε στους πάντες να είναι δημιουργικοί, να λύσουν το πρόβλημα και ν' αλλάξουν τη συσκευή.
9:56 Ο Τζο ήταν αυτό που πολλοί άνθρωποι θα αποκαλούσαν πληροφοριοδότη, μόνο που σαν όλους τους πληροφοριοδότες, δεν ήταν παλαβός, ήταν αφοσιωμένος με πάθος στον οργανισμό και τους υψηλότερους στόχους που υπηρετούσε ο οργανισμός. Αλλά φοβόταν πολύ τη σύγκρουση, μέχρι που τελικά φοβήθηκε περισσότερο τη σιωπή. Και όταν τόλμησε να μιλήσει, ανακάλυψε περισσότερα μέσα του και μεγαλύτερη ευελιξία στο σύστημα απ' ό,τι είχε φανταστεί ποτέ. Και οι συνάδελφοί του δεν τον θεωρούν παλαβό. Τον θεωρούν ηγέτη.
10:42 Οπότε, πώς μπορούμε να έχουμε αυτές τις συζητήσεις πιο εύκολα και πιο συχνά; Το πανεπιστήμιο του Ντελφτ απαιτεί από τους διδακτορικούς φοιτητές του να καταθέσουν πέντε προτάσεις που είναι διατεθειμένοι να υπερασπιστούν. Το περιεχόμενο δεν έχει τόση σημασία όσο το ότι οι φοιτητές είναι πρόθυμοι και ικανοί να αντισταθούν στην εξουσία. Νομίζω πως είναι ένα εκπληκτικό σύστημα αλλά το να το αφήνουμε μόνο στους διδακτορικούς φοιτητές είναι πολύ λίγοι άνθρωποι και πολύ αργά στη ζωή. Νομίζω ότι πρέπει να διδάσκουμε αυτές τις δεξιότητες σε παιδιά και ενήλικες σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής τους, αν θέλουμε οργανισμούς που σκέφτονται και μία κοινωνία που να σκέφτεται.
11:29 Οι περισσότερες από τις μεγαλύτερες καταστροφές που έχουμε ζήσει σπάνια προκαλούνται από μυστικές ή κρυμμένες πληροφορίες. Προέρχονται από πληροφορίες που είναι ελεύθερα διαθέσιμες εκεί έξω, αλλά που ηθελημένα δεν τις βλέπουμε, γιατί δεν αντέχουμε, δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε, τη σύγκρουση που προκαλούν. Αλλά όταν τολμούμε να σπάσουμε αυτή τη σιωπή, ή όταν τολμούμε να δούμε, και προκαλούμε σύγκρουση, επιτρέπουμε στον εαυτό μας και στους ανθρώπους γύρω μας να συλλογιστούμε όσο το δυνατόν καλύτερα.
12:10 Η ελεύθερη πληροφορία είναι εκπληκτική, τα ελεύθερα δίκτυα είναι αναγκαία. Αλλά η αλήθεια δεν θα μας απελευθερώσει μέχρι να αναπτύξουμε τις ικανότητες και τη συνήθεια και το ταλέντο και το ψυχικό σθένος να την χρησιμοποιήσουμε. Η ελευθερία δεν είναι το τέλος. Είναι η αρχή.
