«Έξω, έξω τα βιβλία.
Στη φωτιά η φλυαρία.
Λέξεις, λόγοι, όλα κάτω,
τί του κάκου τα φυλάττω;»
Αθανάσιος Χριστόπουλος
Τι ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΞΕΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ για να θεωρείται μορφωμένος; Στην εκπαίδευση δεν αφιερώνεται σημαντικός χρόνος σ’ αυτή την προβληματική το σχολείο έχει ήδη την απάντηση: τα απαραίτητα σε γραμματική και συντακτικό, την πλοκή μερικών λογοτεχνικών έργων των περασμένων αιώνων, τις αποδείξεις κάποιων θεωρημάτων για τα τρίγωνα.
Ωστόσο, όταν στους υπολογιστές προσπαθούμε να «μεταδώσουμε» γνώσεις ώστε να μπορούν να λειτουργούν «έξυπνα»», αποδεικνύεται ότι αυτά δεν είναι όλα όσα κυρίως πρέπει να γνωρίζουν. Οι υπολογιστές πρέπει να ξέρουν πώς να δρουν, πως να καταλαβαίνουν τι έχουν πει και τι έχουν κάνει οι άλλοι, και να μαθαίνουν από τα λάθη τους σχετικά με όλα τούτα.
Το να «μορφώσεις»» έναν υπολογιστή σημαίνει να τον καταστήσεις ικανό να συνάγει συμπεράσματα (εάν ο Πόνος χτυπήσει τη Γιώτα, σημαίνει ότι αυτή μάλλον είναι πληγωμένη ή θυμωμένη, και πιθανόν θα του ανταποδώσει το χτύπημα)· να τεκμαίρει πεποιθήσεις (εάν οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ βομβαρδίζουν το Ιράκ, πάει να πει ότι οι Αμερικανοί πρέπει να πιστεύουν πως η βία είναι δικαιολογημένη προκειμένου να προστατευθεί η παγκόσμια τάξη)· και να διδάσκεται από την αποτυχία (εάν την τελευταία φορά που καθίσατε σε εστιατόριο παραγγείλατε φιλέτο και σας το έφεραν ωμό, ίσως την επόμενη φορά να θυμάστε να το ζητήσετε καλοψημένο). Τούτα ακριβώς είναι τα πράγματα που και οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να κάνουν. Γνωρίζουμε ότι ένας υπολογιστής, επί παραδείγματι, μπορεί να προγραμματιστεί έτσι ώστε να διαθέτει εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για σωρεία γεγονότων, αλλά αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι ο υπολογιστής είναι «νοήμων» τουλάχιστον περισσότερο απ’ όσο θα θεωρούσα νοήμονα κάποιον που απλώς έχει την ικανότητα να αραδιάζει πληθώρα άσχετων γεγονότων. Αλλά, παρά τα όσα γνωρίζουμε για τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουν οι άνθρωποι όπως και για την ίδια τη νοημοσύνη, τα σχολεία παραμένουν σταθερά προσκολλημένα στο μαθησιακό πρότυπο που δίνει έμφαση στα γεγονότα και υποβαθμίζει την πράξη. Ο διαχωρισμός της μάθησης από την πράξη αποδεικνύεται επιζήμιος σε όλα.
Σχετικά πρόσφατα έχει γίνει της μόδας να καθορίζουμε τη νοημοσύνη χρησιμοποιώντας διάφορους «καταλόγους εγγραμματοσύνης». Τα βιβλιοπωλεία βρίθουν από συλλογές με διάφορα είδη γεγονότων —επιστημονικών, καλλιτεχνικών, ακόμη και θρησκευτικών—, όλες με στόχο να υποδείξουν τι ακριβώς οφείλει να ξέρει κάποιος για να θεωρείται «στοιχειωδώς εγγράμματος». Η υποκείμενη ιδέα είναι ότι η μόρφωση σημαίνει τη γνώση συγκεκριμένων πραγμάτων. Σε αυτό βεβαίως εξυπακουεται ότι ως κοινωνία έχουμε συμφωνήσει στο ποια πράγματα θα πρέπει να ξέρει ο καθένας, και μάλιστα έχουμε αποφασίσει πως ο ρόλος της εκπαίδευσης δεν είναι παρά η διανομή πληροφοριών.
Αλλά μην τα πιστεύετε όλα τούτα. Δεν υπάρχει σύνολο γνώσεων που ο καθένας θα πρέπει να κατέχει. Δεν είναι κακό, βέβαια, να γνωρίζει κάποιος πότε ανακαλύφθηκε η Αμερική και ποιος συνέταξε το πρώτο σύνταγμά της, αλλά είναι κακό να υιοθετήσουμε τη θέση όχι, εφόσον αξίζει να τα ξέρει κάποιος, η διδασκαλία τους στους μαθητές θα πρέπει να μονοπωλήσει όλη την εκπαίδευση. Αυτή η αντίληψη καθιστά το σχολείο ένα πληκτικό, αγχωτικό και αδιάφορο μέρος —όπως ίσως έχετε ήδη ανακαλύψει.
Τα γεγονότα δεν συνιστούν το «νόμισμα» της μάθησης, ούτε η καλή γνώση τους είναι ενδεικτική για τη μόρφωση κάποιου. Τα γεγονότα παίζουν σημαντικό ρόλο στο εκπαιδευτικό σύστημα επειδή προσφέρονται για εξετάσεις. Και αυτό που «εξ απαλών ονύχων»» έχει διαμορφώσει την εκπαίδευσή μας είναι οι εξετάσεις (ως επί το πλείστον «άσχετες»). Περιέργως, τα πιο σημαντικά πράγματα που μαθαίνουν οι άνθρωποι δεν μπορούν' να τα θεωρήσουν σαφώς ως κεκτημένες γνώσεις. Ποιος είναι ο σωστός τρόπος να κάνεις το πρόσωπο των ονείρων σου να ενδιαφερθεί για σένα; Πώς μπορεί κάποιος να καταφέρει να ακολουθήσει μια επιτυχημένη καριέρα; Αληθεύει ότι η κατάσταση στη Βοσνία είναι ίδια μ’ αυτή στη Γερμανία των ναζί ή μοιάζει περισσότερο με του Βιετνάμ; Το εγγράμματο άτομο θα μπορούσε να έχει απαντήσεις γι' αυτές τις ερωτήσεις. Ωστόσο, δεν είναι εύκολες ερωτήσεις και δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις. Το να είναι κανείς μορφωμένος σημαίνει να μπορεί να καταλάβει τις ερωτήσεις, και να γνωρίζει σε βάθος τη σχετική ιστορία ώστε να είναι ικανός να διατυπώνει αιτιολογημένα επιχειρήματα. Το πραγματικό περιεχόμενο της εκπαίδευσης συνίσταται στο να μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε και να εκφράζουμε τη σκέψη μας με πειστικό τρόπο.
Ποιο είναι τότε το «νόμισμα» της μάθησης, θα αναρωτιέστε. Είναι η ετοιμότητα αποδοχής του λάθους, η προθυμία στην αποτυχία και η ικανότητα εστίασης στη σύγχυση, με την ελπίδα να μπορέσετε να αναπτύξετε ή να κατανοήσετε μια εξήγηση που θα ξεκαθαρίζει τα πράγματα.
Γι αυτό, ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδονται οι γνώσεις είναι πολύ πιο σημαντικός και απ' αυτές τις ίδιες. Σημασία δεν έχει το τι ξέρετε, αλλά το πώς φτάσατε να το ξέρετε. Συνήθως, όσα μαθαίνουμε στο σχολείο προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία της αποστήθισης. Αλλά το να αποστηθίσετε κάτι δεν σημαίνει ότι είστε ικανοί να το θυμάστε αργότερα, όταν η πληροφορία αυτή μπορεί να σας είναι χρήσιμη. Η πληροφορία που αποκτάτε σε ένα συγκεκριμένο γενικό πλαίσιο δεν είναι άμεσα χρήσιμη σε ένα άλλο πλαίσιο. Και ενόσω δεν μπορείτε να αντισταθείτε στις προσπάθειες του σχολείου να σας υποχρεώσει να αποστηθίσετε γεγονότα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι η απλή αποστήθιση δεν σημαίνει ότι ξέρετε πολλά. Η ικανότητα να απομνημονεύετε και να αραδιάζετε γεγονότα μπορεί να χρησιμεύει στο να περνάτε τις εξετάσεις, να εντυπωσιάζετε τους φίλους σας, και να κερδίζετε τηλεοπτικά παιχνίδια γνώσεων, αλλά σχεδόν σε τίποτα περισσότερο.
Πρόσφατα, ρώτησα τους προπτυχιακούς φοιτητές μου τι είχαν μάθει τον τελευταίο καιρό. Ανέφεραν διάφορα γεγονότα που είχαν διδαχθεί σε άλλα μαθήματα, ωστόσο δεν είχαν ιδέα αν όλες αυτές οι πληροφορίες θα τους χρησίμευαν κάποτε. Όταν υπέβαλα την ίδια ερώτηση σε μια τάξη μεταπτυχιακών φοιτητών, οι απαντήσεις τους αφορούσαν κυρίως την καθημερινή τους ζωή. Είχαν μόλις ενοικιάσει διαμερίσματα για πρώτη φορά, και έτσι άκουσα πολλά για μαγειρική και πάστρα· αλλά μου είπαν και πόσα από αυτά που είχαν μάθει στη σχολή τούς ήταν χρήσιμα σε προγράμματα που προσπαθούσαν να ολοκληρώσουν. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές μαθαίνουν όσα χρειάζονται για να φέρουν εις πέρας συγκεκριμένα καθήκοντά τους. Γι αυτούς, η μάθηση σημαίνει απόκτηση γνώσης στην υπηρεσία ενός σκοπού. Αλλά (εκτός κι αν θεωρείτε το να περνάτε τις εξετάσεις αυτοσκοπό) δεν θα βρείτε αυτό το μοτίβο να επαναλαμβάνεται πριν το πτυχίο.
Γία να κάνουμε τους υπολογιστές νοήμονες, πρέπει να τους διδάξουμε να κατευθύνουν μόνοι τους την εκπαίδευσή τους. Δεν μπορούμε αλλιως να μεταγγίζουμε γεγονότα στις μνήμες τους, διότι δεν θα ξέρουν πώς να αξιοποιήσουν αυτές τις γνώσεις. Αλλά αν οι υπολογιστές αποκτήσουν κάποια γνώση εκτελώντας κάτι, τότε θα μπορούν και να τροποποιήσουν τις διαδικασίες που μέχρι τότε ήταν λανθασμένες. Όμοια και εσείς πρέπει να μάθετε να κατευθύνετε την εκπαίδευση σας. Το γενικό πλαίσιο παρέχει τα υποστυλώματα για τη μάθηση, και έτσι το να βιώσετε πολλές διαφορετικές καταστάσεις ή να δοκιμάσετε πολλά διαφορετικά πράγματα είναι πολύ σημαντικό. Το να μην ξέρει κάποιος πώς να ενεργήσει σε μια ορισμένη κατάσταση τον ωθεί να προσπαθήσει να μάθει πώς να αντιμετωπίζει το άγνωστο —Γι αυτό συνεχίστε να προσπαθείτε να κάνετε νέα πράγματα, και επιχειρήστε να καταλάβετε γιατί επιτυγχάνετε και γιατί αποτυγχάνετε. Αντιδράστε σε όσους αρέσκονται να σας κάνουν διαλέξεις, παρέχοντάς σας πληροφορίες που δεν θέλετε. Από την άλλη, απαιτήστε να σας διδάξουν για ότι μπορέσατε να πετύχετε αντιμετωπίζοντας δυσκολίες.
Το κλειδί για να μάθετε —αφού προσπαθήσατε να κάνετε κάτι, αποτύχατε, και χρησιμοποιήσατε την απαιτούμενη βοήθεια— έγκειται στη διαδικασία της γενίκευσης. Δεν είναι αρκετό να ξέρετε απλώς πώς να λειτουργήσετε σε μια ορισμένη κατάσταση· πρέπει να μάθετε επίσης να γενικεύετε τις γνώσεις που αποκτήσατε, για να μπορείτε να τις εφαρμόζετε και αλλού. Εάν αυτό σας φαίνεται δύσκολο, τότε δεν είστε παρά ένας συλλέκτης άσχετων γνώσεων, χρήσιμων μόνο για μεμονωμένους τομείς αλλά άχρηστων αλλού.
Ασφαλώς, δεν μπορείτε να πραγματοποιείτε γενικεύσεις χωρίς ενσυνείδητη προσπάθεια. Αυτό ωστόσο σημαίνει και δημιουργία γενικεύσεων που είναι εγγενώς μη ελέγξιμες, που παραμένουν καθαρά υποθετικές, που δεν συνιστούν γεγονότα. Ακόμα κι έτσι, όμως, μη διστάζετε να διατυπώνετε γενικεύσεις σε άτομα που γνωρίζετε. Αναμφίβολα, πολλές φορές θα σας πουν ότι κάνετε λάθος, αλλά επιμένετε να στηρίζουν τους ισχυρισμούς τους. Γενικά, οι άνθρωποι αντιπαθούν τις νέες γενικεύσεις, επειδή δεν μπορούν να γνωρίζουν εάν είναι ορθές ή όχι. Οι άνθρωποι φοβούνται το άγνωστο· η πραγματική μάθηση και η βαθιά γνώση όμως εξαρτώνται από την αντιπαράθεση με το άγνωστο, ίσως και με το μη γνώριμο. Προτείνετε λοιπόν νέες γενικεύσεις, και εστέ έτοιμοι να τις υπερασπιστείτε.
_____
—Roger C. Schank
Ο Roger C. Schank είναι παγκοπμίως γνωστός επιστήμονας ίων υπολογιστούν και γνωσιακός ψυχολόγος. Κατέχει την έδρα John Evans στην ηλεκτρομηχανολογία και την επιστήμη των υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Northwestern- είναι διευθυντής του Ινστιτούτου επιστημών της μάθησης, καθηγητής ψυχολογίας, και καθηγητής εκπαίδευσης και κοινωνικής πολιτικής στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Ωστόσο, όταν στους υπολογιστές προσπαθούμε να «μεταδώσουμε» γνώσεις ώστε να μπορούν να λειτουργούν «έξυπνα»», αποδεικνύεται ότι αυτά δεν είναι όλα όσα κυρίως πρέπει να γνωρίζουν. Οι υπολογιστές πρέπει να ξέρουν πώς να δρουν, πως να καταλαβαίνουν τι έχουν πει και τι έχουν κάνει οι άλλοι, και να μαθαίνουν από τα λάθη τους σχετικά με όλα τούτα.
Το να «μορφώσεις»» έναν υπολογιστή σημαίνει να τον καταστήσεις ικανό να συνάγει συμπεράσματα (εάν ο Πόνος χτυπήσει τη Γιώτα, σημαίνει ότι αυτή μάλλον είναι πληγωμένη ή θυμωμένη, και πιθανόν θα του ανταποδώσει το χτύπημα)· να τεκμαίρει πεποιθήσεις (εάν οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ βομβαρδίζουν το Ιράκ, πάει να πει ότι οι Αμερικανοί πρέπει να πιστεύουν πως η βία είναι δικαιολογημένη προκειμένου να προστατευθεί η παγκόσμια τάξη)· και να διδάσκεται από την αποτυχία (εάν την τελευταία φορά που καθίσατε σε εστιατόριο παραγγείλατε φιλέτο και σας το έφεραν ωμό, ίσως την επόμενη φορά να θυμάστε να το ζητήσετε καλοψημένο). Τούτα ακριβώς είναι τα πράγματα που και οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να κάνουν. Γνωρίζουμε ότι ένας υπολογιστής, επί παραδείγματι, μπορεί να προγραμματιστεί έτσι ώστε να διαθέτει εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για σωρεία γεγονότων, αλλά αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι ο υπολογιστής είναι «νοήμων» τουλάχιστον περισσότερο απ’ όσο θα θεωρούσα νοήμονα κάποιον που απλώς έχει την ικανότητα να αραδιάζει πληθώρα άσχετων γεγονότων. Αλλά, παρά τα όσα γνωρίζουμε για τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουν οι άνθρωποι όπως και για την ίδια τη νοημοσύνη, τα σχολεία παραμένουν σταθερά προσκολλημένα στο μαθησιακό πρότυπο που δίνει έμφαση στα γεγονότα και υποβαθμίζει την πράξη. Ο διαχωρισμός της μάθησης από την πράξη αποδεικνύεται επιζήμιος σε όλα.
Σχετικά πρόσφατα έχει γίνει της μόδας να καθορίζουμε τη νοημοσύνη χρησιμοποιώντας διάφορους «καταλόγους εγγραμματοσύνης». Τα βιβλιοπωλεία βρίθουν από συλλογές με διάφορα είδη γεγονότων —επιστημονικών, καλλιτεχνικών, ακόμη και θρησκευτικών—, όλες με στόχο να υποδείξουν τι ακριβώς οφείλει να ξέρει κάποιος για να θεωρείται «στοιχειωδώς εγγράμματος». Η υποκείμενη ιδέα είναι ότι η μόρφωση σημαίνει τη γνώση συγκεκριμένων πραγμάτων. Σε αυτό βεβαίως εξυπακουεται ότι ως κοινωνία έχουμε συμφωνήσει στο ποια πράγματα θα πρέπει να ξέρει ο καθένας, και μάλιστα έχουμε αποφασίσει πως ο ρόλος της εκπαίδευσης δεν είναι παρά η διανομή πληροφοριών.
Αλλά μην τα πιστεύετε όλα τούτα. Δεν υπάρχει σύνολο γνώσεων που ο καθένας θα πρέπει να κατέχει. Δεν είναι κακό, βέβαια, να γνωρίζει κάποιος πότε ανακαλύφθηκε η Αμερική και ποιος συνέταξε το πρώτο σύνταγμά της, αλλά είναι κακό να υιοθετήσουμε τη θέση όχι, εφόσον αξίζει να τα ξέρει κάποιος, η διδασκαλία τους στους μαθητές θα πρέπει να μονοπωλήσει όλη την εκπαίδευση. Αυτή η αντίληψη καθιστά το σχολείο ένα πληκτικό, αγχωτικό και αδιάφορο μέρος —όπως ίσως έχετε ήδη ανακαλύψει.
Τα γεγονότα δεν συνιστούν το «νόμισμα» της μάθησης, ούτε η καλή γνώση τους είναι ενδεικτική για τη μόρφωση κάποιου. Τα γεγονότα παίζουν σημαντικό ρόλο στο εκπαιδευτικό σύστημα επειδή προσφέρονται για εξετάσεις. Και αυτό που «εξ απαλών ονύχων»» έχει διαμορφώσει την εκπαίδευσή μας είναι οι εξετάσεις (ως επί το πλείστον «άσχετες»). Περιέργως, τα πιο σημαντικά πράγματα που μαθαίνουν οι άνθρωποι δεν μπορούν' να τα θεωρήσουν σαφώς ως κεκτημένες γνώσεις. Ποιος είναι ο σωστός τρόπος να κάνεις το πρόσωπο των ονείρων σου να ενδιαφερθεί για σένα; Πώς μπορεί κάποιος να καταφέρει να ακολουθήσει μια επιτυχημένη καριέρα; Αληθεύει ότι η κατάσταση στη Βοσνία είναι ίδια μ’ αυτή στη Γερμανία των ναζί ή μοιάζει περισσότερο με του Βιετνάμ; Το εγγράμματο άτομο θα μπορούσε να έχει απαντήσεις γι' αυτές τις ερωτήσεις. Ωστόσο, δεν είναι εύκολες ερωτήσεις και δεν υπάρχουν απλές απαντήσεις. Το να είναι κανείς μορφωμένος σημαίνει να μπορεί να καταλάβει τις ερωτήσεις, και να γνωρίζει σε βάθος τη σχετική ιστορία ώστε να είναι ικανός να διατυπώνει αιτιολογημένα επιχειρήματα. Το πραγματικό περιεχόμενο της εκπαίδευσης συνίσταται στο να μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε και να εκφράζουμε τη σκέψη μας με πειστικό τρόπο.
Ποιο είναι τότε το «νόμισμα» της μάθησης, θα αναρωτιέστε. Είναι η ετοιμότητα αποδοχής του λάθους, η προθυμία στην αποτυχία και η ικανότητα εστίασης στη σύγχυση, με την ελπίδα να μπορέσετε να αναπτύξετε ή να κατανοήσετε μια εξήγηση που θα ξεκαθαρίζει τα πράγματα.
Γι αυτό, ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδονται οι γνώσεις είναι πολύ πιο σημαντικός και απ' αυτές τις ίδιες. Σημασία δεν έχει το τι ξέρετε, αλλά το πώς φτάσατε να το ξέρετε. Συνήθως, όσα μαθαίνουμε στο σχολείο προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία της αποστήθισης. Αλλά το να αποστηθίσετε κάτι δεν σημαίνει ότι είστε ικανοί να το θυμάστε αργότερα, όταν η πληροφορία αυτή μπορεί να σας είναι χρήσιμη. Η πληροφορία που αποκτάτε σε ένα συγκεκριμένο γενικό πλαίσιο δεν είναι άμεσα χρήσιμη σε ένα άλλο πλαίσιο. Και ενόσω δεν μπορείτε να αντισταθείτε στις προσπάθειες του σχολείου να σας υποχρεώσει να αποστηθίσετε γεγονότα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι η απλή αποστήθιση δεν σημαίνει ότι ξέρετε πολλά. Η ικανότητα να απομνημονεύετε και να αραδιάζετε γεγονότα μπορεί να χρησιμεύει στο να περνάτε τις εξετάσεις, να εντυπωσιάζετε τους φίλους σας, και να κερδίζετε τηλεοπτικά παιχνίδια γνώσεων, αλλά σχεδόν σε τίποτα περισσότερο.
Πρόσφατα, ρώτησα τους προπτυχιακούς φοιτητές μου τι είχαν μάθει τον τελευταίο καιρό. Ανέφεραν διάφορα γεγονότα που είχαν διδαχθεί σε άλλα μαθήματα, ωστόσο δεν είχαν ιδέα αν όλες αυτές οι πληροφορίες θα τους χρησίμευαν κάποτε. Όταν υπέβαλα την ίδια ερώτηση σε μια τάξη μεταπτυχιακών φοιτητών, οι απαντήσεις τους αφορούσαν κυρίως την καθημερινή τους ζωή. Είχαν μόλις ενοικιάσει διαμερίσματα για πρώτη φορά, και έτσι άκουσα πολλά για μαγειρική και πάστρα· αλλά μου είπαν και πόσα από αυτά που είχαν μάθει στη σχολή τούς ήταν χρήσιμα σε προγράμματα που προσπαθούσαν να ολοκληρώσουν. Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές μαθαίνουν όσα χρειάζονται για να φέρουν εις πέρας συγκεκριμένα καθήκοντά τους. Γι αυτούς, η μάθηση σημαίνει απόκτηση γνώσης στην υπηρεσία ενός σκοπού. Αλλά (εκτός κι αν θεωρείτε το να περνάτε τις εξετάσεις αυτοσκοπό) δεν θα βρείτε αυτό το μοτίβο να επαναλαμβάνεται πριν το πτυχίο.
Γία να κάνουμε τους υπολογιστές νοήμονες, πρέπει να τους διδάξουμε να κατευθύνουν μόνοι τους την εκπαίδευσή τους. Δεν μπορούμε αλλιως να μεταγγίζουμε γεγονότα στις μνήμες τους, διότι δεν θα ξέρουν πώς να αξιοποιήσουν αυτές τις γνώσεις. Αλλά αν οι υπολογιστές αποκτήσουν κάποια γνώση εκτελώντας κάτι, τότε θα μπορούν και να τροποποιήσουν τις διαδικασίες που μέχρι τότε ήταν λανθασμένες. Όμοια και εσείς πρέπει να μάθετε να κατευθύνετε την εκπαίδευση σας. Το γενικό πλαίσιο παρέχει τα υποστυλώματα για τη μάθηση, και έτσι το να βιώσετε πολλές διαφορετικές καταστάσεις ή να δοκιμάσετε πολλά διαφορετικά πράγματα είναι πολύ σημαντικό. Το να μην ξέρει κάποιος πώς να ενεργήσει σε μια ορισμένη κατάσταση τον ωθεί να προσπαθήσει να μάθει πώς να αντιμετωπίζει το άγνωστο —Γι αυτό συνεχίστε να προσπαθείτε να κάνετε νέα πράγματα, και επιχειρήστε να καταλάβετε γιατί επιτυγχάνετε και γιατί αποτυγχάνετε. Αντιδράστε σε όσους αρέσκονται να σας κάνουν διαλέξεις, παρέχοντάς σας πληροφορίες που δεν θέλετε. Από την άλλη, απαιτήστε να σας διδάξουν για ότι μπορέσατε να πετύχετε αντιμετωπίζοντας δυσκολίες.
Το κλειδί για να μάθετε —αφού προσπαθήσατε να κάνετε κάτι, αποτύχατε, και χρησιμοποιήσατε την απαιτούμενη βοήθεια— έγκειται στη διαδικασία της γενίκευσης. Δεν είναι αρκετό να ξέρετε απλώς πώς να λειτουργήσετε σε μια ορισμένη κατάσταση· πρέπει να μάθετε επίσης να γενικεύετε τις γνώσεις που αποκτήσατε, για να μπορείτε να τις εφαρμόζετε και αλλού. Εάν αυτό σας φαίνεται δύσκολο, τότε δεν είστε παρά ένας συλλέκτης άσχετων γνώσεων, χρήσιμων μόνο για μεμονωμένους τομείς αλλά άχρηστων αλλού.
Ασφαλώς, δεν μπορείτε να πραγματοποιείτε γενικεύσεις χωρίς ενσυνείδητη προσπάθεια. Αυτό ωστόσο σημαίνει και δημιουργία γενικεύσεων που είναι εγγενώς μη ελέγξιμες, που παραμένουν καθαρά υποθετικές, που δεν συνιστούν γεγονότα. Ακόμα κι έτσι, όμως, μη διστάζετε να διατυπώνετε γενικεύσεις σε άτομα που γνωρίζετε. Αναμφίβολα, πολλές φορές θα σας πουν ότι κάνετε λάθος, αλλά επιμένετε να στηρίζουν τους ισχυρισμούς τους. Γενικά, οι άνθρωποι αντιπαθούν τις νέες γενικεύσεις, επειδή δεν μπορούν να γνωρίζουν εάν είναι ορθές ή όχι. Οι άνθρωποι φοβούνται το άγνωστο· η πραγματική μάθηση και η βαθιά γνώση όμως εξαρτώνται από την αντιπαράθεση με το άγνωστο, ίσως και με το μη γνώριμο. Προτείνετε λοιπόν νέες γενικεύσεις, και εστέ έτοιμοι να τις υπερασπιστείτε.
_____
—Roger C. Schank
Ο Roger C. Schank είναι παγκοπμίως γνωστός επιστήμονας ίων υπολογιστούν και γνωσιακός ψυχολόγος. Κατέχει την έδρα John Evans στην ηλεκτρομηχανολογία και την επιστήμη των υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Northwestern- είναι διευθυντής του Ινστιτούτου επιστημών της μάθησης, καθηγητής ψυχολογίας, και καθηγητής εκπαίδευσης και κοινωνικής πολιτικής στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Aπό το περιοδικό "QUANTUM - Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΒΑΝΤΩΝ"
